پایان انحصار در دنیای جست‌و‌جو؟

گروه فناوری- وزارت دادگستری ایالات‌متحده اخیرا تصمیمی کم‌سابقه و جنجالی اتخاذ کرده است؛ گوگل باید مرورگر «کروم» خود را بفروشد. این اقدام که در چارچوب تلاش‌های گسترده‌تر برای مهار انحصار غول‌های فناوری در دستور کار قرار گرفته، به وضوح نشان می‌دهد که سیاستگذاران آمریکایی قصد دارند با اعمال محدودیت‌های جدی بر شرکت‌هایی چون «گوگل»، «مایکروسافت» و «آمازون»، قدرت این شرکت‌ها را تعدیل کنند اما چرا مرورگر کروم، به عنوان یکی از پرفروش‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای فناوری در جهان، در مرکز این دعوای حقوقی قرار گرفته است؟
مرورگر کروم از زمان معرفی خود در سال 2008، به تدریج به پلتفرمی برای یکپارچه‌سازی سرویس‌های گوگل تبدیل شده است. این مرورگر که در ابتدا به دلیل سرعت بالا، رابط کاربری ساده و امنیت قوی شناخته می‌شد، توانست سهم عمده‌ای از بازار مرورگرها را در اختیار بگیرد. امروزه کروم بیش از 60‌درصد سهم بازار مرورگرها را به خود اختصاص داده است و با استفاده از الگوریتم‌های گوگل، کاربران را به صورت پیش‌فرض به موتور جست‌وجوی این شرکت هدایت می‌کند. همین موضوع به نگرانی‌های گسترده درباره انحصارطلبی گوگل دامن زده است.
روند شکل‌گیری انحصار «گوگل» در بازار مرورگرها
گوگل توانسته است با استفاده از مزیت‌هایی که در حوزه فناوری دارد، مرورگر کروم را به ابزار اصلی دسترسی کاربران به سرویس‌های خود تبدیل کند. زمانی که کاربران از کروم استفاده می‌کنند، گوگل به صورت پیش‌فرض موتور جست‌وجوی خود را در اختیار آنها قرار می‌دهد. این موضوع نه‌تنها انتخاب کاربران را محدود می‌کند، بلکه موجب می‌شود داده‌های مرتبط با جست‌وجوها و رفتارهای کاربران به صورت انحصاری در اختیار گوگل قرار گیرد. این داده‌ها که ارزش فوق‌العاده‌ای در بازار تبلیغات دیجیتال دارند، به گوگل اجازه می‌دهند تا تبلیغات هدفمندتری ارائه داده و سهم خود را در بازار تبلیغات آنلاین افزایش دهد. در حال حاضر گوگل بیش از 30‌درصد از کل درآمد تبلیغات دیجیتال جهانی را در اختیار دارد و توانسته است با تسلط بر زنجیره کامل تبلیغات- از جمع‌آوری داده‌ها گرفته تا نمایش تبلیغات- عملا رقابت را برای سایر شرکت‌ها دشوار کند.
دلایل ورود وزارت دادگستری به این موضوع
وزارت دادگستری ایالات‌متحده معتقد است که گوگل با استفاده از مرورگر کروم، فضای رقابت را در بازار موتورهای جست‌وجو به شدت محدود کرده است. به طور خاص، این وزارتخانه ادعا می‌کند که «کروم» به طور پیش‌فرض کاربران را به سمت گوگل هدایت می‌کند و این موضوع موجب کاهش دسترسی رقبا به کاربران می‌شود. همچنین گوگل از داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط کروم برای تقویت جایگاه خود در بازار تبلیغات استفاده می‌کند، در حالی که سایر رقبا به چنین داده‌هایی دسترسی ندارند. از طرفی تسلط گوگل بر بازار مرورگرها و موتورهای جست‌وجو موجب شده رقابت کاهش یابد و فضای نوآوری تضعیف شود. وزارت دادگستری همچنین استدلال می‌کند که تسلط گوگل بر کروم به عنوان نقطه ورود کاربران به اینترنت، به این شرکت اجازه داده است تا نه‌تنها در بازار جست‌وجو، بلکه در سایر بخش‌های صنعت فناوری نیز موقعیت انحصاری خود را تقویت کند.
