پادشاه لباس ندارد

محمد تاج‌الدین- حضور فیلم‌های مستقل ایرانی در جشنواره‌های جهانی همواره با حاشیه همراه بوده است. از حضور عباس کیارستمی در جشنواره کن و گرفتن نخل طلا تا اسکارهای پیاپی فرهادی.
سینمای ایران در سالیان گذشته توانسته بارها و بارها در جشنواره‌های خارجی بدرخشد. فیلم‌های ساخت ایران در بخش‌های مختلف از کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی تا بازیگری جایزه بردند و به صدر اخبار رسانه‌های جهان رسیدند‌ اما در این سال‌ها سینمای ایران آنطور که باید و شاید پیشرفت نداشته و نتوانسته جریان‌ساز باشد. بودند کارگردانانی مثل فرهادی که روند موفق‌شان را هم در راضی کردن مخاطب و هم منتقدان ادامه دادند اما هیچگاه موجی در سینمای ما پدید نیامده است.
جعفر پناهی در هیاهوی سال هشتاد و هشت و اتفاقات عجیب و غریبش مورد غضب بخشی از حاکمیت قرار گرفت. او محاکمه و زندانی شد و حکم دادگاه خبر از ممنوع‌الخروجی بلند‌مدتش می‌داد.
اما او در این سال‌ها دست از کار نکشید و فیلم ساخت. اقدامی قابل تحسین که خبر از روحیه او برای ادامه کار و علاقه به حرفه‌اش می‌دهد‌ اما آیا جوایزی که او در این سال‌ها گرفته دستاورد هنری‌اش بوده یا وامدار محکومیت بلند‌مدتش؟
رفتار حاکمیت در برخورد با هنرمندان مذموم است. بارها منتقدان و دلسوزان نظام از تندروی در مواجهه با اصحاب هنر گلایه کردند اما هنوز بخشی از حاکمیت ابراز قدرت در برخورد با هنرمندان را روشی برای کنترل اوضاع می‌داند.
جدا از آسیب‌های این نگاه به کیان کشور و آبروی بین‌المللی دولت و حکومت، این برخورد‌ها در جای دیگری نیز خودش را نشان می‌دهد. نمونه قابل لمس نتیجه این نگاه این روزها بر پرده سینماهای ایران است. فیلم «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان سال‌ها توقیف بود. سر آخر نیز با یک دو جین سانسور و حذف راهی پرده نقره‌ای شد. چند هفته‌ای است که از اکران فیلم درمیشیان گذشته و باید پرسید با نمایش این فیلم ضرری به کشور رسید؟ آیا اکران فیلم درمیشیان تظاهرات خیابانی راه انداخت و تلفات روی دوش مردم و حاکمیت گذاشت؟
جواب مشخص است، خیر. اما اکران این فیلم بعد از سال‌ها توقیف هرچه نداشت، برای درمیشیان هجوم مخاطب به همراه آورد و سالن‌های پر. فیلم تازه اکران شده درمیشیان ملغمه‌ای بی‌نظم از سلسله اتفاقاتی است که می‌شود آنها را در چند فیلم سینمایی جا داد. «عصبانی نیستم» فیلم بدی است اما به لطف سانسورها و توقیف‌های پیاپی هم در گیشه و هم در جشنواره‌های خارجی موفق بوده است.
داستانی تکراری که در این سال‌ها برای امثال پناهی نیز تکرار شده است و آنها بیشترین بهره را از آن بردند. آخریش نمایش این مظلوم‌نمایی فیلمی بود که پناهی از بدرقه عوامل فیلمش در فرودگاه تهیه کرد و در شبکه‌های اجتماعی پخش شد. او برای آنکه ثابت کند هنوز ممنوع‌الخروج است وارد گیت فرودگاه شد و با جواب مشخصی رو‌به‌رو شد.
اگر دولت و قوه قضاییه به نامه کانون کارگردانان و دیگر دست‌اندرکاران سینما برای رفع ممنوع‌الخروجی پناهی توجه می‌کردند شاید لیست برندگان هفتاد و یکمین جشنواره کن، امروز تفاوتی کوچک داشت.
