وحدت فرماندهی اقتصادی نداریم

ارز چند‌نرخی فسادآور است

گروه اقتصاد- عدم وجود فرماندهی واحد در اقتصاد کشور، لزوم اقتصادی بودن رییس‌جمهور بعدی، پذیرش واقعیت‌های اقتصادی برای رفع مشکلات و افزایش فساد مالی در پی چندنرخی کردن ارز اهم مواردی است که معاون اسبق وزیر اقتصاد به تشریح آن پرداخت.
حیدر مستخدمین‌حسینی، معاون اسبق وزیر اقتصاد و بانک مرکزی با انتقاد از سیاست‌های اقتصادی دولت اظهار داشت: دو سال پیش در مصاحبه‌ای با یکی از رسانه‌ها گفتم شرایط به سمت رکورد پیش می‌رود که بانک مرکزی به شدت به این صحبت واکنش نشان داد، در حالی که اصلا نیازی به پاسخ به این تحلیل کارشناسی نبود زیرا شواهد و قرائن این تحلیل را تایید می‌کرد اما آنها با طرح برخی مسایل سعی در رد کردن این تحلیل داشتند، پذیرش واقعیت‌های اقتصادی بخش مهمی از رفع مشکلات اقتصادی است.
وی درخصوص پیامد‌های چند نرخی شدن ارز عنوان کرد: اقتصاد ما سال‌های سال اثرات منفی ارز چند نرخی را چشید به همین دلیل با به کارگیری سرمایه ملی و برنامه‌ریزی دقیق و همدلی، قوا توانست نرخ ارز را تک‌نرخی کند.
مستخدمین‌حسینی در ادامه گفت: یکی از موفقیت‌ها این بود که در آن دوره خاص، فساد و رانت از محل تفاوت نرخ ارز به حداقل رسید زیرا فاصله قیمتی بین ارز مرجع و بازار از بین رفته بود اما در صورتی که ارز چندنرخی شود به طور قطع یقین فساد در این بخش افزایش می‌یابد از طرف دیگر سیاست‌های اقتصادی نباید همدیگر را دفع کند. معاون اسبق وزیر اقتصاد افزود: در صورتی که در سیاست‌های پولی و مالی تعادل وجود داشته باشد، موجب می‌شود که تصویر روشن و مشخصی به فعالان اقتصادی نشان داده شود اما وقتی سیاست‌های اقتصادی در این چارچوب حرکت نکند، مطمئنا ‌اثرات منفی خود را بر اقتصاد خواهد گذاشت بنابراین در اینکه ارز تک‌نرخی نقطه مطلوب است، هیچ شکی نیست که در این سال‌ها اثرات مثبت آن را شاهد بوده‌ایم.
متغیر های تعیین نرخ ارز
وی گفت: البته نکته دیگری که در این بین وجود دارد این است که نرخ ارز هیچ‌گاه واقعی نبوده، متغیرهای بسیار زیادی در تعیین نرخ ارز دخالت دارد و همچنین روش‌های مختلفی برای تعیین نرخ ارز. برخی معتقدند ارز حاصل از درآمدهای نفتی را باید برای نرخ واقعی ارز در نظر گرفت برخی دیگر معتقدند باید ارز حاصل از صادرات غیرنفتی را ملاک قرار دهیم برخی دیگر هم مجموع درآمدهای نفتی و ارز حاصل از صادرات غیرنفتی را ملاک عمل قرار می‌دهند.
معاون اسبق وزیر اقتصاد به فارس گفت: گروهی که تنها صادرات غیرنفتی را ملاک قرار می‌دهند معتقدند درآمد حاصل از نفت یک سرمایه بین‌نسلی است و نمی‌توان تنها برای یک نسل آن را مصرف کرد بنابراین بر اساس تمامی ارتباطی که در متغیرهای اقتصادی وجود دارد، نقدینگی، تورم، قدرت خرید و… باید نرخ ارز واقعی در بازار حاکم باشد در غیر این صورت قطعا رانت و نتیجه حاصل از آنکه فساد باشد خود را به جامعه تحمیل می‌کند.
وی با تشریح مشکلات اقتصادی اظهار داشت :یکی از مشکلات اصلی این است که وحدت فرماندهی اقتصادی وجود ندارد، اگر اقتصاد ترکیه را مثال می‌زنیم، موفقیت آن در سایه اعمال وحدت فرماندهی اقتصادی است. البته سایر عوامل مانند مسایل سیاسی و اجتماعی بر موفقیت سیاست‌های اقتصادی تاثیرگذار بوده است. یا اینکه کتابی درباره اقدامات ماهاتیر محمد در این‌باره منتشر شده که نشان می‌دهد وی راسا سیاست‌های اقتصادی را مدیریت می‌کرد. سختی‌های فراوانی در این زمینه متحمل شد اما توانست به اهداف خود دست یابد اما ما هنوز اعمال فرماندهی واحد را در این
زمینه نداریم.