پیامدهای احتمالی فروش «کروم»
اگر گوگل مجبور به فروش مرورگر کروم شود، تاثیرات گسترده‌ای بر اکوسیستم فناوری و اینترنت خواهد داشت. از یک سو، رقبا فرصت بیشتری برای رقابت در بازار موتورهای جست‌وجو و مرورگرها خواهند داشت و از سوی دیگر، این اقدام می‌تواند به کاهش تمرکز قدرت در دست یک شرکت و ایجاد فضای بازتر برای نوآوری منجر شود. از منظر حقوقی، این اقدام می‌تواند به عنوان الگویی برای پرونده‌های مشابه در آینده مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال، ممکن است شرکت‌های دیگری چون «آمازون» و «متا» نیز با نظارت‌های سختگیرانه‌تری مواجه شده و مجبور به تغییر در ساختارهای خود شوند. از منظر اقتصادی نیز فروش کروم می‌تواند منجر به تغییرات عمده‌ای در بازار تبلیغات دیجیتال شود. اگر داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط کروم دیگر در اختیار گوگل نباشند، رقبا ممکن است فرصت بیشتری برای توسعه تبلیغات هدفمند پیدا کنند. از منظر کاربران هم این اقدام می‌تواند به معنای افزایش گزینه‌ها و آزادی انتخاب باشد. اگر کروم از کنترل گوگل خارج شود، کاربران ممکن است بتوانند راحت‌تر موتور جست‌وجوی مورد نظر خود را انتخاب کنند.
موضع «گوگل» در برابر این اتهامات
گوگل به شدت با این تصمیم مخالفت کرده و استدلال می‌کند که کروم ابزاری برای بهبود تجربه کاربران است و فروش آن نه‌تنها به کاربران آسیب می‌زند، بلکه امنیت اینترنت را نیز تضعیف می‌کند. این شرکت تاکید دارد که داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط کروم به صورت ناشناس ذخیره شده و تنها برای بهبود سرویس‌ها استفاده می‌شوند. با این حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که موضع گوگل بیشتر به دلیل نگرانی این شرکت از کاهش قدرت خود در بازار است. اگر گوگل کروم را بفروشد، احتمالا نمی‌تواند به همان شیوه قبلی داده‌ها را جمع‌آوری کند و همین موضوع می‌تواند به تضعیف جایگاه این شرکت در بازار تبلیغات دیجیتال منجر شود.
از طرفی پرونده‌هایی مشابه این موضوع در گذشته نشان داده‌اند که تلاش برای مهار قدرت غول‌های فناوری، اگرچه دشوار، اما امکان‌پذیر است. به عنوان مثال، پرونده انحصار مایکروسافت در دهه‌1990، منجر به تغییرات عمده‌ای در سیاست‌های این شرکت شد و فضای بیشتری برای رقابت ایجاد کرد. با این حال، نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که غول‌های فناوری امروزی، از جمله «گوگل»، ساختارهای بسیار پیچیده‌تری دارند و مقابله با آنها به ابزارها و رویکردهای جدیدتری نیاز دارد.
در نهایت تصمیم وزارت دادگستری ایالات‌متحده برای الزام گوگل به فروش مرورگر کروم، گامی اساسی در جهت مهار انحصار در دنیای فناوری است. اگرچه این اقدام با چالش‌های حقوقی و عملی زیادی مواجه خواهد شد اما می‌تواند به ایجاد فضای بازتر و عادلانه‌تری برای رقابت کمک کند. فروش کروم نه‌تنها به نفع رقبا خواهد بود، بلکه می‌تواند به کاربران آزادی بیشتری در انتخاب ابزارهای دیجیتال بدهد. این پرونده آزمونی برای نظام‌های حقوقی و اقتصادی جهان خواهد بود و موفقیت یا شکست آن می‌تواند سرنوشت سیاست‌های آتی در قبال غول‌های فناوری را تعیین کند.