هوایی برای نفس نیست

«جهان‌صنعت»- دیروز بار دیگر زاکانی ادعاهای عجیبی را بازگو کرد. او با لحن طلبکارانه‌ای در پاسخ به اجرای قانون هوای پاک در جمع خبرنگاران گفت:«همه وظایف‌مان انجام دادیم؛ حتی فراتر از تصور شما!» وی همچنان اظهار کرد:«شهرداری حدود ۷-۶ وظیفه در قانون هوای پاک داشته که همه وظایف‌مان را به خوبی انجام دادیم و کار‌هایی که کردیم حتی فراتر از آن هم بوده است. ۱۰۰درصد تکالیف خود در قانون هوای پاک را انجام دادیم.» شهردار تهران در ادامه اعلام کرد:« ۴۶۹۴ اتوبوس خریداری کردیم که ۲۵۰۰ دستگاه داخلی و ۲۰۹۴ دستگاه خارجی است که از این تعداد ۲۶۹۴ دستگاه برقی بوده که در تاریخ گذشته چنین موردی نبوده است.» اما دستگاه‌های برقی را نه در خیابان دیدیم نه حتی گوشه‌ای از عکسش! با این حال این‌گونه سخنان زاکانی موضوع جدیدی نیست. بارها اعلام کرده که تمام تکالیف خود را به خوبی انجام داده استف اما در واقعیت اینگونه نبوده است. هربار که عکس آن را ملاحظه کردیم و از نبود اعتبارات و مشکلات مالی گلایه کردند. از سوی دیگر براساس آمارها از ۳۸ میلیون وسیله ‌نقلیه کشور حدود ۱۷ میلیون معادل ۴۵ درصد فرسوده است. همچنین از ۱۲ میلیون موتورسیکلت در حال حرکت ۱۱ میلیون آن فرسوده بوده‌اند و در حوزه ناوگان عمومی کشور نیز ۸۰ درصد خودروها فرسوده هستند.
کمبود ۱۰ هزار اتوبوس
مطابق با اظهارات علیرضا زاکانی شهردار تهران، پایتخت ۱۳ میلیونی حداقل به ۱۰ هزار اتوبوس نیاز دارد و اکنون فقط حدود ۳۰۰۰ اتوبوس فعال هستند که بخش زیادی از این ۳۰۰۰ اتوبوس هم فرسوده هستند و نیاز به نوسازی دارند. او وعده داده بود که ۳ هزار اتوبوس جدید وارد ناوگان اتوبوسرانی خواهد شد که حتی به فرض تامین این تعداد هم کمبود اتوبوس تهران جبران نخواهد داشت، زیرا این شهر به ۹ هزار اتوبوس سالم و فعال نیاز دارد. به اضافه اینکه حتی اگر ۷ خط مترو نیز تکمیل شوند با توجه به کمبود شدید واگن مترو، امکان خدمات‌رسانی وجود ندارد. متروی تهران ۱۶۷ واگن دارد که ۵ واگن از رده خارج است و حداقل این مترو به ۶۵۰ واگن مترو نیاز دارد. هنوز معلوم نیست بودجه فراتر از حد تکلیف شهرداری تهران که گفته می‌شود به جای تحقق ۷۰ هزار میلیاردی ۱۲۰ هزار میلیارد است دقیقا در چه اموری هزینه می‌شود که هنوز زاکانی حداقل نتوانسته و‌عده‌های خود را عملیاتی کند!
«ناصر امانی» عضو شورای شهر تهران گفت که سازندگان داخلی اتوبوس، توان تولید به مقدار لازم را ندارند و قرارداد‌های خارجی هم زمان‌بر است. بر این اساس باز هم مشخص نیست اتوبوس‌های جدید چه زمانی قرار است به سیستم حمل‌ونقل عمومی اضافه شوند، آن هم درست زمانی که هوای آلوده شهر را در چنبره خود دارد.
برخی کارشناسان بر این باورند که منابع اقتصادی که دولت‌ها می‌توانند برای کنترل وضعیت کیفی آلودگی هوا اختصاص دهند، صرف واردات و تولید خودرو می‌شود. این در حالی است که دولت وظیفه بزرگی برای تامین اتوبوس خریداری واگن، تامین کیفیت تولید خودرو و غیره دارد، اما تحریم‌ها همواره پای ثابت دلایل ناکام ماندن برنامه‌های مقابله با آلودگی هواست. باوجود مشخص بودن بسیاری از راهکارها و حتی بیان عمده‌ترین راه‌حل‌ها در قوانینی همچون قانون هوای پاک، اما به نظر می‌رسد که ضعف اجرایی در کنار ضعف قوانین موجود و نبود ضمانت اجرایی این قوانین مهم‌ترین دلیل ناکام ماندن برنامه‌های مقابله با آلودگی هوا باشد.
