ورود قوه قضاییه به ماجرای «حراج تهران»

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از ورود دستگاه قضا به ماجرای «حراج تهران» خبر داد.
به گزارش ایسنا، در پی برگزاری حراج تهران و عرضه حدود ۲۵اثر تاریخی (طبق اعلام این حراجی) در روز جمعه ۲۶‌بهمن‌ماه‌۱۴۰۳، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در بیانیه‌ای برگزاری این حراج را «غیرقانونی» و «فاقد مجوز» اعلام کرد. هرچند حراج تهران در مقابل پاسخ داد که مجوز ورود و عرضه آثار تاریخی صفوی به بعد به بیست‌ودومین دوره حراج آثار هنری از سوی اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به تاریخ ششم بهمن‌ماه صادر شده است.
سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اما در واکنش به آنچه در حراج تهران رخ داده است، در نشست خبری‌ای که دوشنبه ۲۹بهمن‌ماه برگزار شد صراحتا اعلام کرد با آنچه اتفاق افتاده موافق نبوده‌ و از ورود قوه قضاییه به موضوع حراج اطلاع داد.
صالحی‌امیری در حاشیه این نشست گفت: «‌بیانیه وزارتخانه، موضع رسمی و قانونی است و همه موسسه‌ها موظف به پذیرش قانون هستند.»
علی دارابی، قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی، ‌گردشگری و صنایع‌دستی و معاون میراث فرهنگی نیز در این نشست خبری با این یادآوری که (مجوز) حراج آثار معاصر کمتر از ۱۰۰‌سال با وزارت ارشاد است، گفت: درباره حراج تهران چند مکاتبه انجام شده است. در نامه اول اعلام کردیم که (آثار) اصالت‌سنجی شود. این در حالی است که یگان حفاظت و سازمان بازرسی کل کشور به موضوع ورود پیدا کرده و موضوع در حال بررسی است.
او همچنین اظهار کرد: درباره حراج‌ها حداقل در این چهار سال که در میراث فرهنگی بودم، گواهی می‌دهید که مجوز حراج‌ها به حداقل و یک یا دو مورد رسید و درباره آن یک مورد هم که امضای من زیر آن است، سختگیری‌هایی داشتیم. از طرفی برای ما هم مساله است که چطور می‌شود یک اثری در سال ۱۴۰۳ معاصر باشد و سال ۱۴۰۴ که می‌شود و یک قرن از آن می‌گذرد، جنبه تاریخی پیدا می‌کند. این چالشی است که باید به آن توجه کنیم و اینها جزو آیین‌نامه‌ای است که اصلاح خواهیم کرد.
لیلا خسروی، سرپرست اداره کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز در این نشست درباره ماجرای حراج تهران و مجوزی که گفته می‌شود از سوی این اداره صادر شده است، توضیح داد: معتقدیم فرآیند حراج باید شفاف شود. هم برای اداره کل موزه‌ها و هم معاونت میراث فرهنگی طبق آیین‌نامه سال‌۸۴ خرید و فروش اشیایی که خارج از حفاری‌های باستان‌شناسی، چه مجاز یا غیرمجاز به دست آمده‌ باشند، ممنوع است.
او اضافه کرد: یکسری اشیا ممکن است در دست دارندگان و مالکان خصوصی باشد،‌ مثل نقاشی‌ها، تابلوها یا نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای. اگر این آثار با قدمت بالای ۱۰۰‌سال وارد حراج شوند باید از کارگروه ملی تجارت اموال تاریخی و هنری منقول مجاز مجوز بگیرند. در زمان مدیریت قبلی، موضوع حراج پارسه مطرح بود که کاملا قانونی انجام شد و باز این سر و صداها را داشتیم، چه قانونی و چه غیرقانونی به هر حال چون فرآیند شفاف نیست با این مساله مواجه می‌شویم. باید این فرآیند بین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد شفاف شود تا این مسائل را نداشته باشیم.
مدیرکل موزه‌ها همچنین گفت: درباره حراج تهران راه‌حل قانونی را پیش می‌بریم. نامه‌ای به من زدند که آیا این آثار بالای ۱۰۰‌سال- که تعدادشان هم زیاد بود و گران‌ترین اثرشان متعلق به رضا عباسی بود- امکان خرید و فروش دارند که در پاسخ اعلام کردم پس از اخذ مجوزهای مربوطه طبق آیین‌نامه سال۸۴، اشکالی ندارد. بعد از مدتی در فضای مجازی، قبل از آنکه کاتالوگ آثار به دست ما برسد، در فضای مجازی پخش شده بود. این در حالی است که اداره کل موزه‌ها مرجع صدور مجوز نیست، دولت باید مجوز بدهد، دولت هم به وزیر میراث فرهنگی تفویض کرده، وزیر میراث فرهنگی هم موضوع را به معاونت میراث فرهنگی سپرده است که این معاونت هم مسوولیت کارگروه ملی تجارت اموال تاریخی و هنری منقول مجاز را به عهده دارد که نماینده وزارتخانه‌های ارشاد، علوم و دیگر ارگان‌ها در آن حضور دارند و در این جلسه تصمیم می‌گیرند و مجوز صادر می‌شود. این در حالی است که (حراج تهران) خارج از این رویه بود و قبل از اینکه وارد کارگروه شود و اطلاعات کامل را دریافت کنیم، آن را برگزار کردند و من از رسانه‌ها متوجه شدم که حراج برگزار شده است. در رسانه‌ها آمده است که اداره کل موزه‌ها مجوز داده، در حالی که این اداره اصلا مرجع صدور مجوز نیست و مجبور بودیم در بیانیه‌ای اعلام کنیم مجوز صادر نکرده‌ایم و در نامه‌ هم آمده که پس از دریافت مجوزهای لازم بلامانع است. در نامه دوم هم تشریح شده که طبق آیین‌نامه سال‌۸۴ و دستورالعمل اجرایی ۹۸ باید از کارگروه ملی تجارت اموال تاریخی و هنری منقول مجاز مجوز بگیرند.
