ویژگی‌های منحصربه‌فرد باغستان سنتی قزوین برای ثبت جهانی

ایسنا- دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان گفت: دانش بومی آبیاری سیلابی و تنوع زیستی ارزشمند باغستان از جمله ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد باغستان سنتی قزوین است که مورد توجه داوران بین‌المللی قرار گرفته‌ تا این میراث کشاورزی در جیاس به ثبت برسد.
مریم شهبازی در خصوص ثبت باغستان سنتی قزوین در جیاس اظهار کرد: نظام‌های کشاورزی مهم میراث جهانی، جیاس در سال ۲۰۰۲ به‌عنوان یک برنامه راهبردی از سوی سازمان خواروبار جهانی (فائو) مطرح شد. این برنامه مختص سیستم‌های کشاورزی است که ریشه در دانش بومی کشاورزی یک کشور دارد و با هدف تامین امنیت غذایی مردم و در سازگاری کامل با اکوسیستم منطقه طراحی شده‌اند. معیشت و امنیت غذایی مردم محلی، تنوع زیستی کشاورزی، دانش بومی، چشم‌انداز بصری و ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی معیارهای پنجگانه اصلی جیاس هستند.
وی ادامه داد: تاکنون پنج نظام کشاورزی کشورمان به عنوان میراث مهم جهانی در فائو ثبت شده و سه پیشنهاد دیگر نیز در دست بررسی هستند که از آن جمله می‌توان به انجیر استهبانات در شیراز، تولید انگور و فرآورده‌های آن در جوزان ملایر همدان و زراعت سنتی زعفران در گناباد استان خراسان رضوی اشاره کرد. از این نظر ایران رتبه چهارم جهانی را از نظر تعداد سایت‌های ثبت‌شده به خود اختصاص داده است.
عضو هیات‌مدیره انجمن توسعه حیات شهر بیان کرد: ثبت جهانی نظام‌های کشاورزی جیاس علاوه بر صیانت پایدار توسعه روستاها و افزایش درآمد روستاییان، تعاملات فرهنگی هدفمند را نیز افزایش می‌دهد. محصولاتی که نشان یا لوگوی جیاس را داشته باشند تا ۵برابر قیمت در بازارهای جهانی به فروش می‌رسند.
وی افزود: دبیرخانه جیاس در ایران در موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهادکشاورزی قرار دارد. در فرآیند ثبت جیاس مراحل مختلفی وجود دارد که باغستان سنتی قزوین این مراحل از جمله بازدید نماینده ویژه و مشاور علمی دبیرخانه جیاس فائو، جناب آقای پروفسور سلیم ذکری از ساختار و توانمندی‌های باغستان را در شهریور ماه جاری با موفقیت پشت سر گذاشته است و در مسیر ثبت جهانی به عنوان میراث جهانی کشاورزی قرار دارد.
دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان گفت: انجمن توسعه حیات شهر به صورت داوطلبانه از اسفند ۱۳۹۹ وارد فرآیند ثبت باغستان سنتی قزوین در فهرست نظام‌های ارزشمند کشاورزی جهانی (جیاس) در فائو شد و اقدام به تهیه پروپوزال کرد. این پروپوزال به زبان انگلیسی و مطابق دستورالعمل فائو در ۱۸۰ صفحه و با تعامل با سازمان جهاد کشاورزی استان تهیه شده است. باغستان و پروپوزال تهیه‌شده حین مراحل داوری مورد تحسین کمیته علمی بین‌المللی جیاس قرار گرفت.
وی تصریح کرد: پس از ثبت در فهرست جیاس باغستان می‌تواند دارای یک شناسنامه بین‌المللی باشد و برمبنای آن نشان جغرافیایی نیز خواهد داشت. بدیهی است از این طریق محصولات باغستان جایگاه بهتری در بازارهای بین‌الملل پیدا خواهند کرد. همچنین گردشگری کشاورزی از دیگر مواردی است که به صورت ویژه مورد توجه قرار خواهد گرفت.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: از دید داوران بین‌المللی، باغستان سنتی قزوین همه عناصر جیاس را دارد و نمایانگر تعامل و هم‌زیستی مناسب نیاکان این سرزمین با طبیعت از طریق به‌کارگیری مدیریت پایدار منابع آب یعنی پخش سیلاب است. باغستان از ساختار اجتماعی بی‌نظیری برخوردار است و طی قرن‌های متمادی با فرهنگ و آداب و رسوم مردم قزوین درهم‌ تنیده به گونه‌ای که توانسته خود را در طول تاریخ حفظ کند و پویایی‌اش را از دست ندهد.
مزایای ثبت جهانی باغستان سنتی
عضو هیات‌مدیره انجمن توسعه حیات شهر ادامه داد: از اقدامات اولویت‌دار پیش‌بینی‌شده در برنامه عمل پروپوزال جیاس باغستان، افزایش آگاهی مردم شهر قزوین، کشور و حتی جهان از ارزش‌های باغستان، حفظ و تقویت دانش بومی آبیاری سیلابی باغات، تامین آب پایدار برای باغات، حفظ و احیای تنوع زیستی موجود، توجه به برندسازی محصولات باغستان که از امتیاز ارگانیک بودن برخوردارند، تقویت صنایع تکمیلی، بهبود درآمد باغداران و نیز توسعه گردشگری کشاورزی و موارد بسیار دیگر است که در راستای حفظ خدمات اکوسیستمی ارزشمند باغستان برای شهر و دشت قزوین و جلوگیری از تخریب و تغییر کاربری باغستان به آن توجه شده است.
شهبازی در پایان اظهار کرد: هرچند که ثبت شدن نظام میراثی باغستان‌ در جیاس فائو به عنوان اقدامی بزرگ جهت توسعه استان قزوین محسوب می‌شود، ولی ادامه این راه نیازمند همسوسازی و مشارکت مردم و نهادهای ذیربط در جهت بهبود شرایط معیشت باغداران و حفاظت از این میراث جهانی است.