17 - 03 - 2025
هوش‌مصنوعی قربانی ناهماهنگی
گروه فناوری- هوش‌مصنوعی(AI) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری‌های تحول‌آفرین قرن بیست‌ویکم، نقشی کلیدی در پیشرفت علمی، صنعتی و اقتصادی کشورها ایفا می‌کند. بسیاری از کشورها با برنامه‌ریزی‌های دقیق و سرمایه‌گذاری‌های کلان در این حوزه، به‌دنبال توسعه زیرساخت‌های مرتبط و بهره‌برداری حداکثری از قابلیت‌های این فناوری هستند. در ایران، سازمان ملی هوش‌مصنوعی به‌عنوان نهاد متولی این حوزه تاسیس شد تا سیاستگذاری، هماهنگی و توسعه هوش‌مصنوعی را در سطح ملی مدیریت کند. با این حال، طی روزهای اخیر، اخبار ضدونقیضی در مورد انحلال این سازمان منتشر شده است. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری این موضوع را تکذیب کرده اما در مقابل، برخی مقامات مرتبط، نظیر معاون توانمندسازی زیست‌بوم سازمان ملی هوش‌مصنوعی، از عدم تخصیص بودجه و نبود ساختار مشخص برای ادامه فعالیت این سازمان سخن گفته‌اند.
جایگاه سازمان ملی هوش‌مصنوعی در اکوسیستم فناوری کشور
هوش‌مصنوعی به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین، نه‌تنها در حوزه‌های صنعتی، تجاری و نظامی بلکه در سیاستگذاری کلان نیز تاثیر عمیقی دارد. بسیاری از کشورها، مانند چین، آمریکا و اتحادیه اروپا، برنامه‌های ملی جامعی برای توسعه این فناوری تدوین کرده‌اند و سازمان‌های دولتی اختصاصی برای پیشبرد اهداف خود در این حوزه دارند. در ایران، سازمان ملی هوش‌مصنوعی با هدف ایجاد هماهنگی بین نهادهای مختلف، توسعه زیرساخت‌های مرتبط، حمایت از نخبگان و تسهیل سرمایه‌گذاری در این حوزه تاسیس شد. با این حال، عدم تخصیص بودجه و چالش‌های ساختاری، این سازمان را در وضعیتی نامشخص قرار داده است.
تناقض در اظهارات مقامات
اخیرا سعید سرکار، رییس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی ریاست‌جمهوری، در برنامه‌ای تلویزیونی اعلام کرد که هیچ‌گونه بحثی در مورد انحلال این سازمان مطرح نشده و معاونت علمی در حال تعامل و همکاری بیشتر با آن است. او همچنین تاکید کرد که این سازمان می‌تواند از تجربه‌های معاونت علمی در حوزه‌های دیگر مانند نانو، بایوتکنولوژی، مواد پیشرفته و کوانتوم بهره ببرد اما در مقابل، علیرضا قشقاوی، معاون توانمندسازی زیست‌بوم سازمان ملی هوش‌مصنوعی، این ادعا را رد کرده و اعلام کرد که این سازمان نه‌تنها هیچ بودجه‌ای دریافت نکرده بلکه منابع مالی‌ای که قرار بود از سوی معاونت علمی به آن اختصاص یابد نیز مسدود شده است. او تاکید کرد که پروژه‌های سازمان نیمه‌کاره رها شده‌اند و بسیاری از نخبگان که در این سازمان مشغول به کار بودند، مجبور به ترک فعالیت‌های خود شده‌اند.
چالش‌های ساختاری و مالی
سازمان ملی هوش‌مصنوعی
یکی از مهم‌ترین مشکلات مطرح‌شده، عدم تامین مالی سازمان ملی هوش‌مصنوعی است. قشقاوی در این باره اظهار داشت که این سازمان در حال حاضر، حتی یک ریال بودجه ندارد و بسیاری از پروژه‌های آن به‌دلیل نبود منابع مالی متوقف شده‌اند. این در حالی است که توسعه هوش‌مصنوعی نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در زیرساخت‌های تحقیقاتی، پردازش داده و آموزش نیروی انسانی است. همچنین یکی دیگر از چالش‌های مهم، عدم تصویب اساسنامه سازمان ملی هوش‌مصنوعی است. براساس برنامه‌ریزی اولیه، قرار بود این اساسنامه تا ۳۰بهمن تصویب شود اما تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است. این مساله باعث ایجاد ابهام در ساختار و جایگاه قانونی این سازمان شده و فعالیت‌های آن را با مشکلات جدی مواجه کرده است. از طرفی در حال حاضر، نهادهای مختلفی در کشور به صورت پراکنده در حوزه هوش‌مصنوعی فعالیت می‌کنند. معاونت علمی ریاست‌جمهوری، وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی، هر یک به‌نوعی در این حوزه دخیل هستند. با این حال، عدم وجود یک نهاد واحد و قدرتمند که بتواند این فعالیت‌ها را هماهنگ کند، باعث سردرگمی و کاهش بهره‌وری شده است.
