«پاسخگویی» دغدغه اصلی نمایندگان

گروه گردشگری- طرح یک فوریتی تشکیل وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری درحالی دیروز با موافقت ۱۳۷ نماینده رو به رو شد که بحث تبدیل این سازمان به وزارتخانه بارها مطرح شده و هربار به دلیلی این اتفاق نیفتاده است. این طرح پس از بررسی در کمیسیون فرهنگی به صورت فوریت در صحن مجلس بررسی خواهد شد و در صورت تصویب نهایی به عنوان قانون تشکیل وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از مجلس بیرون خواهد آمد.
گام نخست مجلس برای تبدیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه
مهرداد لاهوتی، دنبال‌کننده اصلی این دوره طرح تبدیل سازمان به وزارتخانه در مجلس که پیشتر به «جهان صنعت» گفته بود این سازمان تبدیل به حیاط خلوتی برای دولت شده و با کسانی که دولت در راس این سازمان به کار می‌گیرد گردشگری کشور به جایی نمی‌رسد، در جلسه علنی دیروز مجلس شورای اسلامی گفت: «سازمان ایرانگردی و جهانگری سابق که اکنون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نام دارد قبلا زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اداره می‌شد اما با ارتقایی که برای این سازمان در نظر گرفته شد اکنون سازمان مذکور زیرمجموعه رییس‌جمهور است و اشکال آن، این است که دیگر پاسخگو نیست و برای اطلاع از عملکرد آن باید از رییس‌جمهور سوال کرد.»
نماینده مردم لنگرود ادامه داد: «باید بتوانیم اتکا به درآمدهای نفتی را کم کنیم و صنعت گردشگری این ظرفیت را دارد. با همفکری دولت بخش خصوصی، کارشناسان و مجلس می‌توانیم عملکرد و سطح صنعت گردشگری را در قالب تبدیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه حل کنیم.»
در ادامه اسدالله عباسی در ارتباط با یک فوریت این طرح گفت: «علت اینکه امروز دوستان این طرح را مطرح کردند تغییرات مدیریتی است که توسط دولت‌ها در این سازمان اعمال شده و این سازمان را به حیاط خلوت دولت‌ها تبدیل کرده است.»
حبیب‌الله دهمرده هم در موافقت با یک فوریت طرح فوق گفت: «یکی از ظرفیت‌هایی که صنعت گردشگری دارد تبدیل گردشگران خارجی به سفرای جمهوری اسلامی ایران در سراسر جهان است آن هم در شرایطی که هجمه‌های دشمنان معاند جهان تبلیغات گسترده‌ای را علیه ایران راه انداخته‌اند. گردشگران خارجی به عنوان سفرای ایران می‌توانند این هجمه‌ها را کمرنگ و کم‌اثر کنند و تصویر واقعی جمهوری اسلامی ایران به جهان نشان داده شود.» نماینده مردم زابل در مجلس در عین حال ورود هر کشور خارجی به کشور را موجب ایجاد ۲۸ شغل دانست. او رییس‌جمهور را به دلیل مشغله زیاد و حجم انبوه مسوولیت‌ها ناتوان از پاسخگویی نسبت به عملکرد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دانست و راه حل رفع این نقص را ارتقای تشکیلاتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه دانست و گفت: «با این ارتقا هم صنعت گردشگری کشور رشد می‌کند و هم مسوولان آن در برابر نمایندگان مجلس پاسخگو می‌شوند همچنین در صورت رونق گرفتن این صنعت می‌توان دو برابر درآمدهای نفتی برای کشور، درآمد ایجاد کرد.»پس از سخنان نمایندگان موافق و مخالف از ۲۲۹ نماینده حاضر در جلسه، ۱۳۷ رای موافق، ۴۴ رای مخالف و سه رای ممتنع داده شد و به این ترتیب مجلس گام نخست در تبدیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه را برداشت.
طرحی ناکام و همیشگی
بحث تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه اما بارها مطرح شده و هربار به دلیلی این اتفاق نیفتاده است. سال ۱۳۸۳ بود که لایحه دولت خاتمی برای ایجاد وزارتخانه میراث فرهنگی و گردشگری رای نیاورد و با جداسازی سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ادغام آنها با هم، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شکل گرفت. از آن پس رییس سازمان را شخص رییس‌جمهور انتخاب و به‌عنوان یکی از معاونان خود معرفی کرد. فروردین سال ۱۳۸۵ و در دولت بعدی سازمان صنایع‌دستی کشور هم از وزارت صنایع و معادن جدا شد و سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شکل گرفت. طرحی که در این سال‌ها بارها شاهد مطرح شدن و ناکام ماندن آن بوده‌ایم حالا در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری بار دیگر این طرح از سوی نمایندگان مجلس مطرح شده است.
