وضعیت نقش‌برجسته‌های ساسانی نگران‌کننده است

ایسنا- مطالعات کارشناسان مرمت نشان می‌دهد نقش برجسته‌های ساسانی در نقش رستم بر اثر هوازدگی فیزیکی و شیمیایی در ساختار سنگ آهک، دچار آسیب‌های متعددی از جمله فرسایش، تورق، ترک و شکستگی شده‌اند و به اقدامات حفاظتی، مرمتی و استحکام‌بخشی نیاز دارند.
مصطفی رخشنده‌خو کارشناس ارشد حفاظت و مرمت ابنیه تاریخی، مجموعه تاریخی نقش رستم که «طرح مطالعه، مستندنگاری، حفاظت و مرمّت نقش برجسته ساسانی بهرام دوم در نقش رستم» را انجام داده است، گفت: نقش برجسته‌های ساسانی از مهم‌ترین آثار تاریخی ایران‌باستان هستند که محل اصلی نمایش این نوع نقش‌ها استان فارس است. در حدود ۳۰عدد نقش‌ برجسته ساسانی در استان فارس وجود دارد که موضوع اصلی این نقش برجسته‌ها صحنه‌های القای قدرت، دیهیم بخشی یا صحنه‌های جنگ و شکار است.
او ادامه داد: متاسفانه بسیاری از این نقش‌برجسته‌ها به دلیل اینکه در فضای باز قرار داشته و عموما تحت تاثیر شرایط اقلیمی هستند، بسته به نوع سنگ مورد نظر و موقعیت مکانی، در طول سالیان، آسیب‌هایی را متحمل شده‌اند. بنابراین برنامه مطالعه، مستندنگاری، تهیه طرح حفاظت و مرمت این مجموعه نقش برجسته‌ها از نظر تاریخی برای تاریخ و میراث فرهنگی کشور اهمیت بسیار دارد.
این کارشناس حفاظت و مرمت بناهای تاریخی افزود: بالغ بر ۱۱عدد از این نقش‌برجسته‌ها و همچنین کتیبه‌های خطی متعددی در مجموعه نقش رستم قرار دارد که همگی در فضای روباز و در معرض تهاجم عوامل محیطی (بارش باران، باد، دما و… ) قرار دارند و جمیع این عوامل باعث فرسایش تدریجی این نگاره‌ها شده است.
رخشنده‌خو که در چهارمین نشست تخصصی سیزدهمین همایش دوسالانه حفاظت و مرمت اشیای تاریخی- فرهنگی و ارائه‌های معماری سخن می‌گفت، با طرح این پرسش که روند مطالعات، آسیب‌شناسی، آسیب‌نگاری و طرح مرمت یک اثر صخره‌ای به چه صورت خواهد بود، اظهار کرد: برای این مطالعه از روش میدانی و آزمایشگاهی که شامل پتروگرافی، XRD، XRF استفاده شده است و نتایج مطالعات نشان‌دهنده وقوع هوازدگی فیزیکی و شیمیایی در ساختار سنگ‌آهک و تحت ‌تاثیر هوازدگی دچار آسیب‌های متعددی همانند فرسایش، تورق، ترک، شکستگی و… قرار گرفته است. بنابراین انجام اقدامات حفاظتی و مرمتی روی این نقش‌برجسته‌ها و درمان مبتنی بر استحکام‌بخشی و مقاوم کردن سطح در برابر عوامل فرساینده ضرورت دارد.
این کارشناس حفاظت و مرمت که در سال ۱۴۰۰ نقش‌برجسته‌های بهرام دوم را در محوطه نقش رستم مرمت کرده بود، عمده‌ترین آسیب واردشده به این آثار را که بیشتر از هوازدگی ناشی شده، متورق شدن سطح نقوش و ایجاد ترک و شکستگی‌های فراوان و انحلال سنگ در سطح اثر برشمرده بود.
در سال‌های گذشته نیز کارشناسان دیگری درباره سرعت فرسایش در نقش‌برجسته‌های ساسانی تحت‌تاثیر عوامل محیطی و نفوذ رطوبت هشدار داده بودند. مشاهدات اخیر خبرنگار ایسنا نیز حاکی از این است که بر اثر این عوامل مخرب، ارزش‌های هنری برخی از این سنگ‌نگاره‌ها دچار آسیب شده است.
محوطه نقش رستم دارای بیشترین نقش‌برجسته‌های تاریخی از دوران ساسانی است و از جمله آنها نقش برجسته منسوب به بهرام دوم است که در دو صحنه جداگانه در زیر آرامگاه داریوش بزرگ تصویر شده است.
نقش رستم در نزدیکی تخت‌جمشید در استان فارس واقع شده و یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را دارد و علاوه‌بر کتیبه‌ها و نقش برجسته‌های ارزشمند، آرامگاه چهار پادشاه هخامنشی؛ داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم را دربر گرفته است.