9 - 11 - 2019
واکنش‌های متضاد به گام چهارم ایران
گروه سیاسی- گام چهارم ایران برداشته شد؛ کاهش تعهدات هستهای در مرحله‌ای دیگر و تزریق گاز به سانتریفیوژها در تاسیسات هستهای فردو، تصمیمی که در مقابله با بدعهدی اروپا گرفته شد. در این مدت تلاش‌هایی از جانب کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه برای نجات برجام صورت گرفت اما نتیجه دلگرم‌کننده‌ای برای ایران در جهت توقف کاهش تعهدات هستهای حاصل نشد. اکنون دولتمردان ایران با وجود آنکه خبر از راه‌اندازی زنجیره سانتریفیوژهای IR6 می‌دهند اما به کشورهای ۱+۴ و دوست نیز اعلام می‌کنند که فعالیت جدید ما با نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد بود و گام چهارم همانند گام‌های قبلی قابل بازگشت است و هر زمان که اروپا به تعهدات اول ژانویه ۲۰۱۷ خود بازگردد ایران نیز به تعهدات خود در این تاریخ باز‌خواهد گشت.
واقعیت آن است که ایران و شرکای برجامی‌اش در حال گفت‌وگو بر سر طرحی هستند که چندی پیش از سوی فرانسه مطرح شد و رایزنی‌های فشرده‌ای هم برای نهایی کردن آن میان مقام‌های ایرانی و فرانسوی صورت گرفت. حالا در شرایطی که این مذاکرات همچنان ادامه دارد، ایران بخشی دیگر از تعهدات خود را در چارچوب برجام بنا به تاکید مقامات ارشد کشوری متوقف می‌کند تا در کنار نشان دادن جدیت خود، همچنان درب دیپلماسی را باز نگه دارد. اکنون گام چهارم کاهش تعهدات هستهای ایران در حالی انجام می‌گیرد که سه رهبر اروپایی عضو برجام نسبت به خروج اروپا از برجام پس از این گام هشدار داده بودند. سوم مهرماه سال‌جاری بریتانیا، فرانسه و آلمان به صورت خصوصی به ایران هشدار دادند که در صورت ادامه کاهش تعهدات از سوی ایران تا ماه نوامبر از توافق هستهای خارج خواهند شد. البته در شرایط فعلی پیش‌بینی نمی‌شود اروپایی‌ها یکباره از برجام خارج شوند، هرچند گزینه خروج را بررسی می‌کنند اما با وجود طرح مورد بحث از جانب فرانسه بعید نیست کشورهای اروپایی با دادن امتیازی به ایران، دولتمردان را به بازگشت به تعهدات هستهای ملزم کنند.
اما در اولین واکنش‌های بین‌المللی نسبت به آغاز گام چهارم ایران، فرانسه با متهم کردن ایران به نقض توافق هستهای، به تهران توصیه کرد در گام هستهای تازه خود تجدید نظر کند. وزارت خارجه فرانسه با بیان اینکه فعال‌سازی سانتریفیوژها در فردو خلاف مفاد توافق هستهای است، عنوان کرده است که منتظر است تا گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این رابطه را دریافت کند.
رییس‌جمهوری فرانسه نیز گام چهارم برجامی ایران را تصمیمی جدی خواند و خبر داد که در روزهای آینده رایزنی‌هایی با همتای آمریکایی خود و ایرانیان انجام خواهد داد که باید منجر به نتیجه‌ای شود.
وی همچنین مدعی شد که ایران برای نخستین بار آشکارا از توافق هستهای خارج شده و این اقدام را «تغییری اساسی» نسبت به مواضع پیشین تهران دانست.