خسروی تاکید کرد: این روند را باید با وزارت ارشاد شفاف کنیم. یک‌سری اشیا دست مردم داریم و باید آنها را شناسنامه‌دار کنیم.
‌جمعه ۲۶بهمن‌ماه، بیست و دومین حراج تهران در حالی برگزار شد که تعدادی اثر تاریخی با قدمت بیش از ۱۰۰‌سال، از دوره‌های تاریخی صفویه و قاجاریه عرضه و فروخته شد. عنوان گران‌ترین اثر فروخته شده در این حراجی نیز به تابلوی نگارگری منسوب به «رضا عباسی» تعلق گرفت که ۲۲‌میلیارد و ۴۴۰‌میلیون تومان فروخته شد. بین مجموعه عرضه شده در این دوره آثاری از دوره تیموری نیز مشاهده می‌شود.
آثار تاریخی در حالی در حراجی‌ها عرضه می‌شود که طبق ماده ۱۷‌قانون حفظ آثار ملی مصوب سال۱۳۰۹ «کسانی که بخواهند تجارت اشیای عتیقه را کسب خود قرار دهند باید از دولت تحصیل اجازه کرده باشند همچنین خارج کردن آنها از مملکت به اجازه دولت باید باشد و اگر کسی بدون اجازه دولت درصدد خارج کردن اشیایی که در فهرست آثار ملی شده برآید، اشیای مزبور ضبط دولت‌ می‌شود».
در ماده ۸ دستورالعمل اجرایی تجارت اموال فرهنگی- ‌تاریخی و هنری منقول مجاز مصوب ۱۳۹۸/۸/۲۲ آمده است که «صدور مجوز حراج و فروش آثار هنری تجسمی شامل نقاشی، ارتباط تصویری، عکاسی و مجسمه‌‌سازی که از زمان تولید آنها «بیش از 100سال» نگذشته باشد، با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. حکم این ماده شامل حراج و فروش آثار و نفایس ملی نیست».
گفتنی است، بیست و دومین حراج تهران عصر جمعه ۲۶بهمن در حالی برگزار شد که ساعاتی مانده به آغاز حراج، لیلا خسروی، سرپرست اداره کل موزه‌های معاونت میراث فرهنگی، به فروش آثار هنرهای سنتی که قدمت آنها به بیش از ۱۰۰‌سال می‌رسد و در حراج تهران برای فروش ارائه شده، واکنش نشان داد. وی یادآور شد که براساس قانون حفاظت آثار ملی و فرهنگی مصوب ۱۳۰۹ و آیین‌نامه‌های اجرایی آن، فروش و خروج هرگونه اشیا و آثار تاریخی و فرهنگی با قدمت بیش از ۱۰۰سال بدون اخذ مجوز از معاونت میراث فرهنگی، در خارج از کشور «ممنوع» و «غیرقانونی» است. خسروی اعلام کرد که دارندگان اینگونه آثار فقط می‌توانند اثر را بعد از شناسنامه‌دار شدن از سوی وزارت میراث فرهنگی و گرفتن مجوز، فقط در داخل کشور بفروشند.
بر این اساس، مجوز فروش برای آثار تاریخی بالای ۱۰۰‌سال بعد از کارشناسی و شناسنامه‌دار شدن از سوی کارگروه تجارت وزارت میراث فرهنگی و برای آثار زیر ۱۰۰‌سال از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می‌شود.
این در حالی است که براساس اعلام قبلی، حراج تهران در بیست‌و‌دومین دوره خود با رویکرد به هنرهای سنتی، کلاسیک و مدرن ایران، مجموعه‌ای از آثار تاریخ هنر ایران را که تعداد آنها ۲۵‌اثر هنرهای سنتی و ۷۵‌اثر مدرن بود، پیش روی مجموعه‌داران هنری قرار داد و نمایشگاه این آثار نیز روزهای ۲۴ و ۲۵بهمن در هتل پارسیان آزادی تهران برای تماشای عمومی برقرار بود.