هنر هفتم؛ ستون دموکراسی سیاسی و اجتماعی

گروه هنر- صبح دوشنبه، یکم بهمن‌ماه همایشی با نام «سینمای ایران؛ نگاهی به آینده» با حضور مدیران سینما، علی ربیعی، تعدادی از هنرمندان و دانشجویان سینما در موزه سینما برپا شد. رائد فریدزاده، رییس سازمان سینمایی درباره برپایی این همایش توضیح داد که سرفصل‌های اشاره‌شده در صحبت‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (سیدعباس صالحی) در هنگام حضور خودش به‌عنوان رییس سازمان، مبنای برگزاری همایش و پنل‌های آن است. به گفته او پنل‌ها به اضلاع پنجگانه‌ای اشاره دارد که شامل سینما و اقتصاد، سینما به مثابه هنر، سینما و فناوری، نسبت سینما، انسان و حکمرانی و نیز سینما و حوزه بین‌المللی می‌شود. او گفت: قصد داشتیم این پنل را در ایام جشنواره فیلم فجر برگزار کنیم اما برگزاری همایش زیر سایه جشنواره قرار می‌گرفت. فریدزاده در پنل اول این همایش یک‌روزه بیان کرد: ما نمی‌خواهیم مساله را پاک کنیم بلکه به فکر درک و حل کردن مساله هستیم و برای حل کردن مساله باید موضوع را درک کنیم. شما وقتی می‌خواهید یک شی را بررسی کنید باید نسبت خودتان را در جهان تبیین و از جایگاه خودتان موضوع را درک کنید. وقتی می‌گوییم نسبت ما با سینما چیست باید ببینیم که در جهان در چه جایگاهی قرار گرفته‌ایم و از منظر خودمان موضوع را بررسی کنیم. او پس از اشاره به بحث سینما و اقتصاد و سینما و فناوری افزود: اگر ما فناوری را نشناسیم نمی‌توانیم به جایگاه خودمان در جهان پی ببریم و یکی از مهم‌ترین مسائل حوزه فناوری نیز هوش‌مصنوعی است. بحث دیگر نسبت سینما، انسان و حکمرانی است که نسبت هنرمند با جامعه و نسبت جامعه با حاکمیت را مورد بررسی قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین مسائل این پنل این است که ببینیم مخاطب من به‌عنوان یک فیلمساز کیست و براین اساس باید چه زبانی را اتخاد کنم. رییس سازمان سینمایی در ادامه گفت: ما نیاز به جامعه‌شناسی، فلسفه و روانشناسی داریم و این رشته‌ها می‌توانند سینما را از منظر بیرون بررسی و معرفی کنند. من هم اینجا هستم تا حرف دوستان را بشنوم تا با کمک هم از این‌هزارتو رهایی پیدا کنیم.
آیا در این جهان می‌توان بدون سینما زندگی کرد؟
منوچهر شاهسواری، دبیر چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر در همایش سینمای ایران؛ نگاهی به آینده گفت: اگر بخواهیم درباره آینده صحبت کنیم باید این فلسفه را پرسید که آیا آینده وجود دارد یا خیر؟ اکنون در جه نقطه‌ای قرار داریم؟ آینده یک امر کاملا ذهنی است. ما در روزگاری زندگی می‌کنیم که آینده به وقوع پیوسته است. آن آینده این بود که در روزگار قدیم آدم‌ها با تصویر باهم صحبت می‌کردند و ما اکنون نیز با تصویر صحبت می‌کنیم. او ادامه داد: ما امروزه در تمدن بنیان‌تصویر به سر می‌بریم و در این تمدن دایره‌المعارف قدرتمندی به نام سینما وجود دارد که اتفاقا فقط در سینما قابل دسترسی نیست بلکه حتی با یک ایموجی می‌توان احساسات را انتقال داد. شاهسواری افزود: وقتی در جهانی با تمدن بنیان تصویر به سر می‌بریم این نکته قابل‌توجه است که آیا در این جهان می‌توان بدون سینما زندگی کرد؟ از نظر من هر جامعه فاقد زبان سینمایی در حاشیه جهان امروز قرار می‌گیرد و در واقع یک کشور حاشیه‌نشین است. هر کشوری که سینما دارد در تغییرات جهان نقش دارد.
دبیر چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر گفت: سینما فارغ از ادبیات؛ فرهنگ، تمدن و… را می‌سازد. ما با سینما می‌توانیم به گذشته تجسم و عینیت بدهیم. سینما قدرت تجسم‌بخشی به آینده دارد. همچنین سینما به آرزوهای بشر نسبت به چیزی که در آینده می‌خواهد، تجسم می‌بخشد. وقتی ما به چنین مختصاتی می‌رسیم باید بررسی کنیم که در جامعه امروز ایران کجا ایستاده‌ایم. او ادامه داد: در پاسخ به اینکه سینما برای آینده چه خواهد کرد باید بگوییم که سینمای ایران مهم‌ترین رکن نظام دموکراسی سیاسی، اجتماعی و خانوادگی ماست. سینما یک‌ نهاد است و حتما در این زمینه نقش مهمی ایفا می‌کند. شاهسواری تاکید کرد: ما وارد روزگاری شده‌ایم که احتمال اینکه فیلمسازی یک امر فردی و ذیل هنرهای تجسمی قرار بگیرد، بعید نیست. یعنی شما می‌توانید درون کارگاه خودتان فیلم بسازید و کسب درآمد کنید. در چنین شرایطی با پیشرفت تکنولوژی نظام سیاسی، مدیریت فرهنگی و سازمان‌های فرهنگی هنری باید مقیاسشان را رهاسازی نه معنای ولنگاری بلکه به معنای فضا دادن به فیلمساز قرار دهند. او تاکید کرد: ما نیازمند اعتمادسازی عمومی هستیم تا از این میانه عبور کنیم… هیچ‌چیز جز فعالیت‌های فرهنگی نمی‌تواند این التهاب را پایین بیاورد. ما باید تب جامعه را پایین بیاوریم تا آن را درمان کنیم. شاهسواری بیان داشت: ما تعلق به وطن را فراموش کرده‌ایم و به همین دلیل امسال جشنواره فیلم فجر را با مفهوم وطن مادر، مادر وطن آغاز کردیم و نباید وطنمان را فراموش کنیم. تا وطن را دوست نداشته باشیم، در ساخت و حفظ و حرمت آن نقشی نخواهیم داشت. امیدوارم یکی از اصلی‌ترین بحث‌های این مجموعه این باشد که مفهوم وطن را به هنر ایران و مفهوم هنر را به سینمای ایران برگرداند.