ماکرون اعلام کرد هفته‌های آتی به افزایش فشارها بر ایران برای بازگشت به چارچوب توافق اختصاص خواهد داشت و افزود که این اقدام باید همراه با «کاهش برخی از تحریم‌ها» باشد. رییس‌جمهوری فرانسه گفت: بازگشت به وضعیت عادی تنها زمانی رخ می‌دهد که ایران و ایالات متحده در مورد ازسرگیری نحوه اعتمادسازی توافق کنند. وی افزود که این موضوع را با رییس‌جمهوری آمریکا به بحث خواهد گذاشت.سخنگوی وزارت خارجه فرانسه هم با صدور بیانیه‌ای، تصمیم جمهوری اسلامی ایران در گام جدید کاهش تعهدات برجامی را مغایر با توافق هستهای ۲۰۱۵ خواند و خواستار بازگشت تهران به این توافق شد. اگنس ون‌در‌مول سخنگوی وزارت خارجه فرانسه گفت: اظهارات مقامات ایرانی مبنی بر افزایش ظرفیت غنی‌سازی خود، مخالف توافق وین است که فعالیت‌ها را در این زمینه به شدت محدود می‌کند. وی ادامه داد: با شرکای خود منتظر گزارش‌های بعدی آژانس بین‌المللی انرژی هستهای در مورد اعلامیه‌ها و اقدامات ایران هستیم. فرانسه همچنان به توافقنامه هستهای وین متعهد است و از ایران نیز می‌خواهد به تعهدات خود در چارچوب این توافقنامه پایبند باشد و به طور کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند.
لازم به ذکر است که ماکرون بار دیگر چارچوب تفاهم بر سر فعالیت‌های هستهای پس از سال ۲۰۲۵ ایران و همچنین فعالیت‌های موشکی و ثبات منطقه‌ای را مطرح کرد.
اما از سوی دیگر سخنگوی اتحادیه اروپا نیز با صدور بیانیه‌ای از ادامه کاهش تعهد ایران به برجام ابراز نگرانی کرده و از تهران خواسته به پایبندی به این توافق بازگردد.
روسیه نیز در موضعی کاملا متفاوت از این اقدام ایران حمایت و گام چهارم کاهش تعهدات هستهای را منطقی قلمداد کرد. در همین حال سرگئی ریابکوف مذاکره‌کننده ارشد هستهای روسیه روز سه‌شنبه به ریانووستی گفت: ما گام جدید طرف ایرانی برای کاهش تعهدات داوطلبانه این کشور را پیامد منطقی رکود در حل مسائل معلوم در رابطه با پایداری برجام و تامین نتایج اقتصادی اجرای این معامله می‌دانیم که ایران امیدوار به آن بود. وی ادامه داد: اهمیت دارد که تدابیر اعلام شده ازجمله تزریق گاز به سانتریفیوژها در سایت هستهای فردو ماهیت قابل برگشت دارد. همچنین دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین نیز اعلام کرد روسیه نگرانی‌های ایران را کاملا درک می‌کند. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در کنفرانس خبری با همتای یونانی خود بیان کرد: روسیه به شدت نگران وضعیت بوجود آمده پیرامون برجام است. با این وجود باید گفت که این نگرانی به تازگی به وجود نیامده است بلکه وقتی آمریکا در یک اقدام چالش‌برانگیز خبر از خروج خود از این توافق داد، شروع شد.
رییس دستگاه دیپلماسی روسیه خاطرنشان کرد: آمریکا نه فقط تعهدات خود را نقض و به صورت آشکار حقوق بین‌الملل را زیر پا گذاشته است بلکه با تهدید و از طریق تحریم، سایر کشورهای جهان را هم از اجرای این توافق می‌ترساند. وزیر خارجه روسیه همچنین در کنفرانس سالانه منع گسترش سلاح هستهای در مسکو تاکید کرد: «توافق هستهای با ایران با وجود اقدام‌های غیر‌قانونی واشنگتن که همه از آن باخبر هستند، اهمیت خود را از دست نداده است.»
لاوروف در ادامه افزود: «این توافق توانست به تمام پرسش‌های آژانس بین‌المللی درباره برنامه هستهای تهران پاسخ گفته و شفافیت بیشتری از برنامه هستهای ایران ارائه دهد. این توافق همچنین بر حقوق مشروع و قانونی ایران برای گسترش فناوری صلح‌آمیز اتمی با نظارت آژانس تاکید کرد.»
وی تاکید کرد که مسکو معتقد است حفظ و پایبندی به توافق هستهای به نفع همه کشورهاست و شرایط مطلوب را برای اجرای پایدار و کامل‌تر توافق در چارچوب زمانی تعیین‌شده فراهم می‌کند. لاوروف در موضع دیگر تصریح کرد که روسیه قصد پیوستن به معاهده منع تسلیحات هستهای را ندارد. وی گفت: «ما به دنبال ساخت جهانی عاری از سلاح هستهای هستیم اما تحقق این هدف نباید یکطرفه باشد و از طریق روش‌های متکبرانه‌ای که این سند بر اساس آن بنا شده، صورت گیرد.»