استقلال بانک مرکزی
مستخدمین‌حسینی بیان کرد: اگر در یک سازمان دو نفر دستور بدهند، فعالیت‌ها مخدوش می‌شود، اگر در حوزه اقتصادی، سیاست‌های مالی یک نوع رفتار کند و سیاست‌گذاری پولی به‌گونه‌ای دیگر باشد در این شرایط همدیگر را خنثی می‌کنند و اثرات مثبت سیاست‌ها از بین می‌رود، تا مدتی پیش تاکید می‌شد که سرمایه‌گذاری سیستم بانکی در بازار بورس باید محدود باشد اما یک دفعه اعلام کردند که سرمایه‌گذاری باید در حوزه بورس توسط بخش پولی بیشتر شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص عدم استقلال بانک مرکزی گفت: یکی از دلایل عدم استقلال بانک مرکزی وجود درآمدهای نفتی در اقتصاد کشور است. وقتی در تنظیم بودجه درآمدهای نفتی نقش اساسی و کلیدی را ایفا می‌نماید، آیا واقعا رییس کل بانک مرکزی می‌تواند در تنظیم سیاست‌های پولی و اعمال آن به‌تنهایی تصمیم بگیرد؟
این کارشناس اقتصادی بیان کرد: موافق استقلال بانک مرکزی هستم و چند کار تحقیقاتی در این زمینه انجام داده‌ایم اما باید به این نکته توجه داشت که تا زمانی که بخش عمده‌ای از درآمدهای ارزی در بودجه منظور می‌شود و اختیار مصرف آن مربوط به دولت می‌شود، نمی‌توان گفت که بانک مرکزی تنها باید در بخش پولی تصمیم‌گیر باشد. اما نبود فرماندهی واحد اقتصادی موجب لطماتی به اقتصاد کشور شده است که باید راهکارهایی برای آن اندیشیده شود.
وی افزود: در کشورهایی دیگر وقتی دولت‌ها تغییر می‌کنند، الگوی کلان اقتصادی کشور تغییر نمی‌کند بلکه تنها شیوه‌های اجرایی جدید برای تحقق اهداف مطرح می‌شود به همین دلیل من معتقدم که رییس‌جمهور بعدی باید فردی اقتصادخوانده باشد و در سازوکارهای اجرایی اقتصادی دخالت داشته باشد البته درک و فهم سیاسی را قطعا نباید از نظر دور داشت.
مستخدمین‌حسینی در خصوص مدیریت مظاهری در وزارت اقتصاد و بانک مرکزی می‌گوید: دید کارشناسی مظاهری در حوزه‌های مختلف اقتصادی مطلوب بود و به عنوان یک کارشناس به موضوع مسلط بود ضمن آنکه در حوزه اقتصاد توانست ثبات را فراهم آورد به عنوان مثال کاری که در حوزه مالیات انجام داد و نرخ مالیات را از ۵۰ به ۲۵ درصد کاهش داد در عین حال که در ابتدا با انتقادات فراوانی مواجه بود، نتیجه بسیار خوبی داشت.
وی افزود: نگرانی برخی این بود که با این اقدام درآمد مالیاتی دولت کاهش یابد اما نه تنها درآمد دولت کاهش نیافت بلکه در سال اول حتی با درنظر گرفتن تورم، درآمد دولت از این محل افزایش پیدا کرد زیرا دو دفتر و سه دفتر جای خود را به یک دفتر داد و در فضایی شفاف ۲۵ درصد مالیات پرداخت می‌شد بنابراین همه به درستی اظهار کردند و ثبت فعالیت‌های زیرمیزی در دفاتر مختلف در این‌باره به حداقل خود رسید.
سیاست سه قفله
مستخدمین‌حسینی با بیان اینکه مدت کوتاه یک ساله مدیریتی مظاهری در بانک مرکزی موجب شد که نتواند همه برنامه‌های خود را پیاده کند، گفت: اما سیاست سه‌قفله پیام بسیار مثبتی برای جامعه بود و اغلب افراد متوجه شدند چه اتفاقاتی در بخش پولی کشور در حال وقوع بود.
وی افزود: بعضی از بحث‌های کارشناسی فنی نباید به صورت عمومی مطرح شود زیرا جامعه تحمل آن را ندارد و برداشت‌های دیگری می‌کند.‌ این موضوع موجب شد بانک‌ها حالت تدافعی بگیرند و بحث‌هایی در این باره وجود دارد که حوزه فنی و تخصصی است که طرح آن در جامعه هزینه‌های خود را خواهد داشت.
معاون اسبق وزیر اقتصاد مرحوم نوربخش را یکی از بهترین روسای کل بانک مرکزی دانست و گفت: وی با وجود اینکه دید سیاسی داشت و در کانون یکی از احزاب وقت قرار داشت اما به هیچ عنوان عامل سیاسی را در کار خود تاثیر نمی‌داد. مدیری اقتصادی بود که در کمیسیون‌ها و صحن مجلس حضور می‌یافت و با وجود آنکه بینش سیاسی تعریف شده‌ای داشت اما به هیچ عنوان در کار خود از آن به عنوان ابزار بهره‌ای نمی‌گرفت.
وی افزود: در آن دوره مدیریت مرحوم نوربخش به خوبی توانست تفکری که رییس کل بانک مرکزی نباید سیاسی رفتار و عمل نماید و باید حوزه مدیریت واحد اقتصادی را به وجود بیاورد را اجرایی کند اما پس از آن این سمت‌وسو فرماندهی واحد اقتصادی تضعیف شد.
مستخدمین‌حسینی در پایان خاطرنشان کرد: به همین دلیل است که معتقدم رییس‌جمهور بعدی باید اقتصادی باشد. وحدت فرماندهی در حوزه اقتصاد در این شرایط بسیار لازم و حتمی است، نباید ارگان‌ها و سازمان‌های اقتصادی علیه یکدیگر صحبت کنند. جایگاه رییس کل بانک مرکزی جایگاهی اقتصادی است و راهبری این حوزه یکی از مهم‌ترین وظایف کلیدی در این شرایط است.