هند هم برای ایران خط و نشان کشید

گروه اقتصادی- فضا، فضای رخوت‌انگیزی شده و نگرانی از ادامه روابط مالی و اقتصادی با ایران به یک چالش اساسی پیش روی آنهایی که منافع مشترک اقتصادی با ما دارند، تبدیل شده است. بازگشت تحریم‌ها، ادامه روابط با ایران را ناممکن کرده و عرصه را برای فعالیت‌های بین ایران و سایر کشورها تنگ‌تر کرده است.
هر روز که خبرهای جدید را می‌خوانیم، با ضرب‌الاجل‌های جدیدی که علیه منابع ایران تعیین می‌شود، مواجه می‌شویم؛ از قطع روابط بانکی گرفته تا جایگزین کردن سایر کشورها به جای ایران برای تامین منافع نفتی‌شان.
در همین اوضاع و احوال اقتصادی کشوری همچون هند نیز برای ایران ضرب‌الاجل تعیین کرده و برای پایان دادن به تراکنش صادرکنندگان کشورشان با ایران تا ۱۵ مرداد‌ماه اولتیماتوم داده‌اند. این اقدام در راستای پاسخ به دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران است.
حتی با وجود آنکه هند و ایران روابط سیاسی و تجاری دیرینه‌ای با هم دارند، اما آجای ساهای، مدیرکل فدراسیون سازمان صدرکنندگان هند، به رویترز گفت: «ایندوس‌ایند و یوسی‌او به صادرکنندگان خود می‌گویند تا ششم آگوست تمام تجارت‌های خود با ایران را تکمیل کنند.»
فدراسیون سازمان صادرکنندگان هند اعلام کرد ایدوس‌ایند و یوسی‌او، دو بانکی که صادرات به ایران را تسهیل می‌کنند، تا ششم آگوست برای خاتمه دادن به قراردادهای خود ضرب‌الاجل تعیین کردند.
صادرکنندگان هندی معمولا برای صادرات به ایران پول خود را به روپیه دریافت می‌کنند. این مکانیسم در سال ۲۰۱۲، که کانال‌های بانکی به علت تحریم‌های آمریکا، با ایران محدود شده بود، به وجود آمد.
هند که بزرگ‌ترین مشتری ایران پس از چین است، از طرحی تهاتری استفاده می‌کند که به آن اجازه می‌دهد از طریق بانک یوسی‌او به ازای نفت، به ایران روپیه پرداخت کند.
صادرکنندگان هندی پول صادراتی که برای ایران می‌فرستند را از پول نفت فروخته شده ایران که به روپیه در بانک یوسی‌او ذخیره می‌شود، دریافت می‌کنند. این مکانیسم به هند کمک کرد کسری تجاری خود با ایران را از ۳/۱۱ میلیارد دلار در سال‌های ۲۰۱۲-۲۰۱۱ به ۵/۳ میلیارد دلار در سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۱۶ کاهش دهد. در سال مالی‌ای که پایان آن مارس ۲۰۱۷ است، کسری تجاری هند با ایران دوباره تا ۲۴/۸ میلیارد دلار افزایش یافته است. رییس بانک یوسی‌او، بدون اینکه در مورد ضرب‌الاجل جدید این بانک توضیحی ارائه کند، گفت: «این بانک به مکانیسم روپیه خود ادامه خواهد داد.» او گفت: «ایران ۱۸ میلیارد روپیه در حساب یوسی‌او خود موجودی دارد.»
این در حالی است که اواسط هفته جاری ظریف با وزیرخارجه هند دیدار کردند و نتیجه جلسه کاملا با تصمیم جدید فدراسیون سازمان صادرکنندگان هند تناقض دارد چراکه در این ملاقات در ارتباط با برجام، خروج آمریکا از این توافق بین‌المللی و راه‌های گسترش مناسبات دو کشور در عرصه‌های اقتصادی و تجاری رایزنی‌هایی صورت گرفته بود.
