وام 3میلیاردی برای تولید نفت

گروه انرژی- کمتر از یک ماه پس از روی کار آمدن دولت چهاردهم، موافقت سازمان برنامه و بودجه با وام ۳‌میلیارد دلاری، بخشی از هدف‌گذاری برای افزایش تولید ۴۰۰‌هزار بشکه‌ای را روی ریل اجرا قرار داد.
هفته‌نامه مشعل- نشریه داخلی وزارت نفت- در گزارشی نوشت: از مهم‌ترین مواردی که در دستور کار وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در طول چهارسال آینده قرار دارد، احیا و افزایش ظرفیت تولید نفت‌خام است که با اجرای طرح‌های نگهداشت و افزایش توان تولید شامل تکمیل و بهره‌برداری از چاه‌ها، رفع چالش‌های تولید و بازسازی و نوسازی تاسیسات، تمرکز بر بهره‌برداری از چاه‌ها و مرمت چاه‌ها ‌می‌خواهد به آن دست یابد. طبق اعلام محسن پاک‌نژاد، با اجرای برنامه‌های پیش‌بینی‌شده، تولید نفت ایران تا پایان سال آینده روزانه ۴۰۰‌هزار بشکه افزایش خواهد یافت.
با توجه به این هدف‌گذاری و موافقت سازمان برنامه‌وبودجه، سیدحمید پورمحمدی، رییس این سازمان خطاب به وزارت نفت اعلام کرد: بانک مرکزی تا پایان شهریور ۱۴۰۳، به‌منظور افزایش تولید نفت‌خام میدان‌های هیدروکربوری به میزان ۲۵۰‌هزار بشکه در روز از تولید پایه یک‌میلیون و ۹۳۹‌هزار بشکه در روز به ۲‌میلیون و ۱۸۹‌هزار بشکه در روز، نسبت به پرداخت تسهیلات به شرکت ملی نفت ایران به مبلغ ۳‌میلیارد ‌دلار از طریق بانک‌های عامل اقدام ‌می‌کند و بانک مرکزی مجاز است به تشخیص خود با استفاده از انواع راهکارها نسبت به تامین مالی این طرح اقدام کند. براساس این ابلاغیه، پرداخت تسهیلات ۳‌میلیارد دلاری به شرکت ملی نفت ایران در چارچوب تفاهمنامه میان بانک مرکزی، سازمان برنامه‌وبودجه و شرکت ملی نفت ایران درخصوص اجرای طرح ضربتی جهش تولید نفت‌خام به میزان ۲۵۰‌هزار بشکه در روز صورت ‌می‌پذیرد.
شتاب در تولید نفت
ایران با دارا بودن حدود ۹‌درصد از ذخایر نفت‌خام متعارف جهان، رتبه سوم را در اختیار دارد اما با تولید حدود 5/3‌درصد از نفت‌خام دنیا، در بین تولیدکنندگان رتبه هشتم را به خود اختصاص ‌می‌دهد و با استناد به این آمار و ارقام باید گفت بین ایران و سایر کشورها از نظر برداشت از مخازن نفتی و تخلیه آنها تفاوتی معنادار وجود دارد. اقدام راهبردی و ضروری در این زمینه، شتاب‌گیری و افزایش بازیافت نفت و گاز و تولید محصولات هیدروکربنی برای سرمایه‌گذاری در بالفعل کردن نفت‌خام با اجرای پروژه‌های زیربنایی و تکمیل زنجیره ارزش و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است.
به این منظور، شتاب‌گیری روند توسعه صنعت بالادستی نفت و گاز در رأس برنامه‌های دولت چهاردهم قرار دارد و از این رو در فهرست ابرچالش‌های صنعت نفت در برنامه محسن پاک‌نژاد، موانع پیش رو در حفظ، نگهداشت و افزایش تولید نفت‌خام به چشم ‌می‌خورد که برای حل آن اقدام‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی در دستور کار قرار گرفته است.
تولید نفت‌خام ایران پس از برجام و پیش از برگشت مجدد تحریم‌های بین‌المللی در سال ۱۳۹۷ به‌طور متوسط برابر با ۳‌میلیون و ۸۲۶‌هزار بشکه در روز بوده و امکان تولید حداکثری از میدان‌های نفتی در دسترس نبوده است. به نظر ‌می‌رسد علت این موضوع، تاخیر در اجرای طرح‌های توسعه میدان‌های نفتی و نیز اجرای ناکافی برنامه‌های نگهداشت توان تولید باشد و در صورت تداوم این روند طی چهارسال آینده با رشد کاهش تولید همراه خواهد بود.
