وزارتخانه‌ای که 25‌درصد کسری بودجه دارد

گروه جامعه- دیروز انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد اما هنوز بحث در خصوص کابینه رییس‌جمهور بعدی و اولویت‌های او داغ است. آموزش‌و‌پرورش در 1017روز فعاليت دولت شهيد رییسي اتفاقات متعددي را رقم زده است. دستگاه تعليم و تربيت در دولت شهيد رییسي شاهد دو سكاندار بود؛ يوسف نوري نخستين وزير آموزش‌و‌پرورش دولت سيزدهم بود كه یکشنبه ۷ آذر 1400 در مجلس با ۱۹۴ رای موافق، ۵۷ رای مخالف، ۱۷ رای ممتنع به عنوان وزیر آموزش‌و‌پرورش انتخاب شد. البته پیش از او، «حسین باغگلی» و «مسعود فیاضی» برای تصدی وزارت آموزش‌و‌پرورش به مجلس معرفی شده بودند که نتوانستند از مجلس رای اعتماد بگیرند. نوري 14فروردين 1402 پس از حواشی که در زمينه رتبه‌بندي معلمان و پرداخت حقوق آنها در اسفند سال ۱۴۰۱ به وجود آمد، استعفا كرد و همان روز رضامراد صحرايي كه رییس دانشگاه فرهنگيان بود به عنوان سرپرست وزارت آموزش‌و‌پرورش منصوب شد. بعد از گمانه‌زني‌هاي متعدد، در نهايت صحرايي از سوي شهيد رییسي به عنوان وزير آموزش‌و‌پرورش به مجلس معرفي شد و 9 خرداد 1402 هم نمایندگان مجلس با ۱۶۷ رای موافق، ۸۶ رای مخالف، ۱۴ رای ممتنع و ۲ رای باطله به صحرایی اعتماد کردند اما همواره مشکلاتی از قبیل کمبود معلم و … در این وزارتخانه وجود دارد.
آموزش‌و‌پرورش و معضل کمبود معلم
طبق اطلاعات و آمار موجود و همچنین اظهار و اعلام مسوولان نظام آموزشی کشور، در حال‌ حاضر آموزش‌و‌پرورش با کمبود 400هزارتایی معلم مواجه است. اصلی‌ترین علت هم نوع نگاه وزرا و سیاستگذاران نظام آموزشی کشور به مساله تامین معلم در ادوار مختلف بوده است. هر ساله در آغاز سال تحصیلی اخبار و حواشی زیادی پیرامون نبود و کمبود معلم در مدرسه‌های سراسر کشور منتشر می‌شود و هر ساله هم تصمیم‌گیران با روش‌های مختلفی سعی در حل مشکل دارند اما راه‌حلی که توسط دولت‌های مختلف برای جبران این کمبود و کسری طی شده، محل ایرادات زیادی است.
فقدان عدالت آموزشی
بیش از 16‌درصد از دانش‌آموزان کشور در مدارس غیردولتی تحصیل می‌کنند. خیلی از غیردولتی‌ها باوجود هزینه‌های اضافی که دریافت می‌کنند، حال ‌و روز خوبی نه در حوزه آموزش و نه پرورش ندارند. پس اینجا لازم است تفکیکی بین این مدارس قائل باشیم و آن هم اینکه وقتی حرف از تبعیض می‌زنیم و پای عدالت آموزشی و سلب فرصت‌های برابر به بحث باز می‌شود، داریم درباره بعضی از مدارس خاص حرف می‌زنیم. همان مدرسه‌هایی که پس و پیش نام و آوازه‌شان اسم یک سیاستمدار و شخص ذی‌نفوذی هم به گوش می‌رسد که تنها مزیت بسیاری از مدارس غیردولتی معلمان آنهاست که اغلب برگ برنده آنها در رقابت با سایرین و دولتی‌ها هستند بنابراین سرمایه‌گذاری بلندمدت بر وزارت آموزش‌و‌پرورش، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که رییس دولت چهاردهم می‌تواند در پیش بگیرد و جانی تازه به وزارتخانه‌ای که با نزدیک به 17‌میلیون دانش آموز و یک‌میلیون معلم و میلیون‌ها والدین در ارتباط است، ببخشد.
