«هنگام» زنده می‌شود

«جهان‌صنعت»- ایران و عمان موافقتنامه‌ای با موضوع مطالعه و همکاری میدان مشترک «هنگام» امضا کردند؛ موافقتنامه‌ای که قرار است به مطالعه و همکاری درباره میدان مشترک هنگام
(با نام عمانی بخاء غربی) بینجامد.
شانا در گزارشی از جزئیات این توافقنامه نوشت: «این توافق که به دنبال سفر «هیثم بن‌طارق آل‌سعید»، سلطان عمان به ایران و مذاکره با سیدابراهیم رییسی رییس‌جمهوری به امضا رسیده، قرار است مطالعه‌ای روی کل میدان نفتی «هنگام» را به سرانجام برساند و سپس طرح جامع توسعه (MDP) توسعه با استفاده از ظرفیت‌های داخلی و بین‌المللی، سناریوهای توسعه مجدد این میدان را در دستور کار قرار بدهد.
پیش از این تفاهم‌هایی با بعضی همسایگان برای توسعه یکپارچه میدان‌های مشترک انجام شده بود، اما هیچ‌کدام از تفاهم‌ها پیشرفتی نداشته و به توافقنامه منجر نشده بود، این نخستین موافقتنامه برای همکاری با همسایگان در میدان‌های مشترک است که امضا شد البته این موافقتنامه فعلاً شامل توسعه نمی‌شود.»
میدان نفتی هنگام، میدان مشترک بین ایران و عمان است. این میدان در تنگه هرمز در بخش شرقی خلیج فارس و ۴۵ کیلومتری جزیره قشم واقع شده که حدود ۸۰ درصد در آب‌های ایران و ۲۰ درصد دیگر آن در آب‌های کشور عمان قرار گرفته است.
میدان مشترک هنگام که در طرف عمانی به بخای‌غربی معروف است، سال ۱۹۷۲ میلادی کشف و حضور هیدروکربن توسط حفاری نخستین چاه «هنگام» از سوی ایران در سال ۱۹۷۵ میلادی اثبات شد. پس از آن دو چاه دیگر به‌ترتیب به نام‌های «خساب» در سال ۱۹۷۶ میلادی و «بخای غربی» در سال ۱۹۸۶ میلادی در طرف عمانی حفاری شدند که به‌ترتیب به آب و ناحیه هیدروکربنی با تراوایی کم برخورد کردند.
پس از آن ایران برای به نتیجه رسیدن این پروژه در سال ۱۹۹۳ میلادی، لرزه‌نگاری سه‌بعدی جدید در میدان انجام داد و سرانجام در سال ۲۰۰۶ میلادی چاه هنگام در بخش شمالی (طرف ایران) حفر شد. همچنین چاه بخای‌غربی در بخش جنوبی این میدان و نزدیک مرز آبی ایران حفر شد که تولیدش در سال ۱۳۹۰ با حفر سه‌حلقه چاه بیش از ۲۳ هزار بشکه در روز بود.
اما و اگرهای قبلی
فارغ از آنکه سلطان عمان برای میانجیگری‌های سیاسی بین ایران و مصر یا دعوت به مصالحه برای بازگشت به میز برجام آمده، واقعیت این است که عمان گاز ندارد و ظرفیت ال‌ان‌جی خالی بالایی دارد.
هرچند ایران هم در وضعیت بغرنج ناترازی گاز در زمستان روبه‌رو است، اما به نظر می‌رسد برای عمان استفاده از گاز ایران آن هم در فصول غیرسرد که گاز ایران بالاست، می‌تواند تفاهم خوبی باشد.

