ورود به حیاط خلوت عربستان

گروه انرژی- در حالی که در سال‌های گذشته به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران بازارهای صادراتی ما به شدت محدود شده بود اما ایران همزمان با لغو تحریم‌های غرب توانست در سال ۲۰۱۷ روزانه حدود ۲ میلیون و ۱۳۰ هزار بشکه نفت صادر کند‌.
هم‌اکنون حدود ۳۸ تا ۴۰ درصد صادرات ۲/۲ میلیون بشکه‌ای نفت‌خام ایران روانه کشورهای اروپایی شده به‌طوری که محدوده بازارهای صادرات طلای سیاه ایران در قاره سبز از ترکیه و یونان آغاز شده و با امضای قراردادهای جدید به روسیه، بلاروس، مجارستان، لهستان، کرواسی توسعه یافته و تا کشورهای فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و حتی انگلیس در غرب اروپا ادامه یافته است‌.
ایران همچنین در سال ۲۰۱۷ روزانه حدود ۲ میلیون و ۱۳۰ هزار بشکه نفت صادر کرده که ۶۲ درصد از این میزان به مقصد کشورهای آسیایی و ۳۸ درصد به مقصد اروپا صادر شده است‌.
همزمان با لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران و پای گذاشتن به دوره پسابرجام، متنوع‌سازی بازارهای هدف یکی از سیاست‌های کلان ایران بوده به‌طوری که همسو با افزایش ظرفیت تولید نفت‌خام و میعانات گازی، کشف بازارهای جدید برای فروش نفت در دستور کار قرار گرفته است‌. در طول سه دهه گذشته پنج کشور چین، ژاپن، کره‌جنوبی، هند و ترکیه جزو بازارهای سنتی نفت‌خام ایران بودند اما در طول سه سال گذشته ایران با استفاده از فرصت لغو و گاهی تحریم و محدودیت‌ها، اقدام به گشودن یک بازار جدید برای فروش نفت‌خام و میعانات گازی کرده است‌. بر این اساس برای نخستین بار فروش و صادرات محموله‌های نفت‌خام و میعانات گازی ایران به کشورهای بلوک شرق اروپا آغاز شده و شرکت ملی نفت ایران قراردادهایی به صورت تک‌محموله برای فروش نفت دست‌کم با پالایشگاه‌های ۶ کشور بلوک شرق اروپا امضا کرده است‌.
اگر از نام شرکت‌های OMV اتریش و ویتول سوییس به عنوان شرکت‌هایی که پیش از اعمال تحریم‌ها در ردیف مشتریان نفت ایران بودند، بگذریم، ایران در طول سه سال گذشته موفق به امضای قراردادهایی با پالایشگرانی از کشورهای مجارستان، کرواسی، اسلواکی، لهستان، بلاروسی و روسیه شده است‌.
در لیست پالایشگران بلوک شرق اروپا که برای نخستین بار اقدام به خرید محموله‌های یک میلیون بشکه‌ای نفت‌خام کرده‌اند می‌توان به شرکت‌های INA کرواسی، MOL مجارستان، لوتوس و PKN Orlen لهستان، پالایشگاه براتیسلوای اسلواکی، شرکت «بل اویل پولسکا» وابسته به «بلاروس نفت» بلاروس و پروپرومیسیری ایمپورت وابسته به بخش بازرگانی وزارت انرژی روسیه اشاره کرد‌. در کنار فروش نفت به شرکت‌های جدیدی در بلوک شرق اروپا، مهم‌ترین ویژگی قرارداد فروش نفت ایران به شرکت MOL مجارستان این بوده که برای انتقال نفت صادراتی ایران از ظرفیت خط لوله نفت دروژپا (دوستی) استفاده شده که شاخه جنوبی این خط لوله نفت ایران را به کشورهای اسلواکی و مجارستان (جمهوری چک) منتقل کرده است‌.
بر اساس این گزارش در واقع ایران با ورود به کشورهای بلوک شرق اروپا توانسته قدم به حیاط خلوت بازار نفت عربستان بگذارد‌. علاوه بر این برخی از محموله‌های نفت ایران که به شرکت لوک اویل روسیه فروخته شده هم در پالایشگاه‌هایی در شرق اروپا همچون رومانی مورد پالایش قرار گرفته است‌.
باز شدن جا برای بشکه‌های نفت‌خام صادراتی ایران در بلوک شرق اروپا علاوه بر اینکه منجر به متنوع‌سازی بازارهای نفت ایران شده و وابستگی به بازارهای سنتی آسیایی را تاحدودی کاهش داده، منجر به رقابت بیشتر با یک رقیب سنتی در بازار نفت به نام عربستان سعودی شده است‌. بنابراین ایران با آغاز فروش نفت‌خام به پالایشگران شرق اروپا عملا وارد بازاری شده که تحلیلگران از آن به عنوان حیاط خلوت نفتی عربستان سعودی یاد می‌کنند و به عنوان مثال شرکت PKN Orlen که در کنار دومین شرکت پالایشگر نفت لهستان به نام لوتوس در سال ۲۰۱۷ میلادی دو محموله یک میلیون بشکه‌ای نفت از ایران خریداری کرده یکی از مشتریان پای ثابت نفت صادراتی عربستان و حتی نفت یورال روسیه به شمار می‌رود‌.
پالایشگران لهستانی در حالی برای نخستین بار در پسابرجام اقدام به خرید نفت‌خام از ایران کرده‌اند که به منظور متنوع‌سازی سبد تامین نفت‌خام خود به دنبال امضای قراردادهای بلندمدتی با شرکت ملی نفت ایران هستند تا در کنار عربستان و روسیه بتوانند بخشی از نفت‌خام مورد نیاز خود را از مسیر ایران تامین کنند‌. در همین حال کمیسیون اروپا (یورو استات) اخیرا با انتشار گزارشی، اعلام کرده است‌: صادرات نفت ایران به اروپا در ۱۱ ماهه سال ۲۰۱۷ میلادی با رشد حدود دو برابری نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۶ به ۳/۹میلیارد یورو رسیده است‌. کمیسیون اروپا از ایتالیا به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت ایران در سال ۲۰۱۷ نام برده به‌طوری‌ که واردات نفت ایتالیا از ایران در ۱۱ ماهه ۲۰۱۷ بالغ بر سه میلیارد یورو گزارش شده که این رقم معادل ۳۲ درصد کل نفت صادراتی ایران به اروپا بوده است‌. فرانسه با واردات ۲/۲ میلیارد دلار معادل ۲۳ درصد کل صادرات نفت ایران به اروپا در رتبه دوم از این نظر قرار داشته است‌. یونان، اسپانیا و هلند نیز از دیگر واردکنندگان بزرگ نفت ایران در ۱۱ ماهه سال ۲۰۱۷ بوده‌اند‌.
علاوه بر کشورهای بلوک شرق اروپا، ایران برای متنوع‌سازی بیشتر بازارهای هدف صادراتی خود در اندیشه تصاحب سهمی از بازار آفریقا بوده و مذاکراتی با برخی از کشورهای قاره سیاه همچون غنا، آفریقای‌جنوبی، کنیا، نامیبیا و‌.‌.‌. می‌توانند در سال ۲۰۱۸ مقصد بشکه‌های نفت‌خام صادراتی ایران باشند‌.