سینما قهرمان‌های ذهنی مردم را می‌سازد
از سویی دیگر علی ربیعی، رییس هیات‌مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، در همایش سینمای ایران، نگاهی به آینده گفت: بنا داریم در فصول مختلفی در انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات با همکاری سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد مباحثی را در حوزه سینما نظیر اقتصاد سینما، فناوری‌ها و مسائل اجتماعی مطرح کنیم. او افزود: بیشتر نسبت من با سینما، علاقه‌ام به آن است. مثل بیشتر مردم ایران سعی می‌کردم به سینما بروم و فیلم ببینم. همیشه فکر می‌کردم هیچ نسلی بدون قهرمانان ذهنی زندگی نمی‌کند و بر این اساس امروز و آینده خود را می‌سازد. سینما جایی است که قهرمان‌های ذهنی مردم را می‌سازد، چون سینما با مردم زندگی کرده و برای مردم رویا ساخته است. ربیعی عنوان کرد: بدون تردید امروزه وجه تمایز جوامع و ملت‌ها فرهنگ آنهاست. تفاوت جوامع شاد و ناشاد، توسعه‌یافته و نیافته را با علت فرهنگی تفسیر می‌کنند. بحث سیاسی هم در این زمینه جایگاه خود را دارد و نمی‌خواهم این مساله را کتمان کنم. او افزود: ما نهادهای تقویت‌کننده فرهنگ داریم و به‌نظر من سینما نهادی است با کارکردهای ترکیبی در حوزه فرهنگ؛ در سینما رمان، داستان، شعر، موسیقی، آواز، فرهنگ روزمره و … وجود دارد. در نتیجه می‌بینیم که سینما نقش بی‌بدیلی در فرهنگ دارد. ربیعی تاکید کرد: آینده سینما یک بحث است و سینمای ایران برای آینده بحث دیگری است. ما از پنجره سینما می‌توانیم خیلی از مسائل سیاسی و اجتماعی را نگاه کنیم. سینما چهار نسبت با جامعه دارد که بدین شرح است: سینمای متاثر از جامعه، سینمای تاثیرگذار بر جامعه، سینمای سخنگوی جامعه و سینمای میانجی جامعه.
او افزود: جامعه به فیلم‌های کمدی و گیشه‌پسند هم نیاز دارد زیرا متاثر از جامعه هستند و ما نباید خودزنی کنیم. بیشترین توجه من به سینمای تاثیرگذار بر جامعه است و به‌نظرم این رسالت و مسوولیت اجتماعی سینماست. بدون تردید سینما بخشی از فرهنگ نسل‌ها را تشکیل می‌دهد. جامعه ما به شادابی و امید و نقد نیاز دارد. در نتیجه سینما سخنگوی جامعه است و می‌تواند هم دردها و نارسایی‌ها و هم امیدهای جامعه را نشان دهد. سینما برای داشتن یک زندگی بهتر می‌تواند میانجی گروه‌ها و قومیت‌های مختلف باشد. ربیعی در پایان خطاب به سیاستگذاران حوزه سینما گفت که باید نقد و پژوهش سینمایی را تقویت کنید. من در گذشته نقدها و پژوهش‌های بیشتر و بهتری می‌خواندم و ما امروزه باید سطح پژوهش و نقد سینما را ارتقا دهیم.
مسعود کوثری، دبیر علمی همایش سینمای ایران با نگاهی به آینده گفت: همایش امروز بخشی از همایش‌هایی است که در سال آینده با همکاری معاونت سینمایی، انجمن مطالعات فرهنگی و انجمن جامعه‌شناسی برگزار خواهد شد. در این همایش به چهار محور اساسی سینمای ایران خواهیم پرداخت. امیدوارم ترکیب این نشست‌ها که بر محور سازمان سینمایی است مورد استفاده دوستان قرار بگیرد. او افزود: تلاش ما این بود افراد مختلفی در این نشست‌ها سخنرانی کنند تا حرف‌ها فرمایشی و کلیشه‌ای نباشند. ما تلاش داریم واقع‌گرایانه درباره سینمای ایران صحبت کنیم. دبیر همایش بیان داشت: در پنل انسان ایرانی و سینما می‌خواهیم بگوییم که وضعیت سینمای ایران در آینده چه خواهد بود. متاسفانه سینمای زیرزمینی ما دارد چاق و فربه می‌شود و این مساله در تئاتر و ادبیات نیز وجود دارد. ما می‌خواهیم در این ‌همایش بگوییم که سینمای ما به چه سمتی حرکت می‌کند و اقتصاد سینما نیز سعی دارد سینما را به کدام سو ببرد. کوثری در پایان بیان داشت: امیدوارم این همایش رضایت‌خاطر دوستانی را که در اینجا حاضرند برآورده کند. از معاونت سینمایی تشکر می‌کنم که با انجمن مطالعات فرهنگی برای برگزاری این همایش همکاری کردند.