هزینه‌ها نسبت به سال قبل سه برابر شده است

گروه صنعت- ایران با دارا بودن حدود ۶۸ نوع ماده معدنی، ۳۷ میلیارد تن ذخایر کشف شده و ۵۷ میلیارد تن ذخایر بالقوه در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان جای گرفته، اما فرآورده‌های معدنی تنها کمی بیش از شش درصد از تولید ناخالص داخلی ایران را تشکیل می‌دهد. این آمار حاکی از آن است که این ظرفیت کم‌نظیر اقتصادی برای توسعه کشور به کار گرفته نشده است. به گفته مدیر اکتشاف شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، نبود تجهیزات پیشرفته، دانش و تکنولوژی و تحریم‌ها مشکل اساسی معادن کشور هستند. مدیر اکتشاف شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران معتقد است: اگرچه تجهیزات و ماشین‌آلات مربوط به بهره‌برداری معادن نیز نیاز به تقویت و به‌روز‌رسانی‌ دارد، لیکن در بخش‌های پایه به خصوص روش‌های اکتشاف و حفاری قطعا نیازمند به‌روزرسانی هستیم. متن زیر مشروح گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با شهرام ادیب‌فرد، مدیر اکتشاف شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در خصوص فعالیت‌ها، دغدغه‌ها و چالش‌های این شرکت در بخش معادن کشور است.
شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران چه اقداماتی در بخش اکتشاف انجام داده است؟
شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران طبق اساسنامه خود وظیفه‌اش تهیه و تولید مواد معدنی است که اولین گام آن اکتشاف است. در این راستا و مطابق با قانون معادن اقدام به شناسایی پتانسیل‌های معدنی، سپس طبق فرآیندهای سیستماتیک تعریف شده تا عملیات اکتشافی را انجام و در صورت وجود ذخیره اقتصادی گواهی کشف دریافت و سپس جهت طراحی، تجهیز و بهره‌برداری در اختیار سایر مدیریت‌های ذی‌ربط در شرکت قرار می‌گیرد.
در صورت نبود ذخیره، پروانه اکتشاف پس از انقضای مهلت تمدید نشده و محدوده در اختیار سازمان صمت استان قرار می‌گیرد. مراحل اکتشاف عموما شامل مطالعه نقشه‌های زمین‌شناسی، تصاویر ماهواره‌ای، ژئوشیمی، ژئوفیزیک، حفر ترانشه، حفر گمانه و… به کار گرفته می‌شود و عملیات اکتشاف از چهار مرحله اصلی شناسایی، پی‌جویی، اکتشاف عمومی و اکتشاف تفصیلی تشکیل شده است که با کسب نتایج ثبت در هر مرحله وارد مرحله
بعد می‌شویم.
عمق متوسط اکتشاف در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه بالای ۱۰۰ متر است اما در ایران کمتر از پنج متر است. در مراحل اکتشاف هر چه جلوتر می‌رویم معمولا کسب اطلاعات از سطح به عمق افزایش پیدا کرده و مساحت محدوده هدف کوچک‌تر می‌شود.
نتایج طرح‌های اکتشافی شرکت در سال‌های گذشته چه بوده است؟
عملیات اکتشافی در شرکت تهیه و تولید در دو بخش پهنه‌ها و محدوده‌ها انجام می‌شود. وقتی صحبت از اکتشاف پهنه است، به‌طور کلی مساحت وسیعی مورد نظر است که صرفا فازهای شناسایی و پی‌جویی در آن صورت می‌پذیرد و هدف از اکتشاف در پهنه رسیدن به محدوده‌های مناسب و دارای پتانسیل برای دریافت پروانه اکتشاف و ادامه عملیات اکتشافی در فازهای بعدی است. اما در اکتشاف محدوده‌ها که پس از دریافت پروانه اکتشاف انجام می‌گیرد فازهای اکتشاف عمومی و تفصیلی هم انجام می‌شود. در برخی موارد که در پهنه‌ها کار می‌شود ممکن است در دستورالعمل و آیین‌نامه‌های مربوط به پهنه وجود داشته باشد که انتظار داریم عملیاتی شود. در سال ۹۷ در هشت استان کشور اقدام به اخذ ۳۰ هزار کیلومتر مربع پهنه کردیم که با احتساب ۱۰ هزار کیلومتر پهنه باقی مانده از سال قبل مجموعا ۴۰ هزار کیلومتر را پوشش دادیم که انتظار داریم تا پایان مرداد ۹۸ عملیات اکتشافی آنها خاتمه یافته و محدوده‌های مستعد جهت دریافت پروانه اکتشاف معرفی شوند. تفاهمنامه‌های پهنه عموما یکساله منعقد می‌شود و اگر حوادث غیرمترقبه رخ ندهد مانند اتفاقات سیلاب امسال، در همان یک سال کار اکتشافی خاتمه می‌یابد و در صورت بروز حوادث غیرمترقبه چند ماه تمدید می‌شود.
