پتانسیل رونق ترانزیت

احسان نیازمند- راه‌آهن چابهار- زاهدان به عنوان یکی از پروژه‌های راهبردی ایران، نقشی کلیدی در توسعه ترانزیت کالا و افزایش ظرفیت حمل‌ونقل کشور دارد. تکمیل این پروژه نه‌تنها به بهبود ارتباطات داخلی کمک می‌کند، بلکه به تقویت جایگاه ایران در مسیرهای ترانزیتی بین‌المللی نیز منجر خواهد شد.
بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است که دسترسی به آب‌های آزاد را فراهم می‌کند. تکمیل راه‌آهن چابهار- زاهدان امکان انتقال مستقیم کالاها از این بندر به نقاط مختلف ایران و کشورهای همسایه را فراهم می‌کند. این خط آهن به عنوان بخشی از کریدور حمل‌ونقل شمال- جنوب، نقش مهمی در ترانزیت کالا بین آسیای میانه، جنوب آسیا و اروپا ایفا می‌کند. با تکمیل این مسیر، ایران می‌تواند به یکی از مهم‌ترین مسیرهای ترانزیتی منطقه تبدیل شود. راه‌آهن چابهار- زاهدان موجب توسعه اقتصادی مناطق جنوب شرقی ایران خواهد شد. به سرانجام رسیدن این پروژه نه‌تنها به تسهیل حمل‌ونقل کالاها کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های شغلی جدیدی را نیز ایجاد می‌کند و می‌تواند به توسعه صنعتی منطقه کمک کند.
استفاده از حمل‌ونقل ریلی به کاهش هزینه‌های ترانزیت و زمان حمل‌ونقل نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای منجر می‌شود؛ موضوعی که می‌تواند ترانزیت کالا از ایران را برای بازرگانان و شرکت‌های بین‌المللی جذاب‌تر کند. خط آهن چابهار- زاهدان ظرفیت حمل‌ونقل ریلی ایران را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. این امر به افزایش حجم ترانزیت کالا از خاک ایران و بهبود رقابت‌پذیری کشور در بازارهای بین‌المللی کمک می‌کند. همواره حمل‌ونقل ریلی به دلیل پایداری و امنیت بالا، نسبت به سایر روش‌های حمل‌ونقل ترجیح داده می‌شود. این مزیت‌ها می‌توانند به جذب بیشتر ترانزیت کالا از مسیرهای ریلی ایران کمک فراوانی کنند.
راه‌آهن چابهار- زاهدان به عنوان یکی از پروژه‌های استراتژیک ایران، نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و ترانزیتی کشور دارد. تکمیل این پروژه نه‌تنها به بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل داخلی منجر می‌شود، بلکه جایگاه ایران را به عنوان یک محور ترانزیتی مهم در منطقه و جهان تقویت می‌کند. بنابراین تسریع در تکمیل این پروژه و بهره‌برداری بهینه از آن باید در اولویت سیاست‌های توسعه‌ای کشور قرار گیرد.
آخرین وضعیت پیشرفت خط آهن چابهار-زاهدان
پایان هفته گذشته مدیرعامل شرکت راه‌آهن جنوب شرق گفت: پروژه ریلی زاهدان- چابهار که از دستاوردهای بسیار مهم دولت سیزدهم است بیش از ۷۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
حمید بهادری اظهار کرد: با همت مسوولان و حمایت‌های ویژه دولت، امید می‌رود این پروژه سال آینده به بهره‌برداری برسد. او بیان کرد: این پروژه که از سال ۹۲ آغاز شده در هشت سال فعالیت دولت قبل ۳۰درصد پیشرفت داشت، اما با پیگیری‌های رییس‌ جمهور شهید و همت مسوولان به پیشرفت بیش از ۷۰درصد رسید و خط ریلی زاهدان‌- خاش به بهره‌برداری رسید.
مدیرعامل شرکت راه‌آهن جنوب شرق گفت: با راه‌اندازی خط ریلی زاهدان- خاش و حرکت قطار در این مسیر ریلی از خرداد سال قبل تاکنون شاهد کاهش سوانح ترافیکی در این مسیر ارتباطی بوده‌ایم.
مدیر طرح‌های شرکت ساخت و توسعه در سیستان‌وبلوچستان گفت: اتمام راه‌آهن چابهار‌- خاش به صورت ریلی ۲۰۰هزار میلیارد ریال دیگر اعتبار نیاز دارد. محمد گرائیلی گفت: این طرح مهم ریلی که کلنگ ساخت آن از اواخر سال ۹۲ در سیستان‌وبلوچستان به زمین زده شد موجب تکمیل اتصال کریدور ریلی شرق کشور، اتصال بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور به شبکه ریلی، توسعه سواحل مَکُران، اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد اقیانوسی و همچنین سبب ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی منطقه خواهد شد.
او ادامه داد: در مجموع راه‌آهن زاهدان- ایرانشهر- چابهار به طول محور حدود ۶۳۴کیلومتر و با احتساب خطوط ایستگاه‌ها حدود ۷۴۴کیلومتر بوده که در هشت قطعه در حال اجراست که پیشرفت فیزیکی آن به ۷۰درصد رسیده است. او خاطرنشان کرد: این خط ریلی از شهرهای چابهار، نیکشهر، ایرانشهر، خاش و زاهدان عبور خواهد کرد و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۲۰ بیش‌از ۲میلیون مسافر و 7میلیون تن بار از طریق این خط ریلی منتقل شود.
دلیل طولانی شدن تکمیل پروژه
اوایل اردیبهشت‌ماه امسال، مجری طرح راه‌آهن چابهار زاهدان دلیل طولانی شدن این پروژه را مشکلات اعتباری دانسته بود. رحمت رضایی با تاکید بر اینکه راه‌آهن چابهار‌- زاهدان به طول خط اصلی ۶۳۰‌کیلومتر و ۷۳۰‌کیلومتر با احتساب خطوط ایستگاهی یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های عمرانی کشور است، گفته بود: این پروژه با حدود ۴۰۰۰‌نفر پرسنل و بیش از ۱۰۰۰ دستگاه ماشین‌آلات در استان سیستان‌وبلوچستان در حال احداث است.
او گفته بود: عملیات اجرایی این پروژه با حدود ۸۰میلیون مترمکعب عملیات خاکی، ۲میلیون‌ مکعب بتن‌ریزی، وجود ۴۰‌دستگاه تونل به طول ۱۷‌کیلومتر، ۱۶۰‌دستگاه پل بزرگ به طول ۱۷کیلومتر، ۱۷۰۰ دستگاه آبرو به طول ۱۰کیلومتر، ۵۶‌دستگاه تقاطع غیر همسطح و ۳۲‌ایستگاه در استان سیستان‌وبلوچستان بسیار سخت است.
رضایی همچنین اذعان کرده بود: طولانی شدن پروژه راه‌آهن چابهار- زاهدان غالبا به علت مشکلات اعتباری بوده است.
خط‌آهن چابهار- زاهدان؛ یکی از حلقه‌های مفقوده کریدور ش مال- جنوب
بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار- زاهدان- سرخس به عنوان یکی از ابرپروژه‌های ریلی کشور می‌تواند منجر به رونق توسعه‌ای عظیم در استان سیستان‌وبلوچستان و به ویژه شهر بندری چابهار شود.
مهم‌ترین طرح گذرگاهی ایران در حالی با تکمیل گذرگاه ریلی چابهار زاهدان سرخس رقم خواهد خورد که این اتفاق بزرگ که جزو مصوبات سفرهای اعضای هیات دولت‌های نهم و دهم به استان‌های سیستان‌وبلوچستان و خراسان جنوبی بود از چابهار آغاز و با عبور از ایرانشهر، خاش، زاهدان، میلک، نهبندان، بیرجند، قاین و گناباد از طریق ایستگاه کالشور در حوزه شهرستان تربت حیدریه به راه‌آهن بافق مشهد متصل می‌شود. با بهره‌برداری از راه‌آهن چابهار میلک زاهدان سرخس، سیستان‌وبلوچستان از چند مسیر به راه‌آهن سراسری جمهوری اسلامی و چندین کشور همسایه ایران متصل و این امر منجر به رونق توسعه‌ای عظیم در این استان به ویژه شهر بندری چابهار خواهد شد.
از آنجایی که یکی از کوتاه‌ترین و باصرفه‌ترین مسیرهای اتصال کشورهای حوزه خلیج‌فارس و شبه‌قاره هند به کشورهای کناره دریای مازندران و شرق اروپا کریدور شمال- جنوب است، راه‌اندازی این کریدور حائزاهمیت بوده چراکه ایران به لحاظ منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی از اولویت بالایی برخوردار است. راه‌آهن زاهدان به سرخس، دومین اقدام در طرح جهش کریدور ترانزیتی شمال به جنوب است که تنها بندر اقیانوسی منطقه را به اصلی‌ترین مرز ترانزیت ریلی کشور یعنی سرخس متصل می‌کند و ترکمنستان و چهار کشور دیگر آسیای مرکزی را از طریق خطوط ریلی به اقیانوس هند متصل می‌کند، به گونه‌ای که می‌توان گفت این راه اقیانوس هند را به آسیای مرکزی پیوند می‌دهد.