کرامت و منزلت معلمان
ابراهیم سحرخیز معاون اسبق وزارت آموزش‌و‌پرورش با اشاره به اینکه دولت بعدی در آموزش‌و‌پرورش چالش‌های متفاوتی دارد به «جهان‌صنعت» گفت: به نظرم نگاه دولت چهاردهم به آموزش‌و‌پرورش باید به‌گونه‌ای باشد که مشکلاتی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنم را مرتفع کند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید به آن توجه شود، کرامت و منزلت معلمان است. این مهم می‌بایست در معیشت معلمان و به روزکردن توانمندسازی آنها خود را نشان دهد. توانمندسازی معلمان می‌بایست شامل آموزش‌های بدو و حین خدمت صورت گیرد. همچنین پایش سنجش صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمی نیز می‌بایست به طور مستمر انجام شود.
وی افزود: طبق برنامه هفتم توسعه، جذب معلمان می‌بایست از دو مسیر معین یعنی فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی انجام شود. حتی اگر ناچار به برگزاری آزمون و جذب معلم از سایر دانشگاه‌ها می‌شوند، باز باید دانش‌آموختگان سایر دانشگا‌ها، حداقل یک‌سال در دانشگاه فرهنگیان تحصیل کنند تا به شایستگی‌های لازم دست پیدا کنند.
سحرخیز ادامه داد: نکته دوم این است که ما می‌بایست مساله کمبود معلم را برای مدارس دولتی جدی بگیریم. درست است که دولت سیزدهم برای استخدام معلمان کارهای خوبی انجام داد و آمار استخدام‌ها بالا رفت ولی در این استخدام‌ها بین 200تا 250‌هزار معلم کم داشتیم و اگر اینها را در نظر بگیریم که همین امسال هر ساله بیش از 70‌هزار معلم بازنشسته داشتیم پس هرچقدر استخدام داشتیم مربوط به کمبودهای سال گذشته و امسال است و 250‌هزار نفر کمبود هنوز به قوت خودش باقی است و برای اینکه این کمبود را به ظاهر بپوشانیم، تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌ها را افزایش دادیم و به 50نفر رسانده‌ایم یا مدارسی که می‌بایست یک نوبته باشد را دو شیفته کرده‌ایم یا به معلمان اضافه کار دادیم و نتیجه پایین آمدن کیفیت آموزش در مدارس دولتی شده که به بحران تبدیل و موجب بی‌عدالتی شده است. عدالت آموزشی در سایه تقویت مدارس عادی دولتی برقرار می‌شود.
معاون اسبق وزارت آموزش‌و‌پرورش تاکید کرد: در دولت سیزدهم شروع خوبی برای انجام رتبه‌بندی انجام شد. رقمی حدود 58‌هزار‌میلیارد تومان بودجه برای رتبه‌بندی معلمان اختصاص پیدا کرد اما به شکل نامناسبی اجرا شد. دلیل آن هم این است براساس مستندات، گاهی بین 50 تا 70‌درصد معلمان مشمول به نحوه اجرا معترض بودند. رتبه‌بندی می‌بایست موجب تقویت شایستگی معلم و ایجاد انگیزه در آنها و رقابت‌های علمی باشد، به نتیجه نرسید و زیر افزایش تورم، اهدافش گم شد. می‌بایست در رتبه‌بندی معلمان بازنگری و عیوب آن برطرف شود تا رضایتمندی در آموزش‌و‌پرورش اجرا شود.
سحرخیز با تاکید بر اینکه سهم آموزش‌و‌پرورش از اعتبارات دولتی براساس گزارش مجلس به 8/9‌درصد رسیده است که خود مرکز پژوهش‌های مجلس نسبت به آن ابراز نگرانی کرده و هیچ‌وقت سابقه پایین آمدن تا این حد وجود نداشته است. کمترین ‌درصد 10 و نیم تا 11‌درصد بود. افول سهم آموزش‌و‌پرورش از بودجه عمومی دولت انتظار می‌رود رییس‌جمهوری آینده سهم آموزش‌و‌پرورش از بودجه عمومی دولت را بالا ببرد و این وزارتخانه هر ساله بین 23 تا 25‌درصد کسری بودجه دارد و این باعث می‌شود این وزارتخانه از کیفیت بخشی بگذرد و فقط به پرداخت حقوق بسنده و دیگر اهدافش را فراموش کند.