آینده هوش‌مصنوعی در ایران
رضا تقی‌پور، رییس فراکسیون هوش‌مصنوعی مجلس، در این زمینه اظهار داشت که طبق برنامه هفتم توسعه، ظرف شش‌ماه پس از ابلاغ این برنامه، باید یک برنامه ملی هوش‌مصنوعی تدوین و اجرا می‌شد. با این حال، با گذشت نه‌ماه از این ابلاغ، هنوز چنین برنامه‌ای تصویب نشده و نهاد متولی آن نیز مشخص نیست. او همچنین اشاره کرد که مرکز ملی فضای مجازی، معاونت علمی و وزارت ارتباطات باید با هماهنگی یکدیگر این برنامه را پیش ببرند اما تاکنون پیشرفت قابل‌توجهی در این زمینه مشاهده نشده است. این موضوع نشان‌دهنده ضعف در سیاستگذاری و عدم تعهد عملی به توسعه هوش‌مصنوعی در کشور است.
پیامدهای احتمالی حذف یا تضعیف سازمان ملی هوش‌مصنوعی
اگر سازمان ملی هوش‌مصنوعی از میان برداشته شود یا به حاشیه رانده شود، احتمالا شاهد کاهش سرعت توسعه این فناوری در کشور خواهیم بود.
این مساله می‌تواند ایران را از رقابت جهانی در این حوزه عقب نگه دارد. همچنین یکی از نگرانی‌های مهم در این زمینه، خروج نخبگان و متخصصان حوزه هوش‌مصنوعی از کشور است. اگر بستر مناسبی برای فعالیت این افراد فراهم نشود، بسیاری از آنها جذب کشورهای دیگر خواهند شد که این مساله می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به اکوسیستم علمی و فناوری کشور وارد کند. در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری‌هایی برای توسعه هوش‌مصنوعی در کشور انجام شده است. اگر این حوزه مورد بی‌توجهی قرار گیرد، این سرمایه‌گذاری‌ها هدر خواهد رفت و کشور فرصت‌های مهمی را از دست خواهد داد.
آینده سازمان ملی هوش‌مصنوعی
در بستر سیاستگذاری ملی
در مجموع هوش‌مصنوعی به‌عنوان یکی از فناوری‌های تحول‌آفرین قرن حاضر، نقشی کلیدی در تغییر ساختارهای اقتصادی، صنعتی، علمی و حتی اجتماعی ایفا می‌کند. کشورهایی که در این حوزه سرمایه‌گذاری هدفمند و سیاستگذاری هوشمندانه‌ای دارند، نه‌تنها در رقابت‌های فناورانه پیشرو خواهند بود، بلکه مزیت‌های استراتژیک قابل‌توجهی در حوزه‌های مختلف، از امنیت ملی تا توسعه اقتصادی، کسب خواهند کرد. در این میان، ایران با تاسیس سازمان ملی هوش‌مصنوعی گامی مهم در راستای توسعه این فناوری برداشت اما امروز با چالش‌های عمده‌ای مواجه است که بقای این سازمان و آینده اکوسیستم هوش‌مصنوعی کشور را با ابهام مواجه کرده است.
با توجه به داده‌های موجود، می‌توان نتیجه گرفت که ایران هنوز به یک چارچوب سیاستی منسجم در حوزه هوش‌مصنوعی نرسیده است. تاخیر در تصویب اساسنامه، عدم تخصیص بودجه پایدار و نبود هماهنگی میان نهادهای مختلف، نشان‌دهنده ضعف در برنامه‌ریزی کلان و نبود یک نگاه استراتژیک ملی به این حوزه است.
در حالی که کشورهای پیشرو مانند چین، آمریکا و اتحادیه اروپا، برنامه‌های ملی هوش‌مصنوعی خود را با تمرکز بر سرمایه‌گذاری‌های دولتی، مشارکت صنعت و تقویت نیروی انسانی متخصص دنبال می‌کنند، ایران هنوز در مرحله تعیین نهاد متولی و تامین منابع مالی قرار دارد. این وضعیت، نه‌تنها باعث کاهش سرعت پیشرفت می‌شود بلکه می‌تواند ایران را از گردونه رقابت جهانی در این فناوری استراتژیک خارج کند. سازمان ملی هوش‌مصنوعی، با وجود چالش‌های فعلی، هنوز می‌تواند نقش کلیدی در آینده توسعه فناوری در ایران ایفا کند. اما این امر تنها در صورتی محقق خواهد شد که دولت و سیاستگذاران، نگاه راهبردی و حمایت عملی از این حوزه داشته باشند. در غیراین صورت، خطر حذف این سازمان و عقب‌ماندگی ایران در یکی از مهم‌ترین عرصه‌های فناوری جهانی، بیش از پیش افزایش خواهد یافت.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد