ورود گاز کشور به جهان عرب

قرارداد صادرات گاز ایران به عراق پس از فراز‌ونشیب‌هایی که در طول پنج سال اخیر موجب شده بود این قرارداد فقط روز کاغذ بماند، سرانجام به مرحله عملیاتی رسید.
صادرات گاز ایران به عراق به عنوان نخستین کشور عربی خریدار گاز کشورمان، علاوه بر ارتقای جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی، سرآغازی برای صادرات گاز به کشورهای عرب منطقه به شمار می‌رود که می‌تواند روند مذاکرات گازی با همسایگان برای خرید گاز را شتاب دهد.
امضای تفاهمنامه صادرات گاز ایران به کشور عراق در سال ۸۸ صورت گرفت. دو سال بعد این تفاهمنامه به قرارداد تبدیل شد. براساس این قرارداد ایران متعهد شده بود که روزانه ۲۰ تا ۲۵ میلیون متر مکعب گاز به عراق صادر کند. حجم این قرارداد که به منظور تامین سوخت نیروگاه‌های المنصوره و الصدر بغداد است، با الحاقیه‌ای به ۲۵ میلیون مترمکعب رسید با این تبصره که در روزهای گرم سال این مقدار تا ۳۵ میلیون مترمکعب افزایش یابد.
آبان‌ماه سال ۹۴ نیز دومین قرارداد صادرات گاز ایران به عراق به امضا رسید تا روزانه ۲۵ تا ۴۰ میلیون مترمکعب گاز برای تامین سوخت نیروگاه شط‌البصره ارسال شود.
اگرچه طبق قرارداد نخست، باید صادرات گاز ایران به عراق از سال ۲۰۱۳ آغاز می‌شد اما به دلیل مسایل امنیتی در کشور عراق ساخت خط لوله در این کشور مطابق با برنامه پیش نرفت.
اکنون با گذشت حدود پنج سال پس از فراز‌ونشیب بسیار که چندین بار افتتاح خط لوله صادرات گاز ایران را به عراق به تاخیر انداخت، سرانجام در شامگاه ۳۱ خردادماه امسال، گاز ایران روانه بازار بغداد شد.
امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل وزیر نفت، چهارشنبه گذشته از آغاز صادرات گاز ایران به بغداد خبر داد و گفت: قرار است میزان صادرات گاز از هفت میلیون مترمکعب کنونی به تدریج به روزانه ۳۵ میلیون مترمکعب افزایش یابد.
صادرات گاز به عراق آغاز شده است اما هنوز در مرحله آزمایشی قرار دارد و مراسم رسمی افتتاح خط لوله صادرات، قرار است تا یک ماه آینده با حضور مقام‌های بلندپایه دو کشور برگزار شود.
قرار است گاز صادراتی ایران برای تامین سوخت نیروگاه‌های الصدر و المنصوره بغداد با هدف تولید برق به مصرف برسد.
خط لوله صادرات گاز ایران به عراق از طریق انشعابی از خط لوله ششم سراسری، ساخته و پیش‌بینی می‌شود در مدت دو سال به طور کامل به بهره‌برداری برسد.
بر اساس برخی طرح‌ها، قرار است خط لوله صادرات گاز ایران به بصره که از منطقه شلمچه عبور می‌کند تا مرز کویت نیز امتداد یابد و به این ترتیب از طریق این خط لوله گاز ایران به کویت نیز صادر شود. البته این برنامه در حد یک طرح بوده و کویت هنوز با آن موافقت نکرده است.
تاخیر چندین ساله در آغاز صادرات گاز
راه‌اندازی خط لوله صادرات گاز ایران به بغداد با وجود اینکه حدود دو سال قبل در آستانه بهره‌برداری قرار داشت به دلیل بروز مشکلاتی مانند حمله داعش به عراق و افزایش ناامنی در مناطقی که این خط لوله از آنها عبور می‌کرد، به تاخیر افتاد.
بحران داعش و تداوم ناامنی در مسیر عبور خط لوله صادرات گاز ایران به بغداد، مانعی جدی بر سر راه صادرات گاز به عراق به شمار می‌رفت اما با توجه به پیشرفت‌های دولت عراق در شکست گروه تروریستی داعش در ماه‌های گذشته و کاهش نفوذ این گروه تروریستی در شرق عراق و نواحی که خط لوله صادرات گاز می‌گذرد، شرایط برای راه‌اندازی این خط لوله آماده شده است.
مشکل دیگری که پیش‌روی آغاز صادرات گاز ایران به عراق وجود داشت، نوع توافق دو طرف درباره چگونگی تسویه مسایل مالی بود.
قرار بود عراق از طریق گشایش اعتبار اسنادی (ال.سی) موانع مالی واردات گاز از ایران را برطرف کند و اکنون به‌نظر می‌رسد این مورد به نتیجه رسیده است.
عراق بزرگ‌ترین خریدار گاز ایران خواهد شد
اکنون ترکیه بزرگ‌ترین خریدار گاز ایران به‌شمار می‌رود اما در صورت اجرای دو قرارداد صادرات گاز به بغداد و بصره، عراق این جایگاه را به دست می‌آورد.
براساس قرارداد ۲۵ ساله صادرات گاز به ترکیه، ایران به‌طور میانگین روزانه ۳۰ میلیون مترمکعب گاز به این کشور صادر می‌کند اما با بهره‌برداری کامل از خطوط لوله صادرات گاز به بغداد و بصره، میزان نهایی صادرات گاز به عراق به ۴۰ میلیون تا ۷۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد که به این ترتیب، عراق، ترکیه را پشت‌سر می‌گذارد.
نیاز کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به گاز ایران
به گزارش ایرنا، بیشتر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با وجود برخورداری از منابع غنی نفت، از ذخایر کافی گاز محرومند و بین آنها فقط ایران و قطر به حجم عظیم ذخایر گاز دسترسی دارند و می‌توانند آن را به سایر کشورها صادر کنند.
منطقه خلیج‌فارس نزدیک به ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره اثبات شده نفت و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب ذخیره گاز طبیعی را در خود جای داده است.
کشورهایی مانند عراق، عربستان، کویت و امارات هر چند دارای منابع گازی هستند اما این منابع به‌طور عمده گاز همراه با نفت است و این کشورها ذخایر مستقل گازی ندارند. تولید گاز آنها نخست بر میزان تولید نفت مبتنی است و بیشتر برای تزریق گاز به مخازن استفاده می‌شود و بنابراین نمی‌تواند به‌عنوان منبع مطمئن عرضه گاز لحاظ شود.
با توجه به اختصاص گاز میدان گنبد شمالی قطر به تاسیسات ان‌ال‌جی (گاز طبیعی مایع شده)، در عمل این کشور گازی برای صادرات از طریق خط لوله ندارد و بدین ترتیب ایران، تنها کشوری است که می‌تواند از طریق خط لوله گاز مورد نیاز کشورهای منطقه را برای مصرف در بخش خانگی، نیروگاه‌ها، صنایع و آب‌شیرین‌کن‌ها تامین کند.
هرچند عراق نیز ذخایر قابل توجه گاز دارد اما به‌دلیل شرایط کنونی، به نظر نمی‌رسد در آینده نزدیک بتواند به این ذخایر دسترسی پیدا کند.
عراق پارسال در مجموع برای مصرف داخلی یک میلیارد مترمکعب تولید گاز داشت بنابراین برای مصرف گاز در نیروگاه‌ها و تولید برق به واردات گاز نیاز دارد.