این در حالی است که با توجه به روند افزایشی مصرف فرآورده در کشور، بخش اصلی این میزان تولید در سال ۱۴۰۷ صرفا پاسخگوی بخش پالایشگاهی و مصرف داخلی بوده و تنها حدود ۹۵۰‌هزار بشکه در روز برای صادرات باقی خواهد ماند که کشور را با چالش‌های جدی تامین درآمد مواجه خواهد کرد. این در حالی است که در چند دهه اخیر صنعت نفت و گاز و به‌ویژه نرخ تولید نفت و گاز در بیشتر کشورهای تولیدکننده رو به رشد بوده و ایران با اینکه از کشورهای پیشرو در تولید نفت‌خام است، تاکنون موفق به برداشت مقادیر قابل‌توجهی از ذخایر نسبت به شاخص‌های جهانی نشده است.
ذخیره‌سازی؛ واجب‌ترین اقدام
برنامه هفتم توسعه شامل احکامی است که بر بهبود وضعیت انرژی کشور و بهینه‌سازی مصرف انرژی تمرکز دارد. این برنامه به دنبال ارتقای جایگاه ایران در حوزه انرژی منطقه‌ای و بین‌المللی، بهینه‌سازی مصرف منابع انرژی و استفاده از ظرفیت‌های داخلی برای توسعه زیرساخت‌های انرژی است. این در حالی است که انرژی در ایران با مشکلاتی چون ناترازی تولید و مصرف، ناکارآمدی در بهره‌برداری از منابع، اتلاف انرژی، وابستگی شدید به سوخت‌های فسیلی و آلودگی‌های زیست‌محیطی روبه‌رو است. برنامه هفتم توسعه با هدف‌گذاری‌ها و سیاست‌های مشخص، سعی در کاهش این چالش‌ها دارد.
یکی از چالش‌های اساسی بخش انرژی در ایران، ناترازی میان تولید و مصرف به‌ویژه در حوزه گاز طبیعی است. این عدم توازن در فصل‌های سرد سال به قطع گاز صنایع و کاهش صادرات منجر می‌شود. برنامه هفتم توسعه با تمرکز بر توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی گاز طبیعی و بهره‌وری بهینه از منابع، ‌درصدد است این ناترازی را کاهش دهد.
اگرچه برنامه هفتم به توسعه زیرساخت‌های لازم برای ذخیره‌سازی گاز طبیعی، از جمله مخازن زیرزمینی و روزمینی، تاکید دارد اما قطعی گاز در فصل زمستان و برق در تابستان فشار بر صنایع را افزایش داده و احتمال قطعی گاز در زمستان را محتمل کرده است.
آنطور که در برنامه هفتم پیش‌بینی‌شده، گسترش مخازن ذخیره‌سازی گاز زیرزمینی و روزمینی، به‌ویژه در مناطق استراتژیک کشور، می‌تواند به مدیریت بهینه مصرف گاز در فصول مختلف سال کمک کند. این امر حتی تهدید قطعی گاز را برای مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی جلوگیری می‌کند. این زیرساخت‌ها در زمان پیک مصرف و همچنین در هنگام بحران‌های ژئوپلیتیکی که به محدودیت صادرات یا واردات گاز منجر می‌شود، امنیت انرژی را تامین می‌کند.
دولت موظف به تشکیل ستاد راهبری تجارت منطقه‌ای انرژی و تدوین سند و نقشه راه دیپلماسی انرژی به منظور تبدیل ایران به مرکز مبادلات و ‌هاب انرژی منطقه شده است. این سند باید استراتژی‌های لازم برای تقویت موقعیت ایران در بازارهای انرژی منطقه‌ای را مشخص کند.
