هفت‌خوان گردشگری معلولان

نادر نینوایی- آمار مشخص و دقیقی درخصوص تعداد افراد دارای معلولیت کشور در دسترس نیست، اما آن‌طور که معاون اسبق توانبخشی سازمان بهزیستی کشور گفته ۱۰ درصد جمعیت ایران دارای معلولیت بوده و تحت حمایت خدمات بهزیستی قرار دارند.
این تعداد با احتساب اعضای خانواده افراد دارای معلولیت ۲۵ درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند. یعنی می‌توان گفت چیزی بیش از ۲۱ میلیون نفر از جمعیت ایران به نحوی با مشکلات و چالش‌های مرتبط با معلولیت مواجه هستند.
باتوجه به اهمیت مساله سفر و گردشگری و تاثیر مثبت آن برای امید به حیات و خروج افراد دارای معلولیت از انزوا، لازم است که تمهیدات مناسبی برای سفر و گردشگری آنها اندیشیده شود.
نبود زیرساخت‌های مناسب باعث شده که از سوار شدن به اتوبوس و قطار گرفته تا رفتن به مجتمع‌های بین‌راهی، موزه‌ها و هتل‌ها همه و همه به چالش‌های جدی برای افراد دارای معلولیت و خانواده‌های آنان تبدیل شوند. افراد دارای معلولیت حتی بعضا برای اجتناب از آنکه مورد ترحم قرار بگیرند یا ناچار شوند برای استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی بر کول افراد خانواده سوار شوند، قید سفر و گردشگری را بزنند.
این در حالی است که با نصب بالابر برقی، رمپ و سازه‌های قابل حمل در پایانه‌های مسافری و ایستگاه‌های راه‌آهن می‌توان بسیاری از این مشکلات را مرتفع کرد.
جای خالی زیرساخت‌های مناسب
شهرام مبصر فعال حوزه گردشگری افراد دارای معلولیت ضمن اشاره به خروجی حداقلی طرح‌های دولتی برای تسهیل سفر و گردشگری افراد دارای معلولیت به «جهان‌صنعت» گفت: به عنوان فردی دارای معلولیت و با ۲۰ سال تجربه در حوزه گردشگری می‌گویم که هیچ اقدام اثربخشی برای گردشگری افراد دارای معلولیت (در کشور) انجام نشده است. شاید جلساتی برگزار شده باشد و وزیر گردشگری نیز در آن جلسه حاضر شده باشد، اما اقدام موثری نشده است. یعنی اقدامی در حوزه سفر و گردشگری افراد دارای معلولیت صورت نگرفته که در روند زندگی این افراد تاثیر موثر و مثبتی داشته باشد.
وی ضمن اشاره به مشکلات افراد دارای معلولیت برای سفر و گردشگری حتی در پایتخت کشور گفت: در حال حاضر افراد دارای معلولیت حتی برای بازدید از موزه‌های پایتخت مشکل دارند و در کوچه‌های اطراف بهارستان و بسیاری دیگر از مناطق شهر فرد دارای معلولیت گیر می‌کند و امکان تردد ندارد. حال در نظر داشته باشید که فرد دارای معلولیت شاید بخواهد با همسرش به گردشگری در سطح تهران برود، آیا همسر فرد دارای معلولیت توانایی این را دارد که او را از کوچه پس کوچه‌های مناسب‌سازی نشده خارج کند؟ آیا این امکان را دارد که همسر دارای معلولیت خود را کول و جابه‌جا کند؟
این فعال حوزه «گردشگری افراد دارای معلولیت» ادامه داد: به نظرم لزومی ندارد که برای بازدید افراد دارای معلولیت از موزه‌ها و خانه‌های تاریخی تخریبی در میراث فرهنگی ایجاد شود. کافی است که با در نظر گرفتن یک رمپ قابل حمل مشکل را حل کرد. به راحتی می‌توان از محل درآمد موزه‌ها هزینه‌ای را برای خرید رمپ پرتابل اختصاص داد و نگهبان مجموعه به هنگام ورود این افراد این رمپ را نصب کرده و سپس بردارد.
این فعال حوزه گردشگری افراد دارای معلولیت همچنین به مشکلات و چالش‌های عدیده برای سوار و پیاده شدن در وسایل حمل‌و‌نقل عمومی نظیر قطار و اتوبوس اشاره داشته و کول کردن و کشیدن معلولان برای سوار و پیاده کردن آنها در اتوبوس‌های بین‌شهری و قطارها را در تعارض با کرامت انسانی آنها قلمداد کرده و خواستار نصب بالابرهای برقی و رمپ‌های پرتابل در پایانه‌های مسافری و ایستگاه‌های راه‌آهن شد.
