واکنش‌ معلمان به طرح رتبه‌بندی جدید فرهنگیان

حفیظ‌الله مشهور*- حدود دو هفته قبل معاون دبیرکل شورای عالی آموزش‌وپرورش از نهایی شدن طرح رتبه‌بندی جدید فرهنگیان در این شورا خبر داد و ضمن تشریح بخشی از جزییات، افزایش چشمگیر دریافتی معلمان مشمول این طرح به همراه تسهیلات غیرنقدی را از مزایای آن برشمرد‌.
طبعا انتشار چنین اخباری از سوی هر سازمانی باعث ایجاد شادمانی، انگیزه و تلاش مضاعف کارکنان جهت برخورداری از مزایای طرح خواهد شد، ولی با این وجود، انتشار این خبر نه تنها هیچ شادمانی و شعفی در جامعه فرهنگیان کشور ایجاد نکرد بلکه موجی از واکنش‌های منفی در گروه‌های مجازی و محافل غیرمجازی از سوی معلمان را دربرداشت‌. تامل در این‌گونه واکنش‌ها ما را مجاب به ریشه‌یابی موضوع می‌کند و این پرسش را مطرح می‌سازد که آیا معلمان طرح جدید را نامناسب و فاقد جذابیت دانسته و به محتوای آن ایراد دارند؟
برای پی بردن به دلایل این رفتار بهتر است مروری داشته باشیم بر پیشینه طرح‌هایی از این دست در آموزش و پرورش کشور‌. اولین بار در زمان وزارت مرتضی حاجی بود که بحث تفاوت دریافتی معلمان براساس شایستگی‌های آنان مطرح شد و معلمان در پنج رتبه، از مقدماتی تا عالی قرار گرفتند‌. طرح مذکور با عنوان ارتقای شغلی بیش از همه بر مدرک تحصیلی، دوره‌های ضمن خدمت و سابقه کاری معلمان تاکید داشت و در نهایت با افزایش ناچیز حقوق نتوانست انگیزه چندانی برای کسب شایستگی‌های بالاتر در معلمان ایجاد کند‌. دومین بار طرح رتبه‌بندی معلمان توسط حاج بابایی مطرح شد‌. وی اجرای این طرح را همتراز با طرح رتبه‌بندی اساتید دانشگاه می‌دانست‌ ولی با وجود مساعد بودن شرایط درآمدی دولت در آن برهه این طرح در زمان وی اجرایی نشد‌. در دولت یازدهم فانی بحث رتبه‌بندی معلمان را مطرح کرد و قرار بر این شد که این طرح در چند فاز اجرایی شود‌. طرحی که بعدها مشخص شد بخشی از قانون خدمات کشوری بوده است و سرانجام با اجرایی شدن فاز اول و افزایش ناچیز حقوق و مزایا، آن هم با تاکید بر سنوات خدمت معلمان بدون توجه به سایر شاخص‌های تاثیرگذار بر کار معلمی، این‌بار نیز این طرح ابتر ماند و عملا نتوانست کیفیت کاری معلم را ملاک برخورداری از مزایای بالاتر قرار دهد‌. مروری بر پیشینه طرح‌هایی که با عنوان رتبه‌بندی یا عناوینی مشابه آن طی حداقل ۱۵ سال گذشته در آموزش و پرورش اجرایی شده و هر بار نیز با آب و تاب فراوان از آن سخن گفته شده است اما سرانجام دستاوردی برای معلم نداشته ما را در جهت درک بهتر واکنش‌های امروز معلمان نسبت به طرح جدید، فارغ از محتوا و کیفیت آن یاری می‌رساند‌. هرچند که طرح جدید برخلاف کلیه طرح‌های گذشته تک‌بعدی نبوده و توجه به سنجش صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان و شاخص‌ها و زیرشاخص‌های چندگانه تخصصی با وجود برخی کاستی‌ها و نقاط ضعف، آن را به طرحی جامع تبدیل کرده است‌. تشکیل کارگروهی مجازی با حضور مدیران شورای عالی آموزش و پرورش و معلمانی از سراسر کشور که به ابتکار رییس اداره برنامه‌ریزی و سنجش صلاحیت معلمان وزارت انجام شد نیز از ویژگی‌های مثبتی است که در بررسی و تدوین این طرح انجام شد‌. از نظر نگارنده به عنوان یکی از اعضای این کارگروه، این اولین بار بود که فاصله ستاد و صف در بررسی یک طرح از میان برداشته شد، تک‌تک شاخص‌ها مورد بررسی، آسیب‌شناسی و ارزیابی قرار گرفت، سوالات و ابهامات از طرف مدیران وزارتی پاسخ داده شد و در جمع‌بندی نهایی نیز بخشی از این نظرات استفاده شد‌.
اما بر شمردن همه ویژگی‌های مثبت طرح اخیر نمی‌تواند حافظه معلمان و قول‌های ۱۵ساله‌ای که هیچ‌گاه به صورت جدی پیگیری و عملی نشدند را پاک کند‌. به نظر می‌رسد دست‌اندرکاران آموزش و پرورش برای جلب اعتماد معلمان باید تمامی مساعی خود را به‌کار گیرند و قبل از اجرای طرح با پیش‌بینی شیوه‌های ارزشیابی عادلانه و جذب اعتبار لازم، اجرای مطلوب این طرح را تضمین کنند تا بیش از پیش بر بی‌اعتمادی و ناامیدی آنان نسبت به متولیان این نهاد افزوده نشود‌.
* آموزگار
hafiz_mashhoor@yahoo.com