پاسخ راهبردی به اقدام عوام فریبانه

گروه سیاسی- با گذشت چند روز از زمان نهایی شدن دستور دونالد ترامپ برای جلوگیری از ورود شهروندان هفت کشور مسلمان به آمریکا دامنه مخالفت‌ها از این هفت کشور هم فراتر رفته و به مخالفت و تشتت در بین آمریکایی نیز کشیده شده است. در یکی از مهم‌ترین واکنش‌ها به این اقدام، یک قاضی فدرال آمریکا، حکم به تعلیق اجرای فرمان ترامپ داده و این درحالی است که به گزارش منابع آمریکایی پس از اعلام این فرمان روزانه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر از اتباع این هفت کشور در فرودگاه‌های آمریکا بازداشت و از ورود به خاک ایالات متحده منع شده‌اند. در پی صدور این حکم، اتحادیه آزادی‌های مدنی شهروندان آمریکا در واکنش به فرمان ترامپ، شکایتی علیه او به دادگاه ارائه کرده و این اتحادیه می‌گوید که قاضی دستور داده است افراد بازداشت شده از عواقب دستور آقای ترامپ در امان بمانند و به کشورشان باز پس فرستاده نشوند.گفتنی است، همزمان با پیگیری قضایی موضوع، از روز گذشته تاکنون، فرودگاه‌های آمریکا نیز شاهد جو ناآرامی در اعتراض به فرمان ترامپ بوده است. در این راستا، صد‌ها معترض آمریکایی با تجمع در فرودگاه جان‌اف‌.کندی نیویورک خواهان آزادی افرادی شده‌اند که پس از ورود به آمریکا بازداشت شده‌اند.
در ادامه سازمان دیده‌بان حقوق بشر در واکنش به فرمان اجرایی اخیر ترامپ، تاکید کرد: آمریکا در این دوران سخت که شمار پناهجویان در سراسر جهان افزایش یافته و آوارگان جنگی بیش از پیش به کمک نیاز دارند، از مسوولیت خود سر باز می‌زند. همچنین سازمان بین‌المللی مهاجرت و کمیساریای عالی پناهندگان که از زیرمجموعه‌های سازمان ملل متحد هستند نیز در بیانیه مشترکی به حکم ترامپ انتقاد کرده و در این بیانیه ضمن تاکید بر اینکه برنامه ایالات متحده برای پذیرش پناهجویانی که از جنگ و سرکوب می‌گریزند، یکی از بهترین برنامه‌های جهان است ابراز امیدواری شده که این کشور سنت دیرینه خود در این زمینه را ادامه دهد.
اما آنچه قابل توجه است واکنش ترامپ به همه این انتقادهاست. رییس‌جمهور تازه‌وارد آمریکا ضمن تأکید دوباره بر ادعای قبلی خود مبنی بر اینکه فرمان اخیر به معنای ممنوعیت ورود مسلمانان نیست، از این تصمیم دفاع کرده است. وی گفته: «این ممنوعیت ورود مسلمانان نیست‌ اما کاملا آماده بودیم. همه چیز به خوبی پیش می‌رود. می‌توانید این را در فرودگاه‌ها ببینید. همه جا می‌توانید این را ببینید. در بین واکنش‌های جهانی واکنش‌هایی نیز از کشورهای مورد تحریم منع آمد وشد به کشور آمریکا دیده می‌شود که با توجه به موقعیت کشورهایی همچون عراق، سوریه، یمن و لیبی که تمام آنها در شرایط نامساعد جنگ داخلی یا خارجی به سر می‌برند و شرایط حاکم بر آنها ممکن است موجب اقدامات اتباع این کشورها در آمریکا شود اما در این بین کشور ایران که به خاطر ثبات منطقه‌ای خاورمیانه زبانزد است بدون هیچ توجیه منطقی و سیاسی در این فهرست قرار گرفته است همین امر موجب ایجاد واکنش‌هایی در سطح مقامات بالای کشور شده است. از این جمله می‌توان به واکنش رییس مجلس پیش از آغاز صحن علنی اشاره کرد. علی لاریجانی ضمن اشاره به اقدامات اخیر دولت آمریکا در لغو روادید، از سخافت در بینش و رفتار آنها انتقاد و اظهار کرد: «این حادثه از طرفی هراس این دولت را ظاهر کرد که از سایه خود هم می‌ترسد و هم روحیه خشن نژادپرستانه آنان را که پشت ظاهر عوام‌فریبانه دموکراسی‌خواهی و حقوق بشر پنهان شده است وگرنه کشوری که از قدرت امنیتی برخوردار باشد با دلهره و اضطراب و هراس، چنین تصمیماتی نمی‌گیرد. بنا بر اظهارات وی آوردن نام ایران در این میان آن هم به بهانه نگرانی از اقدامات تروریستی به شوخی شباهت بیشتری دارد و بر کسی پوشیده نیست که ایران یک تنه در مقابل تروریست‌ها در سال‌های گذشته ایستاد و بعدها برخی کشورها به این جریان پیوستند. آن هم در مقابل تروریست‌هایی که مسوولان آمریکایی خصوصا یکی از کاندیداهای ریاست‌جمهوری اخیر آمریکا که قبلا وزیر خارجه آن کشور بود با صراحت اعلام کردند ما داعش را به وجود آوردیم.» وی ادامه داد: « موضع هنرمند گرامی در تحریم حضور در جشنواره هنری آمریکا، نمونه‌ای از غیرت ملت ایران است. دولت آمریکا باید از این نمونه درس بگیرد که در مقابل یک ملت بزرگ و ریشه‌دار و متمدن قرار دارد و اینگونه اقدامات عجولانه و نارس بیش از آنکه قدرت آنان را نشان دهد هراس و ضعف آنان را هویدا می‌کند، وانگهی فلش مبارزه با تروریسم آنان را برملا می‌کند که عملی مکارانه است و گرنه بعید است آنان ندانند مصدر اصلی تروریست‌ها کجاست.»