سید‌مهدی حسینی کارشناس انرژی و مسوول اسبق کمیته بازنگری قراردادهای نفتی در این رابطه می‌گوید: حدود ۲۵ سال پیش برای امضای توافقنامه‌ای مذاکراتی با عمان انجام شد. پیشنهاد ایران این بود که سهم ایران ۸۰ درصد و سهم عمان ۲۰ درصد از این میدان باشد، عمانی‌ها هم پذیرفتند. محور توسعه در زمینه این میدان گازی- کاندنسیت؛ بیشتر برداشت گاز بوده است، عمان برای تاسیسات «ال‌ان‌جی» راس‌الخیمه نیاز به گاز دارد و قرار بود نفت هم اقتصاد پروژه را تامین کند.
وی افزود: اما این قضیه پیش نرفت، دولت در ایران تغییر کرد و گروهی از مسوولان فلات قاره اعلام کردند که گاز این میدان را برای قشم لازم داریم بنابراین موضوع منتفی شد تا اینکه طرف عمانی و ایران هر کدام به صورت جداگانه شروع به تولید کردند. آن زمان ایران به ۲۵ تا ۳۰ هزار بشکه تولید نفت رسید و موضوع برداشت گاز در محاسبات مطرح نشد، در حالی که در مذاکرات اولیه بحث برداشت گاز و شروع همکاری منطقه‌ای در این حوزه مطرح بود.
حسینی تصریح کرد: اگر لوله‌های گاز ایران را به امارات و کویت وصل کنیم که همکاری با عمان می‌تواند شروع آن باشد، می‌تواند همکاری بلندمدتی بین کشورهای منطقه ایجاد کند.
چهارمانع توسعه میدان
گازی هنگام

در همین حال محمود خاقانی، کارشناس بین‌الملل انرژی هم در واکنش به امضای این موافقتنامه می‌گوید: ایران در این رابطه با چهار مشکل مواجه است؛ نخست اینکه گاز کافی ندارد و از سویی مصرف داخلی ایران بالاست.
او سومین مشکل پیش روی اجرای این موافقتنامه را نداشتن برنامه کلان ذکر کرد و گفت: بسیاری از طرح‌های توسعه‌ای با وجود تاکیدهایی که روی آنها انجام شده، به مرحله اجرا نرسیده متوقف می‌شود. این موضوع نشان از نداشتن برنامه کلان است.
او اضافه کرد: چهارمین مشکل پیش روی همکاری مشترک ایران و عمان برای توسعه این میدان مشترک مربوط به نحوه احداث خط لوله از سوی ایران به عمان است. در جایی که عمق آب مناسب است که قابل تعمیر و نگهداری است و مهم‌تر آنکه هزینه احداث خط لوله پایین‌تر است جایی است که باید امارات و عربستان هم موافقت کنند.
خاقانی خاطرنشان کرد: در بخش‌هایی که عمق آب بسیار است، هزینه احداث خط لوله بسیار بالاست و بنابراین تعمیر و نگهداری آن تکنولوژی بالایی می‌خواهد که مقرون‌به‌صرفه نیست. بنابراین صلح و آرامش در خلیج فارس و دریای عمان مورد توجه سلطان عمان، دولت هند، پاکستان و مشتریان منطقه است.
این کارشناس بین‌الملل انرژی با اشاره به سابقه حضور شرکت‌های هندی در توسعه میدان، هنگام گفت: در صورت توسعه این میدان قطعا هندی‌ها مدعی خواهند شد.
او اضافه کرد: اگر بین ایران و کشورهای خلیج فارس توافق و دوستی برقرار باشد و دیپلماسی میدانی ایران به دیپلماسی حرفه‌ای تغییر کند، آنگاه شرایط برای همکاری‌های منطقه‌ای بیشتر خواهد شد. کما‌اینکه مجلس و دولت هم این چراغ سبز را دریافت کرده‌اند که دیپلماسی میدانی کمرنگ‌تر می‌شود.
خاقانی گفت: مادامی که دیپلماسی میدانی کمرنگ‌تر شود، سرمایه‌گذاری می‌تواند در میادین مشترک توجیه‌پذیر شود.