وضعیت فرهنگی اسفناک در مدارس

«جهان‌صنعت»- در حالی رضا مراد‌صحرایی نهم خرداد ۱۴۰۲ با ۱۶۷ رای موافق از مجلس به‌عنوان وزیر آموزش‌وپرورش رای اعتماد گرفت‌ که شنیده می‌شود برخی نمایندگان مجلس حدود چهار ماه پس از این رای اعتماد به دنبال استیضاح این وزیر هستند، چرا‌که با وجود گذشت ۲ هفته‌ از زمان آغاز سال تحصیلی و شروع به کار مدارس برخی از آنها با مشکل کمبود معلم مواجه شده‌اند، به‌گونه‌ای که نمایندگان مجلس در جلسات صحن علنی به شیوه‌های مختلف این موضوع را یادآور شده‌اند. «مصطفی نخعی» نماینده مجلس در جلسه علنی شنبه هشتم مهر‌ماه در تذکری شفاهی گفته بود: «‌در هفته دوم مهر قرار داریم و کمبود معلم علی‌الخصوص در مناطق محروم به شدت مشکل آفریده است. در این مناطق بحث کمبود معلم بسیاری از دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان را با مشکل مواجه کرده است که از این جهت از ریاست مجلس می‌خواهم تذکرات لازم را بدهند تا این مورد به صورت ویژه مورد بررسی و پیگیری قرار گیرد.»
البته «روح‌الله نجابت» نماینده شیراز در مجلس در نشست علنی دوشنبه ۱۷ مهرماه با استناد به اصول سوم و سی‌ام قانون اساسی گفت: «‌از حوزه انتخابیه بنده اعلام می‌کنند که مدارس معلم ندارند، اما خبرگزاری ایرنا که وابسته به دولت است، روز گذشته پیامی را برای همکاران ارسال کرده مبنی بر اینکه وزارت آموزش‌وپرورش، اعلام کرده است که در حال حاضر کلاس بدون معلم وجود ندارد.» وی در ادامه گفت: «آیا واقعا خبر ندارید که در مدارس معلم وجود ندارد، انتظار ما این است که رییس مجلس و اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس این موضوع را از دولت مطالبه کنند تا مشکل کمبود معلم در مدارس برطرف شود.» «محمد‌باقر قالیباف» رییس مجلس نیز در پاسخ به اخطار وی درخصوص کمبود معلم در مدارس کشور گفت: «‌قطعا در ابتدای سال تحصیلی مشکل کمبود معلم وجود داشت، ولی با اتفاقاتی که رخ داد و جلسه‌ای که دیروز برگزار شد، این موضوع با سرعت حل خواهد شد.» با این حال گلایه‌ها از وجود کمبود معلم در سراسر کشور به قدری بوده که استیضاح وزیر آموزش‌وپرورش در مجلس کلید خورده است. برخی از نمایندگان مجلس از این استیضاح اطلاعی ندارند یا به صورت رسمی تایید نمی‌کنند. در همین راستا «حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی» عضو هیات رییسه مجلس به ایرنا گفت: «‌هنوز طرحی تحت عنوان استیضاح وزیر آموزش‌وپرورش به هیات‌رییسه مجلس واصل نشده است. نمایندگان مجلس در اوضاع کنونی در حال بررسی لایحه برنامه هفتم هستند و اولویت اصلی مجلس رسیدگی به لایحه برنامه است.»
تعامل وزارت آموزش‌وپرورش با نمایندگان مجلس در حد اعلاست
«رضا مراد‌صحرایی» وزیر آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با ایرنا درباره علت تلاش برخی نمایندگان مجلس برای استیضاح خود اظهار کرد: «‌در جریان نیستم‌، در جلسه هیات دولت بودم و خبر ندارم.»
وی در پاسخ به این پرسش که آیا با نمایندگان مجلس تعامل دارید، با تایید این تعامل گفت: «همکاری وزارت آموزش‌وپرورش با نمایندگان مجلس در حد اعلای آن است. وزیر آموزش‌وپرورش افزود: سوال کردن حق طبیعی نمایندگان است و اگر پرسشی دارند، می‌پرسند و ما هم پاسخ می‌دهیم.»
این در حالی است که دیروز «علی خضریان» نماینده تهران، در مجلس در جمع خبرنگاران از ثبت استیضاح وزیر آموزش‌و‌پرورش و آغاز روند قانونی آن خبر داد و اظهار کرد: در مدت تصدی مسوولیت وزارت آموزش‌وپرورش توسط آقای صحرایی نه‌تنها آنچه در برنامه ایشان به نمایندگان اعلام شده بود، محقق نشده‌، بلکه در موارد متعددی عکس آن نیز در حال انجام است.