لاریجانی ضمن این تحلیل اشاره کرد: دولت آمریکا امروز دچار پدیده خود‌هراسی و سوءتفاهم با خود شده است. رییس مجلس شورای اسلامی گفت: «ایران کشوری امن و متکی بر خود است و برخلاف روش نااهلانه آمریکا، زمینه مراودات اجتماعی را با بین‌الملل به خوبی فراهم می‌کند و براساس ارزش‌های اسلامی از همزیستی مسالمت‌آمیز همه ملل با عقاید گوناگون حمایت می‌کند و در مبارزه با تروریسم نیز راسخ است و دچار بازیگری‌های کودکانه برخی از کشورها نمی‌شود».
این واکنش‌ها به مجلس محدود نشد و دستیار ویژه رییس‌جمهور در پاسخ به این اقدام با آینده نگری گفت: با تصمیم ترامپ قطعا مشکلاتی برای سفر شهروندان ایرانی به آمریکا به وجود می‌آید اما در سطح کلان به نفع ملت ایران است. دستیار ویژه رییس‌جمهور در امور اقوام در پاسخ به این سوال که سیاست خارجی ترامپ در قبال ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: سیاست خارجی ترامپ در قبال ایران حماقت است اما در این میان بنا به اظهارات سخنگوی وزارت خارجه سفیر سوییس که حافظ منافع دولت آمریکا‌ست به وزارت خارجه احضار شد. بهرام قاسمی در این مورد گفت: سفیر سوئیس در تهران بعنوان حافظ منافع دولت ایالات متحده آمریکا توسط محمد کشاورززاده، مدیرکل آمریکا وزارت امور خارجه احضار و یادداشت اعتراضی جمهوری اسلامی ایران در خصوص صدور فرمان اجرایی اخیر رییس‌جمهور آمریکا و اعمال محدودیت و برخورد تبعیض آمیز علیه شهروندان ایرانی برای سفر به آمریکا به وی تحویل داده شد. در این دیدار صدور فرمان اجرایی رییس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به منظور اعمال محدودیت برای سفر شهروندان ایرانی به آمریکا به بهانه‌های واهی و تبعیض‌آمیز، غیر‌قابل قبول و مغایر با کنوانسیون‌های حقوق بشری و مفاد قرارداد ۱۵ آگوست ۱۹۵۵ حقوقی و کنسولی بین دو کشور اعلام و بر حفظ و صیانت از حقوق شهروندان ایرانی تاکید شد. سخنگوی وزارت امور خارجه خاطر نشان کرد: در این جلسه به سفیر سوییس یادآوری شد مردم ایران خود طی دهه‌های گذشته مظلومانه قربانی گروه‌های تروریستی مورد حمایت آمریکا بوده و نه تنها در هیچ‌یک از عملیات گروه‌های افراطی تروریستی حضور نداشته‌اند، بلکه در همه جوامعی که در آن اقامت کرده‌‌اند، عنوان یکی از قانونمدارترین شهروندان و ساکنان قلمداد شده‌اند.»
