وام‌های نوسازی بنیاد مسکن بیشتر مخرب بوده است!

فرامرز پارسی، معمار و مرمتگر با اعتقاد بر اینکه مرمت امروز ایران در مقایسه با چند دهه گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است، درباره برخی موانع و چالش‌های مرمت از جمله بی‌توجهی به فرآیندهای علمی مرمت، جدایی باستان‌شناسی از مرمت، مناقصه‌های دولتی و ضعف مشارکت مردمی و وام‌های مخرب بنیاد مسکن سخن گفت.
فرامرز پارسی در ادامه گفت‌وگوهای ایسنا با موضوع بررسی و ارزیابی وضعیت نگهداری و مرمت آثار تاریخی در ایران اظهار کرد: به نظر من مقایسه‌ امسال یا سال گذشته چندان گویای واقعیت نیست. اصلا مقایسه دو یا سه ساله چندان روشن‌کننده نیست چون گاهی در یک‌سال، دو کار بسیار مهم انجام می‌شود و در سالی دیگر ممکن است دستاورد قابل‌توجهی نداشته باشیم. پیشنهاد من این است که روند مرمت را در بازه‌های طولانی‌تر مثلا در طول چند دهه، بررسی کنیم، برای مثال در ۵۰سال گذشته. ببینیم که آیا به طور کلی پیشرفتی داشته‌ایم یا خیر. آیا جامعه‌ مرمتی ما کارنامه‌ای قابل دفاع دارد یا خیر و چه نقاط قوت و چه نقاط ضعفی در کارنامه‌ خود ثبت کرده است تا بر پایه‌ نقاط قوت بتوانیم بر ضعف‌های خود غلبه کنیم.
این پژوهشگر مرمت گفت: به نظر من، ما در حوزه‌ مرمت، در مجموع حرکت خوبی داشته‌ایم. اگر مرمت امروز را با دوره‌ پیش از انقلاب مقایسه کنیم (یعنی از اولین ثبت آثار در دوره پهلوی اول تا انقلاب) آن زمان تعداد آثار ثبت شده بسیار محدود بود در حالی که امروز آمار بسیار بزرگ‌تری داریم. این آمار البته بدون در نظر گرفتن میراث ناملموس است که در گذشته اصلا به آن توجهی نمی‌شد و امروز در سراسر دنیا اهمیت یافته و ما نیز ثبت‌هایی مانند جشن نوروز را در این زمینه انجام داده‌ایم اما اگر فقط به آثار ملموس و مرتبط با حوزه‌ مرمت بپردازیم، می‌بینیم اقدامات خوبی انجام شده است. ثبت آثار تاریخی به تنهایی کافی نیست اما مقدمه‌ بسیار مهمی است زیرا ثبت ملی، پشتوانه‌ حقوقی برای حفاظت از اثر ایجاد می‌کند. دیگر نمی‌توان به سادگی طرح‌های توسعه مانند احداث راه یا بزرگراه را بدون هماهنگی انجام داد. اگر اثری ثبت شده باشد، پیش از هر اقدامی باید از سازمان میراث فرهنگی استعلام شود. در غیراین صورت ممکن است اثری ارزشمند بدون اطلاع و به سادگی از بین برود. پس ثبت ملی گامی موثر در مسیر حفاظت است و در این زمینه سال گذشته هم پیشرفت‌های خوبی داشتیم.
پارسی اضافه کرد: نکته‌ بسیار مهم دیگر در حوزه‌ مرمت، توجه به بافت‌های تاریخی است. مفهوم حفاظت از بافت‌های تاریخی، پدیده‌ای نسبتا جدید در ایران به شمار می‌آید و به طور جدی از حدود ۳۵ تا ۴۰سال پیش مطرح شده است. پیش از انقلاب، تقریبا موضوع بافت‌های تاریخی مطرح نبود. ظاهرا تنها یک همایش در دانشگاه علم و صنعت، حدود یک‌سال پیش از انقلاب، درباره‌ بافت‌های تاریخی برگزار شده بود. البته در کل دنیا نیز حفاظت از بافت‌های تاریخی نسبت به حفاظت از ابنیه منفرد، موضوع تازه‌تری است. پس از جنگ تحمیلی نیز بار دیگر در دانشگاه علم و صنعت، سمینارهایی درباره‌ بافت‌های تاریخی برگزار شد. آن زمان من دانشجو بودم و در یکی از دفاتر پژوهشی کار می‌کردم. کم‌کم مفهوم حفاظت از بافت به صورت جدی مطرح شد.
وام‌های نوسازی بنیاد مسکن مخرب بوده است!
این کارشناس مرمت با طرح این پرسش که چرا بافت اهمیت دارد؟ گفت: خطایی بزرگ است که ما آثار تاریخی را فقط در مقیاس تک‌بنا ببینیم. بناها در بستری که در آن قرار گرفته‌اند معنا پیدا می‌کنند. بخش عمده‌ای از بناهای مهم ما درون شهرها واقع شده‌اند. اگر فقط خودِ بنا را مرمت کنیم ولی برای بافت پیرامون آن برنامه‌ای نداشته باشیم، در واقع حفاظت موثری انجام نداده‌ایم. از نخستین پروژه‌هایی که روی بافت‌های تاریخی کار شد، طرح‌هایی بود که توسط وزارت مسکن و شهرسازی آن زمان پیگیری می‌شد. سازمان میراث فرهنگی، بعدها به طور جدی وارد ماجرای حفاظت از بافت‌ها شد. در آغاز، پروژه‌های حفاظت از بافت‌های تاریخی تحت نظارت مسکن و شهرسازی انجام می‌شد، نمونه‌هایی همچون بافت تاریخی نایین و محمدیه. در همان سال‌ها، دکتر مرادی روی این پروژه‌ها کار می‌کرد و من نیز به عنوان دانشجو در دفتر ایشان همکاری داشتم. به این ترتیب، پروژه‌های حفاظت از بافت مطرح شدند و مفاهیمی همچون محله‌های تاریخی، معابر قدیمی و اصول حفاظت بافت‌ها وارد ادبیات مرمت کشور شد، مفاهیمی که از اهمیت بالایی برخوردار بودند. جالب است بدانید اقدامات ایران در این زمینه مورد تایید محافل علمی خارج از کشور (نظیر کارشناسان ایتالیایی) نیز قرار گرفته است و آنها اقدامات ما را در این زمینه بسیار ارزشمند می‌دانند.