وی افزود: استیضاح وزیر آموزش‌وپرورش با محورهای متعددی همچون ضعف در برنامه‌ریزی برای تامین معلمان مورد نیاز پیش از آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۳- ۱۴۰۲ و در نتیجه کمبود معلم در بسیاری از مناطق کشور، تاخیر در اعلام نتایج آزمون آموزگاری و دبیری، فقدان برنامه‌ای منسجم برای اجرای سند تحول بنیادین و پرداخت افراطی به کارهای حاشیه‌ای و گفتمانی، اظهارنظرهای غیرحساب‌شده و فقدان مدیریت صحیح مسائل آموزش‌وپرورش در رسانه، تراکم بالای کلاس‌های درسی و شرایط نامناسب مدارس در آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۳- ۱۴۰۲ به ثبت رسیده است.
عضو هیات رییسه کمیسیون اصل نود مجلس در تشریح دیگر محورهای استیضاح وزیر آموزش‌وپرورش بیان کرد: مساله تعمیق ناعدالتی‌های آموزشی و عدم رسیدگی به مصادیق فقر آموزشی از جمله بی‌سواد مطلق و بازماندگان و تارکان از تحصیل، مطالب زائد و حافظه‌محوری در کتب درسی و در روش‌های تدریس و ارزیابی با وجود تذکر چندباره رهبر معظم انقلاب و کارشناسان، وضعیت فرهنگی اسفناک در مدارس و ضعف برنامه‌ریزی مسوولان آموزش‌وپرورش که موجب آسیب‌های اجتماعی شدیدی شده است و همچنین تخلفات مالی در صندوق ذخیره فرهنگیان و عدم تمکین به قانون مجلس برای اصلاح اساسنامه در سامانه مجلس جهت جمع‌آوری امضای نمایندگان ثبت شده و با توجه به امضای دیگر نمایندگان، این استیضاح تقدیم هیات‌رییسه مجلس شده است.
خضریان با اشاره به بازگشایی مدارس در مهر سال جاری گفت: متاسفانه شاهدیم به‌دلیل کسری قابل‌ توجه معلم بسیاری از مدارس کشور با فقدان معلم مواجه شده‌اند، به‌عنوان مثال در تهران بیش از ۴۰۰۰ نفر کمبود معلم وجود دارد که این مساله عملا موجب تعطیلی مدارس یا افت شدید کیفیت آموزشی شده‌، این در حالی است که پیش از این مشخص بود در سال جاری به‌دلیل نهایی شدن اجرای رتبه‌بندی و افزایش حقوق‌ها، ‌بسیاری از معلمان در شرف بازنشستگی، درخواست بازنشستگی خواهند داد.
نماینده تهران گفت: مطابق ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان کلیه افرادی که از طریق آزمون‌های استخدامی وارد شغل معلمی می‌شوند باید به‌مدت یک سال دوره آموزشی ببینند. این دوره‌ها در سال‌های گذشته عمدتا به‌دلیل تاخیر در اختصاص ردیف‌های استخدامی و به‌تبع برگزاری آزمون و اعلام نتایج به دوره‌هایی کوتاه‌تر کاهش پیدا می‌کرد، اما در سال جاری نتایج آزمون آموزگاری در ۳۱ شهریورماه اعلام شد و نتایج آزمون دبیری نیز که همچنان اعلام نشده است، لذا اعلام دیرهنگام یعنی معلمانی که باید در اول مهرماه تدریس می‌کردند و جایگزین معلمان بازنشسته می‌شدند، آموزش که هیچ، حتی نمی‌دانستند چه‌ کتابی را باید تدریس کنند! ‌ پیگیری‌ها از سازمان سنجش نشان می‌دهد سهم بزرگی از تقصیر در این تاخیر از سوی وزارت آموزش‌وپرورش بوده است.
وی وجود عقب‌ماندگی‌ها در اجرای سند تحول بنیادین را متذکر شد و گفت: در حالی که در سال‌های پایانی سند تحول بنیادین هستیم، اما همچنان بسیاری از بندهای این سند و زیرنظام‌های آن اجرا نشده است و در دوره وزارت فعلی نیز جزو کارهای روزمره و مرسوم برنامه جامعی برای اجرای سند دیده نمی‌شود و بیشتر به کارهای نمایشی، همایشی و گفتمان‌سازی پرداخته می‌شود‌ در شرایطی که سند از مرحله گفتمان‌سازی عبور کرده و نیازمند اقدامات و تحولات اجرایی در سطح ستاد است. بخشی از برنامه‌ها نیز به‌صورت پروژه‌هایی است که در ادوار مختلف مرسوم بوده و این پروژه‌ها بیشتر موجب اجرای جزیر‌ه‌ای سند و پراکندگی در بودجه‌های تخصیصی است. متاسفانه شاهدیم به‌دلیل کسری قابل‌توجه معلم بسیاری از مدارس کشور با فقدان معلم مواجه شده‌اند‌. به‌عنوان مثال در تهران بیش از ۴۰۰۰ نفر کمبود معلم وجود دارد که این مساله عملا موجب تعطیلی مدارس یا افت شدید کیفیت آموزشی شده است.