با این اقدام نظر می‌رسد ترامپ دوران حکمرانی خود بر این کشور را به شکلی رادیکال آغاز کرده است و این موضوع از همان روز تحلیف وی و با سخنرانی جنجالی اش مشخص بود. کاندیدایی که همگان امید به آن داشتند تا بعد از ورود به کاخ سفید، کمی از مواضع تند و نامتعارف خود کوتاه بیاید تا به اینجا که تنها یک هفته از تحلیفش گذشته است، نشان داده که تفاوتی با دونالد ترامپ کاندیدا ندارد و این بخشی از همان حرکت‌هایی ایذایی آمریکایی‌ها خواهد بود. ممکن بود سیستم دموکرات‌ها از این حساسیت‌ها پرهیز کنند اما جمهوریخواهان به دلیل گرایش‌شان در سیاست خارجی و دیدگاه‌شان نسبت به مسایل منطقه، شاید مشکلات بیشتری ایجاد می‌کنند و اینکه ایران بخواهد به صورت متقابل عکس‌العمل نشان دهد می‌تواند به معنی بازی کردن در زمین آمریکایی‌ها باشد که ممکن است در بلند مدت با در نظر گرفتن سیاست‌های کلان اقتصادی مانند صنعت توریسم و جذب سرمایه شرکت‌های آمریکایی و تقابل در میادین ورزشی چندان به نفع ایران نباشد. از آنجاکه به نظر می‌رسد این آغاز راه تخاصم سیستم رادیکالی آمریکاست باید عکس‌العمل‌ها را براساس یک راهبرد منظم برای طولانی مدت برنامه‌ریزی شود نه براساس عکس‌العمل به رفتارهای ترامپ. از طرفی به نظر می‌رسد دستورهای دونالد ترامپ بیش از آنکه هدف خارجی داشته باشد، مخاطب داخلی دارد؛ ترامپ به این موضوع واقف است که از موقعیتی متزلزل در داخل ایالات متحده برخوردار است. در خوشبینانه‌ترین حالت، وی تنها ۵۰ درصد از جامعه آمریکا را پشت سر خود دارد و ۵۰ درصد دیگر جامعه آمریکا در مورد وی وضعیتی خنثی نداشته بلکه کاملا در تضاد با وی و رویکرد وی قرار دارند. دونالد ترامپ به خوبی می‌داند، تنها سرمایه اجتماعی که در دست دارد، جمعیت ۵۰ درصدی از جامعه آمریکا هستند که نه به خاطر وعده‌هایی که داده شده‌ به وی رای داده‌اند. دونالد ترامپ به خوبی می‌داند که در حزب جمهوریخواه پشتوانه چندانی ندارد و هرچند خود وی علاقه‌ای به این پشتیبانی نداشته‌ به صرافت درک کرده که این عدم حمایت همه جانبه موقعیت سیاسی وی را شکننده می‌کند.در نتیجه ترامپ یک راه بیشتر برای تثبیت خود در ابتدای مسیر پر فراز و نشیب پیش روی ندارد: حفظ و صیانت از سرمایه اجتماعی حداقلی که بیش از نیمی از جامعه آمریکا را نیز شامل نمی‌شود. تنها راه برای صیانت از این سرمایه نیز نشان دادن نوعی از قاطعیت در پیگیری وعده‌هایی است که قبلا داده شده. پس واضح است در حال حاضر برای وی تنها یک سنگر محکم وجود دارد و آن قشر سفیدپوست سنتی، اغلب کارگر و کم‌درآمد جامعه آمریکاست که بخش اعظمی از پایگاه رای خود را از آنها دارد؛ کسانی که با خیال بازگشت به رویای آمریکایی به او رای دادند. در نتیجه می‌توان به خوبی دریافت که دستورها و اقدام اخیر ترامپ نه یک حرکت نمایشی است‌‌ و نه یک حرکت آوانگارد. نه یک رویکرد متفاوت است و نه یک ایده برآمده از انسجام نظری در سیاست داخلی و خارجی. دونالد ترامپ هیچ یک از اینها را ندارد و به هیچ‌یک از اینها نیازی هم ندارد. زیرا وی تنها با تکیه بر یک ستون رییس‌جمهور آمریکا شده است؛ وعده‌های افراطی برای به دست آوردن حامیانی با رویای «عظمت دوباره آمریکا». ترامپ موفقیت را تنها مدیون همان قشر و طبقه امیدوار و سنتی است. حتی اگر ۱۰ درصد از این طبقه از دونالد ترامپ مایوس شوند، ترامپ تبدیل به یک رییس‌جمهور یک دوره‌ای خواهد شد زیرا موقعیت اجتماعی وی بسیار متزلزل است. در نتیجه ترامپ راهی ندارد‌ جز آنکه به سرعت نشان دهد که می‌خواهد دیوار مکزیک را بنا کند، تجارت آزاد را سرنگون سازد، مسلمانان را به بهانه تروریسم از ورود به آمریکا منع و بعد از آن با روسیه تنش‌زدایی کند. ترامپ در یک موقعیت واکنشی قرار دارد. هیچ کدام از رفتارهای وی نشانی از رفتار یک رییس‌جمهور و سیاستمدار آبدیده و کار‌کشته ندارد چون ترامپ هیچ کدام از اینها نیست. ترامپ فردی است تنها در میان ۵۰ درصد از جامعه آمریکا که مشخص نیست تا چهار سال آینده همچنان او را به عنوان رییس‌جمهور خود قبول داشته باشند یا نه. پس با توجه به موقعیت ترامپ در داخل ایالات متحده آمریکا این اقدامات چندان دور از ذهن نیست و نباید به عنوان یک رویکرد غیر‌قابل پیش‌بینی از طرف کشورهای مورد تحریم تلقی شود‌ بلکه این کشورها باید بتوانند راهکاری طولانی‌مدت برای بازی در زمینی متفاوت از زمین متلاطم رییس‌جمهور سرمایه‌دار آمریکا پیدا کنند.