برخی از نمایندگان مجلس به خصوص طراحان تشکیل وزارتخانه‌ای برای میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، درحالی بر وزارتخانه شدن این سازمان تاکید دارند که معتقدند این سازمان پاسخگو نیست.
پاسخگو نبودن این سازمان نخستین بار در مجلس هشتم پس از روی کار آمدن اسفندیار رحیم مشایی و نزدیکانش و حاشیه‌سازی‌ها برای این سازمان به چشم نمایندگان مجلس آمد. همان زمان بود که نمایندگان مجلس، طرح یک‌فوریتی را آماده کردند اما این طرح در صحن علنی مجلس رای نیاورد و قرار شد کمیسیون‌های تخصصی به صورت عادی این موضوع را پیگیری کنند. طرحی که در مجلس نهم هم پیگیری نشد چون طراحان آن به دور بعد راه نیافتند. در دولت یازدهم هم بحث وزارتخانه شدن این سازمان پیگیری شد. محمدعلی نجفی که در دوران او بسیاری از متخصصان حوزه میراث فرهنگی که در هشت سال گذشته حاشیه‌نشین شده بودند، به سازمان بازگردانده شدند؛ مخالفتش را با تبدیل این سازمان به وزارتخانه اعلام کرد و باز هم این طرح ناکام ماند. پیش از این در سال ۹۰ نمایندگان مجلس با ۱۴۹ رای موافق، ۴۳ رای مخالف و ۹ رای ممتنع از مجموع ۲۱۷ نماینده حاضر در جلسه با یک فوریت ادغام سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موافقت کردند.
در ماده واحده متن طرح ادغام سازمان میراث فرهنگی در وزارت ارشاد آمده بود: «سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادغام و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به وزارت فرهنگ و ارشاد و میراث فرهنگی و گردشگری تغییر نام می‌یابد.»طراحان طرح ابتدا دو فوریت ادغام میراث فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مطرح کردند که دو فوریت این طرح رای نیاورد. سپس یک فوریت این ادغام از سوی هیات رییسه مجلس به رای گذاشته شد که با کسب اکثریت آرا به تصویب رسید اما این طرح نیز بعدها فراموش شد.
این طرح ناکام در زمان ریاست سلطانی‌فر هم ادامه یافت و کلیات آن در کمیسیون اجتماعی مجلس به تصویب رسید اما باز هم عاقبت به خیر نشد و حالا با ریاست زهرا احمدی‌پور بر این سازمان بار دیگر این طرح از سوی نمایندگان مجلس به جریان افتاده است.
مخالفت روسای سازمان با تشکیل وزارتخانه
مخالفت روسای این سازمان با وزارتخانه شدن پیشینه‌ای طولانی دارد. در مجلس نهم بود که نجفی رییس وقت سازمان میراث فرهنگی در بهارستان علنا مخالفت خود را با این طرح اعلام کرد و گفت: هر تغییری در تشکیلات سازمان باعث می‌شود کار سازمان یک سال به تاخیر بیفتد. همچنین تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه، این سازمان را تضعیف می‌کند و بر این اساس طرح مذکور در شرایط فعلی قابل دفاع و به نفع سازمان نیست. مسعود سلطانی‌فر هم درباره وزارتخانه شدن سازمان گفته بود که تصور نمی‌کند این طرح به تصویب برسد. همان هم شد و تنها کلیات آن در اجتماعی مجلس به تصویب رسید.
زهرا احمدی‌پور، رییس کنونی این سازمان هم به این طرح واکنش نشان داده و گفته است: «اگرچه اطلاع ندارم این تبدیل با چه رویکردی مورد توجه نمایندگان مجلس قرار گرفته، معتقدم نظریه تغییر ساختار سازمان با هدف انجام دادن مناسب‌تر تکالیف و وظایف نیازمند بررسی‌های کارشناسی است؛ این در حالی است که سازمان میراث‌فرهنگی براساس اهداف و وظایف تعریف‌شده فعالیت می‌کند و با این‌ وصف، احتمالا از آنجا که سازمان به‌لحاظ قانونی وظیفه ندارد به مجلس پاسخگو باشد، نمایندگان به‌دنبال تبدیل آن به وزارتخانه هستند.»
معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با تاکید بر اینکه تفاوت فعالیت در قالب سازمان با وزارتخانه باید عینی شود در حالی که سازمان در وضعیت فعلی خود را قائل به پاسخگویی به مجلس می‌داند و اهداف مشخص‌شده را دنبال می‌کند، می‌گوید: «تغییر ماهیت اداری سازمان و اصلاح ساختار اداری، الزامات مطالعاتی خاصی می‌طلبد؛ به همین دلیل، باید قبل از هر اقدامی این مطالعات با دسته‌بندی انجام شود تا بتوان در ادامه تصمیم‌گیری کرد.»
هدف ما تخصص‌گرایی بود که اتفاق نیفتاد
یکی دیگر از کسانی که با تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی در زمان ریاستش چندان موافق نبود، سیدمحمد بهشتی است. او پیشتر در گفت‌وگو با «جهان صنعت» درباره مخالفتش با وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، زمانی که این سازمان شکل می‌گرفت، توضیح داد: «زمانی که ادغام صورت گرفت ما اصرار کردیم ابتدا به شکل معاون رییس‌جمهور باشد. علتش هم این بود که ابتدا شاهد ارتقای مدیریتی باشیم و تغییرات به شکلی آرام اتفاق بیفتد. اگر به سال ۸۲ بازگردیم باز هم من همان نظر را دارم و می‌گویم بهتر است، ابتدا معاون رییس‌جمهور باشد و بعد تبدیل به وزارتخانه شود. البته هیچ وقت به شکلی که ما میخواستیم اتفاق نیفتد.» بهشتی معتقد است سازمان یا وزارتخانه چندان تفاوت ماهوی نمی‌کند: «وزارتخانه یا معاون رییس‌جمهور بودن خیلی تفاوت ماهوی نمی‌کند، تنها به این بستگی دارد که تغییر به چه ترتیبی اتفاق بیفتاد. البته اگر وزارتخانه شود تبعا باید پاسخگوی مجلس باشد و وزیر موقعیت سیاسی‌تری پیدا میکند. در صورتی که معاون رییس‌جمهور میتواند تخصصی تر به موضوع نگاه کند. اما می‌بینید عملا از زمانی که ادغام صورت گرفته است و معاون رییس‌جمهور بوده، هیچ وقت رییس سازمان تخصصی با موضوعات مرتبط با این سازمان نداشته و همیشه سیاسی به موضوع نگاه شده است. پس از این جهت، چه سازمان باشد چه وزارتخانه تفاوتی نخواهد داشت. از نظر ماهم که در سازمان هستیم فرقی ندارد.»
عملکرد سازمان و نظر کارشناسان
سال‌ها از تشکیل سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌گذرد و به نظر می‌رسد عملکرد آن، چندان راضی کننده نبوده است و انتقاد بسیاری از کارشناسان را به دنبال داشته. تا جایی که برخی از کارشناسان این حوزه که پیشتر معتقد بودند با سازمان بودن می‌توان تخصصی‌تر به مسایل نگاه کردن کرد حالا می‌گویند سازمان میراث فرهنگی تبدیل به حیاط خلوتی برای دولت‌های مختلف شده و عطای نگاه تخصصی را به لقایش می‌بخشند تا حداقل روسای این سازمان به مجلس پاسخگو باشند. اردشیر اروجی، کارشناس گردشگری درباره تبدیل این سازمان به وزارتخانه و احتمال سیاسی تر شدن آن به «جهان صنعت» می‌گوید «وضع از این بدتر نخواهد شد!» او معتقد است: «همه افرادی که در سال‌های اخیر در راس این سازمان بوده‌اند هیچ‌گونه تخصصی در این زمینه نداشته‌اند و حالا هم فردی رییس است که تخصصی در این زمینه ندارد. در قطعا این سازمان درصورت وزارتخانه شدن، نسبت به اینکه زیر نظر دولت باشد شرایط بهتری خواهد داشت.»
بهشتی اما نظری متفاوت دارد و نیت نمایندگانی که طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی را دنبال می‌کنند را مهم می‌داند و می‌گوید: «باید از نمایندگان مجلس پرسید، کسانی که این طرح را دنبال می‌کنند نیت‌شان تنها این است که سازمان را نسبت به خودشان پاسخگو کنند یا اینکه می‌خواهند با کمک‌هایشان مسایل حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به شکل بهتری حل و فصل شود. کدام یک از این دو نیت را دارند، البته که خواهند گفت نیت دوم. اما باید دید واقع و عمل کدامیک خواهد بود.»
چیزی که دیروز نماینده مردم رودسر در مجلس به آن اذعان کرد و گفت: «باید راهی پیدا کرد تا سازمان‌های زیر نظر رییس‌جمهور سامان یابند و به مجلس پاسخگو شوند.»