خضریان با انتقاد از اظهارنظرهای غیرحساب‌شده و فقدان مدیریتی صحیح مسائل آموزش‌وپرورش در رسانه گفت: در طول مدت وزارت فعلی آموزش‌وپرورش بارها شاهد اظهارنظرهای غیرحساب‌شده از سوی جناب وزیر بودیم که متاسفانه با واکنش‌های بسیاری در محیط اجتماعی همراه بود. حاشیه‌سازی با اعلام تغییر ۲۰هزار مدیر مدرسه، اظهارنظر عجیب درخصوص وضعیت مدارس غیردولتی، واکنش عجیب به منوی غذایی منتشرشده یکی از مدارس غیردولتی و شانه خالی کردن از مسوولیت وزارت درخصوص نظارت بر مدارس غیردولتی، از جمله این موارد بوده است.
سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی درخصوص تراکم بالای کلاس‌های درسی و شرایط نامناسب مدارس در آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۳ ـ ۱۴۰۲ گفت: سال تحصیلی در حالی آغاز شده است که مشاهدات میدانی و اخبار واصله نشان می‌دهد بسیاری از مدارس به‌خصوص در مناطق محروم به‌صورت دوشیفت و با تراکم بالای ۴۰ نفر و حتی در مواردی بالای ۵۰ نفر دایر هستند. این تراکم و شیفت‌بندی عملا به‌معنای نابودی کیفیت آموزشی است که برنامه منسجمی نیز برای رفع آن دیده نمی‌شود.
وی با انتقاد از وجود مطالب زائد و حافظه‌محوری در کتب درسی و روش‌های تدریس و ارزیابی افزود: با وجود اینکه بارها کارشناسان حوزه آموزش‌وپرورش از حافظه‌محوری در کتب درسی و روش‌های تدریس و ارزیابی انتقاد کرده‌اند و بسیاری از مطالب کتاب‌های درسی را زائد شمرده‌اند، اما همچنان تغییر محسوسی در کتب درسی دیده نمی‌شود. رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار اخیر با فرهنگیان از محتوای زائد در کتب درسی انتقاد کردند که با وجود وعده مسوولان اما همچنان اتفاقی نیفتاده است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که متاسفانه ریشه این عدم اصلاح به آنجا بازمی‌گردد که بسیاری از مسوولان تدوین کتب درسی اساسا اعتقادی به ایرادات واردشده ندارند و جناب آقای صحرایی نیز تحولی در این خصوص را دنبال نمی‌کند.
خضریان یکی از نقاط قابل‌تاسف در مدارس را وضعیت فرهنگی اسفناک دانست و افزود: متاسفانه آمار آسیب‌های اجتماعی اعم از اعتیاد، خودکشی، بزهکاری و همچنین کنش‌های دانش‌آموزان در ایام اغتشاشات ۱۴۰۱ و مراسمات بازگشایی مدارس در ابتدای سال تحصیلی جدید که مواردی را به آقای صحرایی نیز مستقیما گوشزد کردم، نشان داد که فضای فرهنگی و پرورشی مدارس دچار چالش‌های اساسی است که برنامه‌ریزی عالمانه و دقیقی نیز برای آن وجود ندارد. کمبود مربی و معاون پرورشی و مشاور در مدارس نیز موجب تشدید این شرایط شده است و برنامه جامع، تخصصی و دقیقی نیز جزو مسائل روزمره و برنامه‌های سالانه مرسوم در مدارس دیده نمی‌شود.
توصیه‌های رهبری به نمایندگان در مورد استیضاح
رهبر معظم انقلاب سوم خرداد امسال در دیداری که نمایندگان مجلس یازدهم با ایشان داشتند در مورد نحوه استیضاح و علت‌های آن به نمایندگان گفتند: در گذشته یکی از رؤسای مجلس شکایت می‌کرد که دولت چون ترکیب مجلس را مورد نظر خود نمی‌داند، به مجلس لایحه نمی‌دهد که البته در اینگونه موارد، راه علاج، تهیه و تصویب طرح‌ها به دست خود مجلس است. یا اینکه به دولت قانونی ابلاغ می‌شود، اما آیین‌نامه‌های آن تنظیم و آن قانون اجرا نمی‌شود. در نگاه تخریبی، مجلس هم در به کارگیری ابزار‌های نظارتی مانند سوال، تذکر و استیضاح افراط می‌کند و مثلا وزیری که هنوز سه ماه از رای اعتماد به آن نگذشته است، استیضاح می‌شود که اینها ناشی از همان نگاه رقیب‌پنداری است.