وام‌هایی که پس داده نشد

مینا عینی‌فر- شاید بسیاری از دانشجویانی که برای گذراندن امور زندگی دانشجویی تا به حال به دریافت وام از دانشگاه متوسل نشده‌اند خبری از بدهی عظیم بخش دیگری از دانشجویان به صندوق رفاه نداشته باشند. براساس آخرین گفته‌های مسوولان صندوق رفاه دانشجویان حدود ۱۳۰ میلیارد تومان بدهی معوقه دارند و حدود ۳۰۰ هزار نفر از آنها هنوز به صندوق بدهکار هستند. در صورتی که دانشجویان بدهکار برای بازپرداخت وام‌هایشان اقدام نکنند، این صندوق توانی برای ارائه تسهیلات به دانشجویان متقاضی جدید نخواهد داشت.
در آخرین اظهار نظر، رییس صندوق رفاه وزارت علوم درخواست کرد بدهکاران صندوق رفاه دانشجویی در زمره بدهکاران بانکی کشور قرار بگیرند تا بازپرداخت آنها قابل پیگیری قانونی باشد. ناصر مطیعی گفته بود: بحث وام دانشجویی پررونق است و فشار زیادی از سوی دانشجویان برای اینکه زیر چتر این وام‌ها قرار بگیرند بر این صندوق وارد است.همچنین به گفته او در حوزه وام شهریه، حدود ۲۵۰۰ میلیارد تومان تقاضای وام در کشور در دانشگاه‌های دولتی، پیام نور، آزاد، علمی کاربردی و فنی‌وحرفه‌ای وجود دارد که همه معتقد هستند سهمیه‌شان کم است. اما این نیاز مبرم دانشجویان به انواع وام شهریه، تغذیه، اجاره خوابگاه و… از چه زمانی ایجاد شد؟
خصوصی‌سازی و برون‌سپاری
از حدود پنج سال پیش بود که دانشگاه‌ها هدف اجرای اصل«۴۴» قانون اساسی قرار گرفتند. در حالی که در بسیاری از نهادها، خصوصی‌سازی مورد توجه قرار نگرفته بود، دانشگاه‌ها که در ایران می‌توان آنها را به چشم اصلی‌ترین عامل تحرک اجتماعی و اقتصادی در نظر گرفت، در مرکز توجه قرار گرفتند. افزایش هزینه‌های خوابگاه‌های دانشجویی و قیمت غذای دانشجویی به دلیل برون‌سپاری این خدمات به بخش خصوصی یکی از پیامدهای این اقدامات بود به طوری که برخی از دانشجویان برای رزرو روزانه غذا نیازمند دریافت وام تغذیه شدند. اعطای وام اجاره‌بهای خوابگاه نیز افزایش پیدا کرد و بسیاری از دانشجویان برای پرداخت این هزینه‌ها به قسط‌بندی متوسل شدند.
از سوی دیگر افزایش ظرفیت‌های پولی در دانشگاه‌های سراسر کشور از جمله در دانشگاه‌های پیام نور، آزاد و غیرانتفاعی باعث شد تنها ۱۶ درصد از ظرفیت دانشگاه‌ها برای پذیرش دولتی و رایگان باقی بماند. این مساله نیز نیاز دانشجویان را به وام شهریه بیشتر کرد. پس از این تحولات، چندان عجیب و دور از ذهن نبود که مسوولان صندوق رفاه دانشجویان که وظیفه تخصیص وام‌ها را به عهده دارند، هر روز از کمبود بودجه و عدم بازپرداخت بدهی‌های دانشجویان سخن بگویند.