وزیر خارجه روسیه توضیح داد: «ما به این حقیقت اعتقاد داریم که نابودی کامل سلاح هستهای فقط در چارچوب خلع کل و کامل سلاح در شرایط تضمین امنیت برابر و غیرقابل تجزیه برای همه از جمله نسبت به دارندگان سلاح هستهای بر اساس معاهده عدم انتشار سلاح امکان‌پذیر است.»
وی تاکید کرد که روسیه در پاسخ به اقدام‌های واشنگتن در خروج از معاهده منع موشکی در آگوست گذشته اقدام به گسترش موشک‌های کوتاه‌بُرد و میان‌بُرد کرده است.
مایک پمپئو نیز در گفت‌وگو با شبکه فاکس‌بیزینس درباره رونمایی از نسل جدید سانتریفیوژها در ایران، گفت: به نظرم اروپایی‌ها به تازگی متوجه شده‌اند که ایران در مسیر اشتباهی حرکت می‌کند. پمپئو در ادامه مدعی شد: به نظر من اروپایی‌ها به این درک رسیده‌اند که واقعیت را آن‌گونه که هست، ببینند یعنی حکومتی که هدفش استفاده از مواد هستهای برای اخاذی پول از اروپا و غرب است.
وزیر خارجه آمریکا گفت: من می‌دانم که اروپایی‌ها از این بابت نگران هستند و امیدوارم که آنها به کمپین فشار حداکثری ما بپیوندند. این در حالی است که آمریکا هنوز نمی‌داند درباره گام چهارم چه موضعی باید بگیرد؟!
این را می‌توان از گفته مبهم رییس‌جمهور آمریکا بعد از مواجه‌شدن با سوال خبرنگاران درباره سانتریفیوژهای پیشرفته ایران و همچنین بی‌تاثیر بودن تحریم‌های جدید، فهمید. ترامپ در گفت‌وگوی کوتاهی با خبرنگاران مقابل کاخ سفید در پاسخ به سوال خبرنگار شبکه «صدای آمریکا» درباره اینکه چه اقدامی باید در واکنش به راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته ایرانی انجام شود، گفت: «ما در حال بررسی آن هستیم، خواهید دید.» وی همچنین در پاسخ به این سوال که «تحریم‌ها تا کجا دیگر کافی نیستند و هم‌اکنون به کدام سمت رهسپار هستیم»، فقط به گفتن یک کلمه بسنده کرد: «ببینید!»
در راستای مواضع آمریکا سخنگوی وزارت خارجه این کشور نیز در اظهاراتی ایران‌ستیزانه از جامعه بین‌الملل خواست فشارها بر جمهوری اسلامی ایران را افزایش دهند.
مورگان اوتاگوس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه در توئیتی نوشت: تشدید تنش‌های هستهای اخیر ایران نشانگر اهداف نظام ایران برای اخاذی از جامعه بین‌الملل به منظور وادار کردن آنها به پذیرش تروریسم و خشونت این نظام است آن هم درحالی که تمامیت ارضی همسایگانش نقب می‌زند. ایالات متحده از تمامی کشورها می‌خواهد این رفتارها را نپذیرند و فشار را علیه ایران افزایش دهند.
در همین حال بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز گفت: «در شرایطی که ایران در تلاش برای توسعه برنامه تسلیحات هستهای خود و توسعه غنی‌سازی اورانیوم برای ساختن بمب هستهای است من یک بار دیگر تکرار می‌کنم: ما هیچ‌گاه اجازه نمی‌دهیم ایران اقدام به ساخت سلاح هستهای کند.» برنی سندرز یکی از نامزدهای امیدوار حزب دموکرات برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری آتی آمریکا در واکنش به گام چهارم برجامی ایران در توئیتر نوشت: «ازسرگیری کار ایران در فردو گامی نگران‌کننده است. ما توافقی داشتیم که برنامه هستهای ایران را محدود می‌کرد که ترامپ با بی‌ملاحظگی آن را «نقض» کرد. باید فورا دوباره به برجام بپیوندیم و با ایران در زمینه سایر موضوعات منطقه‌ای گفت‌وگو کنیم.» همچنین تعدادی از جمهوریخواهان، لیز چنی عضو مجلس نمایندگان و تد کروز و لیندسی گراهام عضو مجلس سنای آمریکا در بیانیه‌ای به دونالد ترامپ، خواستند به معافیت‌های بخش هستهای ایران پایان دهد و ترامپ برای همیشه برجام را پاره کند.