در بخش پروانه‌های اکتشاف نیز در سال گذشته ۱۱ پروانه اکتشافی جدید اخذ کردیم که با احتساب پروانه‌های مربوط به سنوات قبل در حال حاضر روی ۳۳ پروانه به مجموع مساحت ۹۴۵ کیلومتر مربع درحال انجام عملیات اکتشافی هستیم. این ۳۳ پروانه در شش استان خراسان جنوبی، کرمان، سیستان‌وبلوچستان، یزد، همدان و آذربایجان‌شرقی قرار گرفته‌اند. از نظر حجم عملیات حفاری در سال ۹۷ حدود ۵۷ هزار متر حفاری انجام دادیم که به رغم وجود مشکلات فنی و اقتصادی ناشی از تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان نسبت به سال ۹۶ بیشتر بوده است. این حجم حفاری شامل چهار هزار و ۵۰۰ متر در حوزه زغال‌سنگ، ۲۰ هزار و ۵۰۰ متر در حوزه سنگ‌آهن و ۳۲ هزار متر در حوزه پلی‌متال بوده است.
اقدامات شرکت برای کمک به حضور بخش خصوصی چه بوده است؟
شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران به عنوان یک شرکت مستقل دولتی و نیز بازوی اجرایی سازمان ایمیدرو همواره سعی کرده در راستای اصل ۴۴ از ورود بخش خصوصی به حوزه اکتشاف استقبال کند که بر این اساس تاکنون حدود ۱۲ محدوده با برگزاری فراخوان و مزایده به مشارکت با بخش خصوصی گذاشته شده است که نتایج بسیار مثبتی هم به لحاظ اشتغال و فنی عاید شده است کما اینکه این امر را در سال ۹۸ نیز دنبال خواهیم کرد و از ورود بخش خصوصی به فرآیند اکتشاف در هر یک از مراحل شناسایی، پی‌جویی، اکتشاف عمومی و اکتشاف تفصیلی استقبال می‌کنیم. ضمنا از ۱۲ محدوده واگذار شده برخی متعلق به شرکت تهیه و تولید و برخی متعلق به ایمیدرو بوده است.
میزان سرمایه‌گذاری در بخش شما در سال گذشته به چه میزان بوده و بودجه اختصاصی امسال چقدر است؟
به‌طور تقریبی هزینه انجام شده در حوزه اکتشاف در سال گذشته ۲۵ میلیارد تومان بوده که از محل منابع داخلی شرکت انجام شده است. این میزان در سال ۹۶ حدود ۲۰ میلیارد تومان بوده است. برنامه امسال ما حدود ۸۰ هزار متر حفاری بود که متاسفانه نوسانات قیمت ناشی از تورم و تحریم‌های ظالمانه بسیار تاثیرگذار بوده است و به نظر می‌رسد به جز مشکلات اجرایی از نظر هزینه نیز بالغ بر ۹۰ میلیارد تومان بودجه لازم داشته باشد. در سال گذشته هزینه هر متر حفاری به‌طور متوسط ۳۰۰ هزار تومان بود که امسال در مناقصات برگزار شده قیمت‌های کشف شده حدود ۹۰۰ هزار تومان است که حاکی از سه برابر شدن هزینه‌ها است.
آیا برای به‌روزرسانی تجهیزات حفاری اقداماتی انجام خواهید داد؟
همان‌گونه که ار ابتدای صحبت عنوان شد، ایران در بخش اکتشاف در جهان و منطقه رتبه قابل قبولی ندارد. مخصوصا در اکتشافات عمقی و پنهان به هیچ‌وجه قابل مقایسه با کشورهای پیشرفته و در حال توسعه و حتی برخی همسایگان خود نیستیم، به‌طور مثال عمق متوسط اکتشاف در آمریکا ۳۷۱ متر، اروپا ۳۱۵ متر، چین ۱۸۰ متر، استرالیا ۱۴۴ متر و آفریقا ۲۵ متر اعلام شده است اما در ایران صحبت از پنج متر و حتی یک متر است. وقتی از اکتشاف عمقی و پنهان صحبت می‌کنیم منظور شناخت ذخایر و منابعی است که در سطح رخنمون ندارند. برای برون‌رفت از این وضعیت حتما باید جذابیت لازم برای بخش خصوصی برای واردات و تامین ماشین‌آلات و تجهیزات حفاری ایجاد شود که خوشبختانه در سال جدید این امر مورد توجه و تمرکز ایمیدرو و تهیه و تولید قرار گرفته که به زودی شاهد اجرای برخی از این برنامه‌ها و مشوقات خواهیم بود.