اسامی برندگان جشنواره کن
هیات داوران بخش رقابتی جشنواره فیلم کن ۲۰۱۸ به ریاست ‌کیت بلانشت‌ جایزه نخل طلای بهترین فیلم این رویداد سینمایی را از میان ۲۱ فیلم رقابت‌کننده به «دزدان فروشگاه» به کارگردانی ‌هیروکازو کورئیدا‌ اعطا کردند.
همچنین جعفر پناهی برای نگارش فیلمنامه فیلم «سه رخ» به‌صورت مشترک با ‌آلیس رورواچر‌ ایتالیایی برای فیلم «لازاروی خوشحال» برنده جایزه بهترین فیلمنامه کن شد.
‌چانگ چنگ‌ بازیگر چینی، ‌آوا دوورنای‌ کارگردان آمریکایی، ‌روبر گدیگیان ‌کارگردان، تهیه‌کننده و بازیگر اهل فرانسه، ‌خواجه نین‌ آهنگساز، ترانه‌سرا و خواننده اهل کشور برونئی،‌ ‌کریستین استوارت‌ بازیگر آمریکایی، «لئا سیدو» بازیگر فرانسوی، ‌دنیس ویلنوو‌ بازیگر و نویسنده کانادایی و ‌آندری زویاگینتسف ‌کارگردان مطرح روسی دیگر اعضای هیات داوران بودند که ‌بلانشت‌ را در امر انتخاب برترین‌های جشنواره یاری کردند.
جایزه بزرگ هیات داوران که مهمترین جایزه کن پس از نخل طلاست، به فیلم «کلنزمن سیاه» ساخته ‌اسپایک لی‌ رسید و فیلم لبنانی « کفرناحوم» به کارگردانی ‌نادین لبکی‌ جایزه هیات داوران کن را به خود اختصاص داد.
اما ‌ژان لوک گدار‌ کارگردان نامدار سینمای فرانسه برای ساخت فیلم «کتاب تصویر» با اعطای جایزه نخل طلای ویژه مورد تقدیر قرار گرفت. ‌گدار‌ که به ندرت در رویدادهای سینمایی شرکت می‌کند، در مراسم اختتامیه حاضر نبود.
‌سامال یسلیاموا‌ برای بازی در فیلم «آیکا» به کارگردانی ‌سرگئی دوورتسووی‌ برنده جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره کن ۲۰۱۸ شد و ‌مارسلو فونته‌ نیز برای نقش‌آفرینی در فیلم تحسین شده «داگمن» ساخته ‌متئو گارونه‌ از ایتالیا بهترین بازیگر مرد این رویداد سینمایی نام گرفت.جایزه بهترین کارگردانی جشنواره کن امسال به ‌پاول پالیکوفسکی‌ برای فیلم سیاه و سفید «جنگ سرد» از لهستان رسید.
‌برتران بونلو رییس هیات داوران بخش سینه فونداسیون و فیلم کوتاه امسال جشنواره کن نیز جایزه بهترین فیلم کوتاه را به فیلم استرالیایی «همه این موجودات» به کارگردانی ‌چارلز ویلیام‌ تقدیم کرد. در این بخش فیلم «تاریکی» ساخته سعید جعفریان نیز یکی از ۸ نامزد کسب جایزه بود.
جایزه دوربین طلای کن که به بهترین فیلم اول جشنواره در بخش‌های گوناگون اختصاص می‌یابد، به فیلم «دختر» به کارگردانی ‌لوکاس دونت‌ از کشور بلژیک رسید. امسال ‌اورسولا مه‌یر‌ سینماگر سوییسی رییس هیات داوران جایزه دوربین طلای جشنواره کن بود.
هیات داوران انجمن بین‌المللی منتقدین (فیپرشی) نیز جایزه خود را به فیلم «سوختن» ساخته لی چانگ-دونگ‌ از کشور کره‌جنوبی اعطا‌ کرد.