انگلیس نیز به اقدام برجامی ایران واکنش نشان داد. دومینیک راب وزیر خارجه انگلیس در بیانیه‌ای عنوان کرد: «اقدامات اخیر ایران به وضوح تخطی از توافق هستهای و خطری برای امنیت ملی ما محسوب می‌شوند. ما می‌خواهیم از طریق گفت‌وگوهای بین‌المللی راهی به جلو پیدا کنیم، اما لازم است ایران به تعهداتی که پذیرفته پایبند باشد و فورا به پایبندی کامل [به برجام] بازگردد.»
دولت آلمان نیز با «غیرقابل قبول» خواندن گام چهارم ایران در کاهش تعهدات برجامی، از تهران خواست هرچه سریع‌تر این اقدام را اصلاح کند.
آنگلا مرکل صدر‌اعظم آلمان همچنین اعلام کرد که اتحادیه اروپا هنوز درباره نوع واکنش به گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران تصمیمی اتخاذ نکرده است. وی که در کنفرانس خبری مشترکی که با ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو در برلین صحبت می‌کرد، گفت: «هنوز تصمیم نهایی را اتخاذ نکرده‌ایم اما طبیعتا هر گامی که تهران در این راستا بردارد، شرایط را پیچیده‌تر می‌کند.»
ایران در پی ادامه بی‌کنشی طرف اروپایی، از تصمیم خود برای اجرا کردن گام چهارم کاهش تعهدات برجامی خود خبر داده است.
همچنین یوشیهیده سوگا سخنگوی ارشد دولت شینزو آبه به خبرنگاران گفت که ژاپن امیدوار است نقشی سازنده در این برهه دشوار ایفا کند. وی تاکید کرد که ژاپن متحد آمریکا بوده و همچنین روابط خوبی با ایران دارد. سوگا افزود که ژاپن به پیگیری گفت و گو ادامه داده و هر تلاش دیپلماتیکی را برای کاهش تنش‌ها در خاورمیانه و پیشبرد صلح و ثبات در منطقه به کار خواهد بست.
در همین رابطه وال‌استریت‌ژورنال نیز در صفحه توئیتر خود نوشت: «موضوع این جلسه چیزی جز مسائل مربوط به پادمان نیست. احتمالا این جلسه روی تورقوزآباد متمرکز است و نه جدیدترین گام [کاهش تعهدات] هستهای ایران، البته این موضوع هنوز تایید نشده است.» در همین حال سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در واکنش به آغاز گام چهارم ایران در برجام طی بیانیه‌ای گفت: «ما از گزارش‌های رسانه‌ها در مورد فردو مطلع هستیم. بازرسان آژانس در ایران در محل حضور دارند و هر گونه فعالیت مرتبطی را به مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین گزارش می‌کنند.»
لازم به ذکر است که روز چهارشنبه ۱۵ آبان و طبق دستور رییس‌جمهوری روند گازدهی به سانتریفیوژهای فعال در سایت فردو با حضور بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز شد. در این راستا سازمان انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد: با ابلاغ ریاست محترم جمهوری و رییس شورای‌عالی امنیت ملی مبنی‌بر آغاز فعالیت مجدد سایت فردو جهت غنی‌سازی اورانیوم، پس از انتقال مخزن حاوی دو هزار کیلوگرم UF6 از سایت شهید احمدی‌روشن (نطنز) به سایت شهید علی‌محمدی (فردو) و اتصال مخزن به خطوط خوراک‌دهی و انجام موفقیت‌آمیز کلیه عملیات فنی مرتبط شامل خلأسازی نهایی، کنترل ماشین‌های سانتریفیوژ و شیرها و چک کردن سیستم‌های کنترل و اتوماسیون و راه‌اندازی بخش‌های جمع‌آوری و اتمام عملیات پسیواسیون، پس از دقایق اولیه روز پنجشنبه عملیات گازدهی زنجیره‌ها و ماشین‌های سانتریفیوژ و تولید و جمع‌آوری اورانیوم غنی‌شده در سایت فردو آغاز شد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد