هنجارها و خواسته‌های مورد نیاز نوجوانان را درک کنیم

مصطفی اقلیما*- وقتی با این نوع آسیب‌ها از جمله خودکشی از سوی دانش‌آموزان مواجه می‌شویم، ابتدایی‌ترین توصیه را این‌گونه می‌گوییم که باید بروی پیش روانپزشک! در حالی که اینها بیمار نیستند‌. علت بروز رفتارهایی همچون خودکشی و خودزنی، میان دانش‌آموزان نوجوان، مسایل و مشکلات و دردهایی است که در خانواده، مدرسه و جامعه دارند‌. وقتی به آنها مراجعه به روانپزشک و روانشناس توصیه می‌شود، در واقع به آنها تلقین می‌شود که بیمارند و همین حس بیمار بودن‌شان را دریافت می‌کنند‌. در حالی که هیچ بیماری وجود ندارد و قرص‌های آرام‌بخش و‌.‌.‌. پاسخگو نیست‌.
معتقدم دلیل اصلی این رفتارها و حرف‌هایی که دانش‌آموزان در خصوص خودکشی و انگیزه‌های آن می‌گویند، برای این است که نیازهایشان برآورده نمی‌شود و می‌خواهند این‌طور مورد توجه قرار گیرند‌. مثلا قرص می‌خورند که جلب توجه کنند و قصد خودکشی هم ندارند‌. می‌خواهند با این حرکت خواسته‌های‌شان را برآورده کنند‌. البته مساله دیگر آنجاست که وقتی نوجوانی فقط از حربه قرص خوردن برای اهمیت داده شدن استفاده می‌کند، دو بار که قرص بخورد و اتفاقی برایش نیفتد، دفعه سوم دیگر او را جدی نمی‌گیرند و ممکن است بگویند فیلم بازی می‌کند، کاری با خودش نخواهد کرد‌. مشکل اصلی ما آنجاست که نوجوانان در سنین ۱۴ تا ۱۹ سالگی را درک نمی‌کنیم‌. نیازهای دوران بلوغ به خصوص دختران را درک نمی‌کنیم‌. نه پدر و مادر، نه مدرسه، توجه نمی‌کند که یک زن بزرگسال هم در دوران عادت ماهیانه خلق و خوی متفاوتی به دلیل تغییرات طبیعی هورمونی پیدا می‌کند، چه برسد به دختر نوجوانی که در سن تغییرات بلوغ هم است‌. در واقع این تغییرات هورمونی تغییرات زیادی در وضعیت آنها ایجاد می‌کند‌. بنابراین نیازهای دختران نوجوان در آن وضعیت فهمیده نمی‌شود‌. بر همین اساس در این فضای عدم درک متقابل، چه از سوی خانواده و چه از سوی مدرسه، دائم با نوجوان درگیری و دعوا پیش می‌آید و فضای خشونت و لج‌بازی بالاتر می‌رود‌. در واقع، این گیردادن‌ها و درگیری‌های بین والدین و نوجوانان و فشار جامعه باعث بیمار شدن این افراد هم می‌شود و افرادی هم هستند که برای تنبیه والدین و یا جلب توجه اقدام به خودکشی می‌کنند، شاید هدفی هم نداشته باشند اما واقعا می‌میرند‌. از سویی دیگر باید گفت،جامعه هم هنوز خواسته‌های این قشر را درک نکرده است‌. مثلا یک دختر نوجوان دلش به صورت طبیعی در سنین ۱۵، ۱۶ سالگی می‌خواهد خود را بیاراید و زیبا کند و لباس خاص بپوشد‌. هیچ یک از این مسایل عجیب نیست و اگر این هنجارهای طبیعی درک شود، این مشکلات و درگیری‌ها بین والدین و نوجوانان پیش نمی‌آید که برای جلب توجه دست به خودزنی و خودکشی بزنند‌.
همین حالا خودکشی در بزرگسالان هم عمدتا به دلیل جلب توجه است بنابراین قابل درک است که نوجوانان هم این کار را تکرار کنند‌. توصیه من این است که با هر فردی مطابق سن او باید رفتار شود‌. با مرد ۵۰ ساله همچون یک انسان بالغ ۵۰ ساله و با نوجوان ۱۶ ساله همچون یک فرد ۱۶ ساله با نیازها و خواسته‌های خاص خودش‌. اگر مدرسه و خانواده و ساختارهای حاکمیتی با هنجارهای مورد نظر این سنین از بچه‌ها درگیر نشوند و خواسته‌های آنها از نوع پوشش و آرایش تا درخواست به معاشرت با دوستان و گردش و سفر با گروه همسالان‌شان را بپذیرند، بسیاری از این نوع خصومت‌ها که منجر به اقدام به خودکشی می‌شود را شاهد نخواهیم بود‌. با فشار به آنها فقط باعث طردشان از خانواده و مدرسه و جامعه می‌شویم که در نتیجه دست به اقدامات خطرناکی خواهند زد‌.
*آسیب‌شناس و رییس انجمن مددکاران اجتماعی