همه مسیرها به مسکو ختم می‌شود!

عرفان ناظریه – روسیه از گذشته مانند قدرتی غیر‌همسو کشورهای شمالی و غربی و جنوبی اروپا را آزار می‌داده است. دولت‌های مختلف این ناحیه همیشه سعی می‌کردند با اتخاذ تدابیری در مقابل سیاست‌های مسکو بایستند. یکی از مناطق مورد توجه در این قاره، منطقه نوردیک (شامل سوئد، نروژ، فنلاند، دانمارک و ایسلند) است؛ منطقه‌ای که کشورهای آن همیشه تهدیدات مختلفی را از جانب سیاسیون مسکو احساس می‌کردند. تهدیداتی که در دوران حال حاضر رنگ و بوی جدیدی نیز به خود گرفته است.
در زمان جنگ سرد، منطقه نوردیک مناسبات امنیتی خاص خود را داشت که او را از دو مدل امنیتی غربی و شرقی آن زمان مستثنی می‌کرد. با اینکه برخی از این کشورها مانند نروژ و دانمارک از اعضای سازمان ناتو بودند، اما اجازه استقرار تسلیحات هسته‌ای را در خاک خود نمی‌دادند تا از درگیری با مسکو اجتناب کنند.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نیز کشورهای این منطقه بر حفظ صلح و بازیگری بینابین که در رقابت روسیه و ناتو بتواند امنیت آنها را تضمین کند اهتمام ورزیدند. برای مثال کشورهایی همچون سوئد و فنلاند که عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نبودند، درخواستی برای عضویت ندادند تا بتوانند به دور از تهدیدات روسیه، منافع خود را دنبال کنند.
بعد از حمله روسیه به اوکراین همه این مناسبات تغییر پیدا کرد. استکهلم و هلسینکی خواستار عضویت در ناتو شدند تا در صورت حمله احتمالی مسکو بتوانند از پشتوانه امنیتی، نظامی و دفاعی این پیمان برخوردار باشند. البته راه فنلاند کمی هموارتر از سوئد بود. استکهلم به واسطه مخالفت‌های ترکیه و بعدتر مجارستان با چالش‌هایی در این مسیر مواجه شد، اما بالاخره در ۷ مارس ۲۰۲۴ توانست همانند همسایه خود فنلاند، کارت ورود به این باشگاه امنیتی را کسب کند.
به همین منظور در گزارش حاضر می‌خواهیم به وسیله گزارش‌های سرویس‌های اطلاعاتی و ضداطلاعاتی برخی کشورهای حوزه نوردیک (مخصوصا سوئد و فنلاند) بررسی کنیم، تهدیداتی که از جانب مسکو این کشورها را تهدید می‌کند شامل چه ابعادی می‌شود؟ گزارش‌های بررسی تهدیدات به مواردی می‌پردازد که امنیت ملی کشور مورد نظر را به خطر می‌اندازد و این متون معمولا توسط سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی برخی کشورها در پایان هر سال
منتشر می‌شود.
سرویس امنیتی سوئد(SÄPO)
این سرویس که به طور اختصاری ساپو نام دارد وظیفه بررسی، کشف و مقابله با تهدیدات امنیتی و ضد‌اطلاعاتی را دارد که امنیت ملی (وجه داخلی) این کشور را به خطر می‌اندازد.
این سازمان در گزارش آخر خود که از سال ۲۰۲۲ میلادی تا آخر سال ۲۰۲۳ میلادی را پوشش می‌دهد، به تهدیداتی که پیش روی این کشور قرار دارد پرداخته است. این گزارش از روسیه به عنوان اصلی‌ترین تهدید علیه امنیت ملی سوئد یاد می‌کند که تنها کشور در مجاورت آن است که تهدیدی نظامی نیز برای سوئد به حساب می‌آید. همچنین این سازمان موضوعی را مطرح می‌کند مبنی بر اینکه، سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی روسیه برای دستیابی دولت مسکو به اهداف راهبردی‌اش، دست به تهیه ابزاری (اهرم) می‌زنند که موقعیت آن کشور را از لحاظ ژئوپلیتیکی، تکنولوژیکی و نظامی تقویت کند.
البته جز این موارد، دستگاه مذکور مصادیق مختلف دیگری نیز ارائه می‌دهد تا گزاره اصلی خود را اثبات کند. در واقع، به طور کلی می‌توان تهدیداتی که این سرویس آنها را از جانب روسیه برمی‌شمارد به دو دسته کلی فعالیت‌های اطلاعاتی و عملیات‌های نفوذ تقسیم کرد. این گزارش بر آن است که مسکو به طُرُق مختلف منجمله در پوشش دیپلماتیک، روش‌های فنی همچون جاسوسی سایبری و کسب اطلاعات سیگنالی و غیره دست به جمع‌آوری اطلاعات و دیگر اهداف خود می‌زند.
این اقدامات اطلاعاتی به منظور اهداف متعددی همچون جاسوسی از سیاستمداران و کارمندان دولتی سوئد و افراد ساکن در این کشور که برای مسکو اهمیت دارند هستند. همچنین تاسیسات دولتی، نظامی و دفاعی سوئد از این اقدامات در امان نبوده و روسیه تلاش می‌کند به صورت پنهانی به تخصص‌ و فناوری‌های نظامی و غیرنظامی سوئد دسترسی پیدا کند.