وقتی وام به همه نمی‌رسد
با وجود افزایش نیاز دانشجویان به وام‌های تحصیلی، اکنون تعداد اندکی از آنها امکان برخورداری از کمک‌هزینه را دارند. آن‌طور که معاون تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم گفته است از کل دانشجویان متقاضی وام تحصیلی تنها ۲۰ درصد دانشجویان تحت پوشش این وام قرار می‌گیرند.احمد صادقی چندی پیش در توضیح این مساله به مهر گفت: یکسری وام‌ها مانند وام تحصیلی، شهریه و ودیعه مسکن متاهلی هستند که ثبت‌نام برای آنها یک محدوده زمانی مشخصی دارد و یکسری وام‌ها نیز مانند وام‌های ضروری هستند که محدودیت زمانی نداشته و براساس ضرورت به دانشجویان اختصاص می‌یابد. وام تحصیلی از جمله وام‌هایی است که ثبت‌نام آن یک محدوده زمانی مشخص دارد.پیش از او، دکتر ناصر مطیعی، رییس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم از پیش‌بینی پرداخت ۱۲۰ میلیارد تومان وام شهریه و تحصیلی در نیمسال اول امسال خبر داده بود. وی عنوان کرده بود حدود ۴۵ میلیارد تومان هم برای سایر وام‌های ضروری پیش‌بینی کرده‌ایم تا سقف مجموع وام‌های امسال نیز در حد سقف وام‌های ۹۳-۹۲ حفظ شود.از سوی دیگر، وام شهریه نیز تنها به شش درصد دانشجویان شهریه‌پرداز اختصاص پیدا می‌کند. در حالی که آنها حدود ۸۴ درصد ظرفیت دانشگاه‌ها را اشغال کرده‌اند. معاون تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان در این‌باره گفته است: دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان نیاز داریم تا بتوانیم به تمام دانشجویان شهریه‌پرداز وام شهریه ارایه دهیم.احمد صادقی در گفت‌وگو با مهر درخصوص اینکه امسال چه مقدار وام به دانشجویان اختصاص یافته گفت: امسال حدود ۱۶۸ میلیارد تومان اعتبار برای صندوق رفاه دانشجویان در نظر گرفته شده و صندوق رفاه ۴۵ درصد آن را تخصیص داده است. باوجود اینکه ما می‌دانیم حدود ۵۰ تا ۶۰ میلیارد تومان تقاضا برای وام وجود دارد به دلیل کمبود منابع نمی‌توانیم به این تقاضاها پاسخ دهیم.
خودداری از بازپرداخت وام‌ها
با آغاز سال تحصیلی جدید در مهرماه صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم از دانشگاه‌ها خواست، فهرست اسامی تمامی افرادی که از مزایای این صندوق بهره‌مند شده‌اند و تاکنون تسویه‌حساب نکرده‌اند را به منظور تعیین تکلیف بدهی، به صندوق ارسال کنند.بنا به گفته مسوولان صندوق، در حالی که اعتبارات صندوق از محل کمک دولت و بخشی از آن از محل بازپرداخت به موقع بدهی دانش‌آموختگانی که از تسهیلات بهره‌مند شده‌اند تامین می‌شود، برخی از دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی بهره‌مند تسهیلات صندوق باوجود تعهد خود تاکنون از پرداخت وام‌های دانشجویی خودداری کرده‌اند.وام‌هایی که از طرف صندوق رفاه به دانشجویان پرداخت می‌شود شامل وام تحصیلی، تحصیلی ممتاز و نمونه، مسکن، ضروری، حوادث غیرمترقبه، ودیعه مسکن، ودیعه مسکن دانشجویان متاهلی غیرایرانی، تحصیلی دانش هسته‌ای، ضروری دانش هسته‌ای، مسکن دانش هسته‌ای، حج عمره، زیارت عتبات عالیات کشور عراق، ازدواج، شهریه و موارد خاص است.اکنون حدود ۳۰۰ هزار نفر از دانشجویان حدود ۱۳۰ میلیارد تومان به صندوق رفاه بدهی معوقه دارند. صندوق رفاه اعلام کرده است دانشجویانی که اقساط خود را یکجا پرداخت کنند، جریمه نمی‌شوند و همین موضوع خود باعث شده بود که دانشجویان به صورت اقساطی بدهی خود را پرداخت نکنند و انگیزه کمی برای پرداخت اقساط بدهی خود داشته باشند، برای همین در بازنگری که انجام شد، مقرر شد دانشجویانی که اقساط خود را به صورت یکجا پرداخت می‌کنند از ۱۰ درصد تخفیف در جریمه بهره‌مند شوند.