وی افزود: اعتبارات پرسنلی صرف هزینه‌های اجتناب‌ناپذیری مثل حقوق و دستمزد می‌شود. قاعده این است که 80‌درصد صرف حقوق شود و 20‌درصد برای فعالیت‌های کیفیت بخشی از جمله پرورشی، ورزش، کلاس‌های جبرانی و… شود. این در حالی است که وقتی 25‌درصد کسری بودجه دارد، دیگر پولی ندارد که به مدارس بابت کیفیت بخشی به مدارس پرداخت کند.
معاون اسبق وزارت آموزش‌و‌پرورش در ادامه با اشاره به اینکه خروجی این مهم این می‌شود، 33 تا 44‌درصد از دانش‌آموزان حتی در اولین مهارت یعنی سواد خواندن و نوشتن ضعیف هستند. افول کیفیت در آموزش‌و‌پرورش معلول کم بودن اعتبارات غیر‌پرسنلی است، افزود: همچنین می‌بایست تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌ها را کاهش دهیم. وجود مدارس دو نوبته توجیه ندارد.
او همچنین افزود: از دولت چهاردهم انتظار می‌رود، رشته‌های مربوط به شاخه‌های مهارتی را توسعه دهند. این توسعه نیازمند اعتبار و اختصاص ردیف‌های ویژه برای تجهیز هنرستان‌هاست. تا زمانی که هنرستان‌ها تجهیز نشوند، مردم بچه‌هایشان را به این مدارس نمی‌فرستند.
سحرخیز تاکید کرد: چند روز پیش در مناظره‌ها تماشا کردید که کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری، بر موضوع کوچک کردن دولت و توجه به اینکه کسری بودجه دولت را جبران کنند، تاکید می‌کنند ولی انتظار می‌رود این موضوع، سهم آموزش‌و‌پرورش از بودجه را کاهش ندهد. سرمایه‌گذاری روی آموزش‌و‌پرورش، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت و پربازده است. اگر مسوولان، به آموزش‌و‌پرورش، نگاه هزینه‌ای داشته باشند، همان اتفاقی می‌افتد که در چند سال اخیر افتاده است که منجر به استخدام برخی معلم‌های کارنابلد و توسعه مدارس غیر‌دولتی می‌شود.
وی تاکید کرد: وقتی کلاس‌های درس، 40 الی 50نفره است، وقتی مدارس عادی در رتبه‌های برتر کنکور سهمی ندارند، وقتی آسیب‌های اجتماعی زیادی در مدارس دولتی بیشتر دیده می‌شود متوجه این موضوع می‌شویم که وزرای قبلی «آگاهانه» سعی کردند مدارس دولتی را تضعیف کنند. با این وجود از وزیر آموزش‌و‌پرورش آینده انتظار داریم، یک سر و گردن بالاتر از همه وزرا باشد و رییس‌جمهور آینده، وزیر آموزش‌و‌پرورش را هم‌تراز معاون اول بداند.
ابراهیم سحرخیز با اشاره به اینکه وزیر آینده آموزش‌و‌پرورش می‌بایست مقبولیت و توان علمی بالا داشته باشد، گفت: با دارا بودن این ویژگی‌ها، مجلس هم به وجود چنین وزیری مباهات می‌کند و هر روز به خاطر جابه‌جا کردن فلان مدیر از فلان اداره، وزیر را استیضاح نمی‌کنند. از دهه 70 تاکنون چنین وزیر مقتدری نداشتیم و امیدوارم در این دوره به این مهم توجه شود.
وی با تاکید بر اینکه می‌بایست وزیری بر مسند بنشیند که علاوه بر سابقه علمی درخشان، برخاسته از جمع معلمان باشد، گفت: آموزش‌و‌پرورش جایی است که مردم ارزشمندترین سرمایه خود یعنی فرزندانشان را به آن می‌سپارند و شایسته نیست اینها دست کسانی باشند که هیچ توانمندی و آشنایی با بدنه آموزش‌و‌پرورش ندارند.