با این تفاسیر نکته قابل تامل این است که چرا باز هم مقامات ما با خیال خوش بیان می‌کنند اروپا منافع ایران از برجام را حفظ خواهد کرد و هیچ‌گونه نگرانی ایران را تهدید نمی‌کند. به نظر می‌آید باید دولتمردان واقع‌بینانه به مسایل بنگرند تا شاید کمی به خودشان بیایند و ببینند که قرار است در چه گرداب دهشتناکی فرو رویم.
ساده‌ترین موضوعی که اقتصاد ایران را تهدید می‌کند همین بدعهدی‌هایی است که هر روز کشورها اولتیماتوم می‌دهند که دیگر نفت موردنیاز را از ایران نمی‌خرند و نیازشان را با خرید نفت از سایر کشورها تامین می‌کنند. اما همه چیز تنها به خریدن یا نخریدن نفت ختم نمی‌شود. موضوع اصلی این است که حتی اگر خریداری برای نفت داشته باشیم، قرار است پول حاصل از فروش این بشکه‌های نفتی چگونه وارد کشور شود؟ حتی هند که یکی از خریداران اصلی نفت از ایران است به نظر می‌رسد ترجیح می‌دهد راه خود را کج کرده و معاملات اقتصادی‌اش را در ایران تمام کند.
اگر قرار باشد اندک‌اندک کشورهایی که با ایران روابط بانکی و مالی دارند ترجیح دهند ما را از صحنه اقتصادی کشورشان بیرون کنند، کم‌کم جایگاه ایران را هم در عرصه بین‌الملل بانکی مخدوش می‌کنند و شاید کار به جایی برسد که حتی خود اروپا هم که الان تا این میزان سنگ ما را به سینه می‌زند، بخواهد دست به اخراج ایران از سیستم جهانی سوئیفت بزند و سعی در براندازی جایگاه ایران در عرصه مالی و بانکداری جهان کند.
واضح است ادامه این روند می‌تواند موجب شود کشورها با تاثیرپذیری از یکدیگر تصمیمات‌شان را در رابطه با ایران تغییر دهند و حتی آنها نیز بخواهند که دیگر ایرانی نباشد تا با آنها وارد معاملات مالی و اقتصادی شود.
اگر به شرایط چند سال پیش دقت کنیم، با وجود آنکه برجام گره‌گشای تمام‌عیار همه مشکلات اقتصادی نشد و هنوز هم بسیاری از مسایل اقتصادی‌مان به قوت خود باقی مانده است، اما با همه این شرایط توانستیم به بسیاری از بازارهای مالی و اقتصادی جهان دست پیدا کنیم که تا پیش از این برایمان غیر‌ممکن بود.
حال اگر قرار باشد کشورها یک به یک ایران را از صحنه اقتصادی کشورشان بیرون کنند شاید باید منتظر بمانیم که به زودی خود اروپا هم دست به تصمیماتی غیر‌واقع‌بینانه بزند و دیگر نخواهد از منافع برجامی ایران حمایت کند.
آنطور که شواهد نشان می‌دهد، جایگاه ایران در اقتصاد جهانی از همین ابتدای امر در حال متزلزل شدن است که این بار وارد دوری از تحریم‌ها می‌شویم که شاید حتی شرایطی بدتر از سال‌های قبل از ۹۲ را رقم بزند.
به نظر می‌رسد دولتمردان دیگر فرصتی برای درنگ ندارند و باید سریع دست به کار شوند و برای آینده نامطمئن اقتصادی‌مان برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کنند؛ اگر غیر از این باشد باید منتظر موج جدیدی از افزایش قیمت‌ها در داخل کشور باشیم که تمام حوزه‌های اقتصادی کشور را با خود همراه می‌کند و رفته‌رفته باید شاهد فروپاشی اقتصاد زخم‌خورده‌مان باشیم.