وقتی گروهی «در بند نقش ایوان» هستند

«جهان صنعت»- از سال ۱۹۹۳ که مفهوم آب مجازی به دنیا معرفی شد، کشورهایی که در معرض خشکسالی قرار داشتند، از روش‌های نوین برای حفظ منابع آبی خود بهره بردند. تنها این مساله در کشورهای کمتر توسعه‌یافته که اتفاقا با بحران آب هم مواجه هستند، مورد بی‌توجهی قرار گرفت.
در تعریف آب مجازی، به میزان آبی گفته می‌شود که یک کالا یا یک فرآورده کشاورزی طی فرآیند تولید مصرف می‌کند. همین تعریف را اگر در کنار خبری که چندی پیش منتشر شد و از صادرات روزانه ۷۰۰ کانتینر هندوانه به ترکیه خبر می‌داد، قرار دهیم نشان می‌دهد که ایران آب مجازی را به جای واردات -آن هم در شرایط خشکسالی- صادر می‌کند.
کارشناسان راهکار‌های مختلفی را در این سال‌ها برای ابربحران آب به دولت‌ها پیشنهاد کرده‌اند، با این حال مورد بی‌توجهی سیاستگذاران قرار گرفته است. حتی برخی از این پیشنهادها تاکید داشت که چون آب مساله بسیار حیاتی برای ایران است، بهتر است یک وزارتخانه جداگانه برای آن تاسیس شود، موضوعی که به نظر می‌رسد دامن زدن به بوروکراسی اداری است و اگر عزم دولت‌ها برای اجرای سیاست‌های پیشگیرانه از هدر رفتن منابع آبی جزم باشد، نیاز به وزارتخانه و تشکیلات جداگانه نیست.
با این حال جلال محمودزاده عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی از جمله مخالفان این پیشنهاد است. او در این رابطه گفته است: تشکیل یک وزارتخانه جدید در تناقض با قانون است، زیرا بر اساس قوانین موجود و اسناد بالادستی باید بدنه دولت را کوچک کنیم. موضوع دیگر اینکه بیش از ۸۰ تا ۸۵ درصد آب شیرین کشور را در بخش کشاورزی مصرف می‌کنیم یعنی اگر توزیع آب کشاورزی را به وزارت کشاورزی محول کنیم و مدیریت آب شرب هم در اختیار وزارت نیرو باشد بهتر است تا اینکه یک وزارتخانه جدید تشکیل دهیم که بخش کشاورزی و شرب دچار مشکل شوند.وی می‌گوید: اگر مدیریت ۸۵ درصد آب بخش کشاورزی را از وزارت نیرو بگیریم و در اختیار وزارت جهاد کشاورزی قرار دهیم تا این وزارتخانه خود برنامه‌ریزی کرده، مدیریت کشت داشته باشد و آبیاری تحت فشار و مدرن انجام دهد بهتر از این است که وزارتخانه جدید تشکیل دهیم.عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در گفت‌وگو با ایسنا تصریح کرد: سهمیه محیط‌زیست مشخص است. شهراری‌ها هم معمولا از آب چاه‌ها برداشت می‌کنند یعنی تالاب‌ها و کانال‌ها سهم خود را می‌گیرند، آنچه مهم است اینکه در بخش کشاورزی مشکل داریم، در حال حاضر به طور متوسط بیش از ۶۵ درصد آب کشاورزی هدر می‌رود و فقط ۳۵ درصد استفاده بهینه از آب را داریم و بقیه تبخیر شده و یا از کانال‌ها و استخرهای خاکی هدر رفته و از دسترس خارج می‌شوند. اگر مدیریت این بخش را در اختیار وزارت کشاورزی قرار دهیم حتی بتوانیم ۳۵ درصد بهره‌وری را به ۶۰ درصد هم رسانده و ۲۵ درصد مصرف بهینه از آب را افزایش دهیم این میزان برای شرب، محیط‌زیست و آب‌های زیرزمینی مثمرثمر خواهد بود. به گفته محمودزاده مشکل ما عدم بهره‌وری در بخش کشاورزی است و این باعث شده در شرایط اقلیم خشک و نیمه خشک کشور آب زیادی را به صورت آبیاری سنتی از دست بدهیم و از طرفی هم برنامه‌ریزی خوبی برای کشت محصولات نداریم، چون مدیریت بخش آب کشاورزی در اختیار وزارت جهاد نیست. مثلا برای تولید یک هندوانه ۱۰ کیلویی ۳ هزار لیتر آب نیاز است. اگر این هندوانه را به قیمت هر کیلو ۱۰ هزار تومان هم صادر کنیم یعنی در واقع ۳ هزار لیتر آب را با قیمت ۱۰۰هزار تومان صادر می‌کنیم و این به صلاح کشور نیست. در این شرایط تنها راه ما این است که مدیریت آب بخش کشاورزی را به وزارت جهاد کشاورزی بدهیم و بخش شرب را وزارت نیرو مدیریت کند، سهم شهرداری و محیط‌زیست هم در قالب کشاورزی قابل تعریف است. به این ترتیب بخشی از مشکلات آبی کشور که ناشی از هدررفت است حل می‌شود.