عملیات نفوذ از جمله دیگر اقدامات امنیتی روسیه است که در سوئد و علیه این کشور انجام می‌شود. این عملیات‌ها عمدتا روس‌های مقیم سوئد را هدف قرار می‌دهد.
این دست عملیات‌ها، علیه سیاستمداران و کارمندان دولتی سوئد نیز اعمال می‌شود. مسکو همچنین اقدام به استفاده از اطلاعات غلط
(ضداطلاعات‌: Disinformation) به منظور تغییر چهره روسیه می‌کند.
سرویس امنیتی سوئد مسائل مختلف دیگری مانند استفاده روسیه از نیروهای نیابتی برای بی‌ثبات‌سازی، ایجاد پلتفرم‌های مختلف برای اجرای عملیات‌های نفوذ، ایجاد قابلیت‌هایی برای خرابکاری و آماده شدن برای جنگ، استفاده از شرکت‌های قانونیِ تجاری مشکوک و استفاده از سوئد به عنوان بستری برای افزایش توانمندی‌های نظامی مسکو را مطرح کرده و رِجال سیاسی کرملین را به این دست فعالیت‌ها متهم می‌کند.
سرویس اطلاعات و امنیت فنلاند (SUPO)
سازمان ساپو زیر نظر وزارت کشور (امور داخلی) فنلاند فعالیت کرده و وظیفه تامین و تضمین امنیت ملی این کشور در عرصه‌هایی همچون ضداطلاعات (ضدجاسوسی) و ضدتروریسم را دارد (جنبه‌های داخلی امنیت ملی).
این سرویس در گزارش خود که تحت عنوان بررسی اجمالی امنیت ملی در سال ۲۰۲۳ میلادی منتشر شده، اصلی‌ترین بازیگران تهدید‌کننده اطلاعاتی فنلاند را روسیه و چین معرفی کرده است. این گزارش، مسکو را علاقه‌مند به کشف و شناخت روند سیاستگذاری‌های امنیتی کشورهای غربی با توجه به مساله جنگ اوکراین می‌داند. مساله‌ای که احتمالا اشاره به فعالیت سرویس‌های اطلاعاتی روسیه در روند اتخاذ سیاست‌های امنیتی کشورهای غربی برای کشف و احتمالا نفوذ در نقشه این کشورها در خصوص مساله اوکراین دارد.
سرویس مذکور محیط امنیتی فعلی اروپا را تحت تاثیر جنگ اوکراین دانسته و خاطرنشان می‌کند که عملیات‌های اطلاعاتی روسیه نیز ذیل همین شرایط تعیین می‌شود. برای مثال فهم پیامدها و تاثیرات عضویت هلسینکی در ناتو، پشتیبانی‌ها از اوکراین توسط فنلاند و تلاش روسیه برای پیدا کردن راه‌هایی به منظور دور زدن تحریم‌ها از طریق این کشور، از جمله فعالیت‌های اطلاعاتی روسیه در خاک کشور هزار دریاچه است که می‌تواند امنیت ملی این کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
موضوع مهم دیگری که این گزارش به آن توجه دارد، مساله عملیات نفوذ روسیه در جهت تغییر واقعیت و اطلاعات حقیقی است. طبق این گزارش، روسیه با عملیات‌های نفوذ خود، سعی در تضعیف وحدت و یکپارچگی ناتو و اتحادیه اروپا و کاهش حمایت کشورهای غربی از اوکراین دارد.
همچنین این گزارش اذعان می‌کند که مسکو به طریقی راهبردی از پلتفرم‌های آنلاین در جهت نفوذ بر دولت‌های رقیب خود (غربی) استفاده می‌کند. موضوعی که می‌تواند ضمن تاثیرگذاری بر ارزش‌ها و باورهای آنها، امنیت آن کشورها را نیز دستخوش تحول کند. در آخر نیز می‌توان به تهدیدات روسیه در عرصه فضای سایبری مانند جاسوسی از این طریق از فنلاند اشاره کرد. این گزارش بر آن است که با اخراج دیپلمات‌های روس به واسطه جنگ اوکراین از بعضی کشور‌های غربی، مسکو برای جمع‌آوری اطلاعات رو به فضای سایبر آورده است.
کشورهای حوزه نوردیک چه خواهند کرد؟
می‌توانیم مشاهده کنیم که این دولت‌ها به جز تهدید نظامی، با دغدغه‌هایی در دیگر حوزه‌ها از جانب مسکو نیز رو‌به‌رو هستند. مسائلی که در زمینه‌های مختلفی همچون جمع‌آوری اطلاعات، جاسوسی سایبری و عملیات نفوذ در جریان است. البته این حوزه آخر (عملیات نفوذ) کلیدواژه‌ای است که در گزارش‌ سازمان‌های مذکور و حتی دیگر سازمان‌های اطلاعاتی کشورهای منطقه نوردیک مشاهده می‌شود. مساله‌ای که ظاهرا برای سرویس‌های امنیتی- اطلاعاتی روسیه بسیار کارساز بوده و همچنان به صورت موثر از آن استفاده می‌کنند؛ موضوعی که جا دارد به صورت مفصل در گزارشی به آن پرداخت.
به هرجهت مسائل فوق‌الذکر، احتمالا کشورهای این منطقه را واخواهد داشت تا در کنار عضویت در سازمان‌هایی همچون ناتو که امنیت نظامی آنها را تضمین می‌کند، به سمت پیمان، ائتلاف و تبادل‌های اطلاعاتی برای مقابله با اقدامات مسکو حرکت کنند.