اقدامات وزارت گردشگری و دولت
محمداسماعیل شیخ‌قرایی- دبیر میز ملی گردشگری دسترس‌پذیر وزارت گردشگری- در تشریح اقداماتی که برای حل مشکل بازدید افراد دارای معلولیت از موزه‌ها و اماکن گردشگری شده به «جهان‌صنعت» گفت: از آنجایی که در حال جمع‌بندی هستیم شاید اعلام درصد دقیق و صحیح نباشد، اما تصور می‌کنم چیزی حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد موزه‌های کشور تمام شرایط لازم برای بازدید افراد دارای معلولیت را دارند؛ یعنی از مناسب‌سازی گرفته تا نمونه‌های لمسی برای افراد نابینا و نمونه‌های تصویری برای افراد ناشنوا را در اختیار دارند. دبیر میز ملی گردشگری دسترس‌پذیر وزارت گردشگری خاطرنشان کرد: البته نمی‌توان بی‌انصافی کرده و بگویم موزه‌ها در راستای ارائه خدمات به افراد دارای معلولیت اقدامی نکرده‌اند. به هر روی موزه‌ها شروع به کار در این حوزه کرده‌اند و چند موزه پایلوت در این راستا ایجاد شده است.
وی افزود: مهم‌ترین مساله این است که در ایکوم ایران(کمیته ملی موزه‌ها) از این به بعد برای موزه‌ها براساس شاخص‌های دسترسی‌پذیر برای افراد دارای معلولیت رتبه‌بندی انجام شود و مشوق‌هایی برای آنها در نظر گرفته می‌شود. سال گذشته برای نخستین‌بار یکی از درجه‌هایی که برای موزه‌های موفق از سوی ایکوم مطرح شد رعایت شاخصه‌های مناسب‌سازی برای افراد دارای معلولیت و سالمندان اعلام شد.
شیخ‌قرایی ادامه داد: این مساله به نظرم مهم است و موزه‌ها همچنان به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند و از این به بعد رعایت قوانین و مناسبات افراد دارای معلولیت را مد نظر دارند. تصور می‌کنم که مدیرکل جدید موزه‌ها نیز دقت بیشتری روی این مساله به خرج می‌دهد و حساسیت لازم را دارد که این کار هر چه زودتر انجام شود. به این ترتیب موزه‌های در حال احداث حتما باید مناسب‌سازی برای افراد دارای معلولیت را رعایت کنند و آنهایی که از قبل فعالیت داشته‌اند به مرور در حال رفع مشکلات و موانع برای بازدید افراد دارای معلولیت هستند.
دبیر میز ملی گردشگری دسترس‌پذیر وزارت گردشگری خاطرنشان کرد: به نظرم بهتر است اداره کل موزه‌ها و سایر نهادها برای کمک به رفع چالش‌های افراد دارای معلولیت برای بازدید از موزه‌ها از خود این افراد کمک بگیرند و مطمئنا اگر کار به دست افراد دارای معلولیت سپرده شود بهتر می‌توانند مساله را هدایت کنند.
وی درخصوص چالش‌های موجود در عرصه گردشگری افراد دارای معلولیت نیز به «جهان‌صنعت» گفت: مناسب‌سازی
(اماکن گردشگری) بزرگ‌ترین چالش کشور است. از سوی دیگر عدم آموزش کارکنان موظف اماکن گردشگرمحور درخصوص شناخت معلولیت، تجهیزات مورد نیاز افراد دارای معلولیت و بسیاری از مسائلی که مرتبط با سالمندان است دیگر چالش‌های جدی این حوزه هستند.
مدیرعامل انجمن گردشگری معلولان پارس در خاتمه ابراز کرد: از سوی دیگر نبودن بودجه برای رفع این نقیصه‌ها وجود دارد که باید این مساله مرتفع شود.
به نظرم اگر این چالش‌های اولیه مرتفع شوند سایر چالش‌های حوزه گردشگری معلولان خود به خود حل شده و چون این نیت وجود دارد که مشکلات درخصوص گردشگری افراد دارای معلولیت به حداقل برسد، امید داریم مشکلات این حوزه مرتفع شوند.