قانون هوای پاک
قانون هوای پاک از سال ۹۶ جایگزین قانون «نحوه جلوگیری از آلودگی هوا» شد. این در ۳۴ ماده و ۳۹ تبصره تصویب شده است. در قانون هوای پاک حدود ۱۷۶ «تکلیف – دستگاه» احصا شده است. تکلیف- دستگاه یعنی موضوعی مانند نوسازی حمل‌و‌نقل عمومی متوجه چندین دستگاه است که این موارد احصاست. این قانون براساس ۳۴ ماده خود ۲۱ دستگاه اجرایی از جمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صداوسیما و… را مکلف کرده است که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند. بنابراین تاکنون زاکانی فراتر از تصور عملی انجام نداده است، البته شاید در بسیاری از موارد همگان را شوکه کرده باشد، اما در راستای قانون هوای پاک نبوده است. البته بسیاری از کارشناسان این حوزه بر این عقیده‌اند که اجرای قانون هوای پاک در اولویت سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها نیست. وگرنه برای حل‌وفصل این قضیه باید از اعتبارات خود استفاده کنند که نمی‌کنند!
بودجه مقابله با آلودگی هوا
طبق بررسی‌ها هر روز که شهر تهران به دلیل آلودگی هوا تعطیل می‌شود، حدود ۱۰۰ میلیارد تومان خسارت ایجاد می‌شود. ضمن آنکه سایر تاثیرات هوای آلوده در اکوسیستم شهری، ساختار شهرنشینی، کشاورزی، صنایع غذایی و… هم به نوبه خود دارای زیان اقتصادی هستند که باید در مطالعات جداگانه‌ای بررسی شود. برای حل مساله آلودگی هوا در کل کشور به حداقل بودجه‌ای برابر ۲۰۶ هزار میلیارد تومان نیاز است. البته این رقم صرفا سهم دولت از کل بودجه مورد نیاز است. با فرض تامین باقی بودجه از منابع مربوطه و عدم وجود هیچ اشکالی در فراهم بودن سایر ملزومات اجرای راهکار‌های کاهش آلودگی، دولت سالانه باید ۴۱ هزار میلیارد تومان بودجه برای کاهش آلودگی هوا در نظر بگیرد.
تمام استان‌ها درگیر آلودگی هوا
نکته مهم این است که بودجه برآوردی ۲۰۹ هزار میلیارد تومانی فقط برای ۹ کلانشهر محاسبه شده است. در حالی‌که تقریبا تمام استان‌های کشور درگیر مساله آلودگی هوا هستند و وسعت این مساله روزبه‌روز در حال گسترش است. بنابراین تا بودجه محدودی که در این زمان در دسترس برای اجرای راهکار‌هایی صرف شود که در عین کم هزینه بودن بیشترین تاثیر را در کاهش آلودگی هوا داشته باشند. در هر صورت وخامت کیفیت هوای شهر‌های ایران و خسارات جانی و مالی منتسب به این مساله به قدری شدید است که هیچ جای درنگی برای اجرای هرگونه اقدامات در راستای کاهش آلودگی هوا باقی نگذاشته است.
عملکرد ضعیف شهرداری تهران!
«سوده نجفی» عضو شورای شهر تهران در جلسه شورا با بیان اینکه رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست هفته گذشته موضوعی را مطرح کرد مبنی بر اینکه قول نمی‌دهد در فصل زمستان مازوت‌سازی انجام نشود، گفت: این موضوع به نوعی شفاف‌سازی است، اما سوال من این است که وظیفه رییس سازمان محیط‌زیست چیست؟ اجرای قانون هوای پاک چه می‌شود؟ این اظهارات شانه خالی کردن از اجرای قانون و عدم انجام مسوولیت‌های اصلی سازمان است.
وی افزود: وقتی کسی که مسوولیت اصلی در زمینه آلودگی هوا دارد، چنین اظهاراتی را مطرح می‌کند، چه انتظاری از دیگر مسوولان باقی می‌ماند؟ شهروندان بدانند که یکی از دلایل آلودگی هوای شهر تهران در ۶ ماهه دوم سال مازوت‌سوزی و مواردی این‌گونه است، اما متاسفانه به دلیل عملکرد بد شهرداری تهران به ویژه مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی در تبیین این موضوع اولین نهادی که در این روزهای آلودگی هوا مورد انتقاد است، مدیریت شهری بوده و شهروندان خواستار حل این موضوع از سوی مدیریت شهری هستند.
بدون ماسک N95در هوای تهران نفس نکشید
وضعیت هوای تهران به قدری نگران‌کننده شده است که در جلسه روز سه‌شنبه گذشته اعلام شد، استفاده از ماسک‌های مورد تایید وزارت بهداشت ،(N95) توسط آحاد مردم و به ویژه گروه‌های حساس (کودکان، افراد سالمند، بیماران قلبی و تنفسی، زنان باردار و …)، شاغلان پلیس راهور و شهرداری‌ها و…، که بیشترین مواجهه با آلودگی هوا و حضور در فضای باز را دارند، ضرورت دارد. چه‌بسا چند روز پیش «مهدی پیرهادی» رییس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به اینکه برخی‌ها به من خرده می‌گیرند که چرا تذکرات مکرری را در حوزه آلودگی هوا مطرح می‌کنم و باید در این زمینه سکوت کنم، گفت: «بیش از ۲۷ هزار نفر از در کشور و ۶ هزار و ۳۹۸ نفر در پایتخت در طول یک سال گذشته به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند و اگر به همین شکل پیش برویم تعداد جانباختگان به دلیل آلودگی هوا از شهدای هشت سال دفاع مقدس پیشی خواهد گرفت.» بنابراین این روزها تنفس در هوای آلوده بسیار خطرناک شده است. مسوولان به جای پاسکاری وظایف یا شعارهای توخالی باید هر چه سریع‌تر قانون هوای پاک را اجرا کنند.