گسترش مخازن ذخیره‌سازی گاز زیرزمینی و روزمینی، به‌ویژه در مناطق استراتژیک کشور، می‌تواند به مدیریت بهینه مصرف گاز در فصول مختلف سال کمک کند. این امر از قطعی گاز در فصل زمستان و فشار بر مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی جلوگیری می‌کند. این زیرساخت‌ها در زمان پیک مصرف و همچنین در هنگام بحران‌های ژئوپلیتیکی که به محدودیت صادرات یا واردات گاز منجر می‌شود، امنیت انرژی را تامین می‌کند.
برنامه روی زمین مانده سازمان بهینه‌سازی
برنامه هفتم تشکیل سازمانی جدید با ادغام ظرفیت‌های موجود در شرکت‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت و نهادهای مشابه برای هماهنگی بهتر اقدامات بهینه‌سازی مصرف انرژی را تکلیف کرده است. هدف تشکیل این سازمان تجمیع ظرفیت‌های سازمانی موجود و ایجاد یک نهاد واحد برای مدیریت مصرف انرژی است. این سازمان جدید مسوولیت هماهنگی سیاست‌ها، اقدامات و پروژه‌های بهینه‌سازی انرژی را برعهده خواهد داشت که می‌تواند به افزایش کارایی و کاهش اتلاف منابع کمک کند.
توسعه بازار مبادله گواهی‌های صرفه‌جویی انرژی یکی از راهکارهای برنامه هفتم برای جلب مشارکت مردم در بهینه‌سازی مصرف انرژی است. این اقدامات می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های انرژی برای مصرف‌کنندگان و کاهش نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین در تولید انرژی جدید شود. علاوه‌بر این دولت موظف به عقد قرارداد با سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی شده است.
به منظور کاهش اتلاف انرژی و جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست، وضع عوارض بر عدم جمع‌آوری گازهای مشعل یکی از اقدامات مهم برنامه هفتم است. هدف از این امر کاهش آلودگی و اتلاف انرژی است که از طریق وضع عوارض بر گازهای مشعل که بدون استفاده سوخته و به هدر می‌روند. این اقدام می‌تواند شرکت‌های نفتی را به جمع‌آوری و استفاده بهینه از این گازها وادار کند که می‌تواند منبع جدیدی برای تولید انرژی و درآمد باشد.
از وعده تا عمل دولت
دولت وعده داده که با حمایت‌های مالی و تسهیلاتی، تولید برق از منابع تجدیدپذیر را افزایش و سهم این منابع را در سبد انرژی کشور گسترش دهد. برنامه‌هایی برای برقی‌سازی اتوبوس‌ها، تاکسی‌ها و موتورسیکلت‌ها به‌منظور کاهش آلودگی هوا و مصرف سوخت فسیلی اعلام شده است. مقامات دولتی تاکید کرده‌اند که با تقویت روابط با کشورهای همسایه و حضور فعال‌تر در مجامع بین‌المللی، جایگاه ایران در تجارت جهانی انرژی تقویت خواهد شد. در حوزه توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی پروژه‌های مختلفی در استان‌های مختلف کشور در حال اجرا یا بهره‌برداری هستند که ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را افزایش داده‌اند.
پروژه‌های زیرساختی برای توسعه مخازن ذخیره‌سازی گاز در مناطق مختلف کشور به‌ویژه در شمال و مرکز ایران آغاز شده است. تشکیل ستاد راهبری تجارت منطقه‌ای انرژی و مذاکرات با کشورهای همسایه از جمله اقداماتی بوده که در حال انجام است تا همکاری‌های انرژی منطقه‌ای تقویت شود. در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز طرح‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت در صنایع و ساختمان‌ها با مشارکت بخش خصوصی و دولتی آغاز شده‌اند. برنامه هفتم توسعه انتظارات بزرگی را برای بهبود وضعیت انرژی در کشور و استفاده بهینه از منابع داخلی و موقعیت جغرافیایی ایران تعیین کرده است. اگرچه گام‌های مهمی در این راستا برداشته شده، ولی تحقق کامل اهداف این برنامه به زمان، منابع مالی و همکاری گسترده‌تری نیاز دارد. چالش‌هایی مانند عدم سرمایه‌گذاری کافی، موانع بوروکراتیک و نیاز به جذب فناوری‌های جدید همچنان وجود دارند که باید با سیاست‌های مناسب و حمایت‌های دولتی برطرف شوند تا برنامه هفتم به اهداف تعیین‌شده خود دست یابد.