چالش تامین منابع مالی

محمدجواد شاهجویی کارشناس حوزه حمل‌ونقل در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» گفت: راه‌آهن چابهار-زاهدان را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های در دست ساخت کشور نامید؛ از این جهت که می‌تواند در فاز نخست مناطق چابهار و مکران را به شبکه ریلی کشور متصل کند. در فاز دوم نیز قابلیت آن را دارد که زمینه‌ساز اتصال مستقیم چابهار به سرخس باشد. او بیان کرد: در این صورت شاخه شرقی کریدور شمال- جنوب نیز تکمیل می‌شود و حجم نتاژ ترانزیتی‌ای که می‌توانیم در کریدور شمال- جنوب و خصوصا با محوریت کشورهای آسیای میانه داشته باشیم را افزایش چشمگیری دهد.
شاهجویی گفت: منطقه سرخس به واسطه اینکه دروازه ورود کالاهای حوزه CIS بوده، برای ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ منطقه‌ای که می‌تواند دروازه ورود کالاهای چین باشد اما باید توجه داشت که هم منطقه چابهار و هم منطقه سرخس به واسطه نبودن ریل مناسب در پسکرانه خود، تاکنون آنطور که باید و شاید شکوفا نشده‌اند. کارشناس حوزه حمل‌و‌نقل در ادامه افزود: بندر چابهار بزرگ‌ترین بندر اقیانوسی ایران است که می‌تواند یک راه تنفسی جدی برای کشور ایجاد کند و ما را از وابستگی مطلق به بندر شهید رجایی نجات دهد. از همین ‌رو توسعه بندر چابهار منوط به این است که پیکرانه مناسبی داشته باشد. با توجه به اینکه جاده خوبی در آن منطقه وجود ندارد و تاکنون توسعه خوبی نیز اتفاق نیفتاده، تکمیل خط آهن چابهار- زاهدان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شاهجویی همچنین گفت: برآوردها حاکی از آن است که بازار 30‌میلیون تنی را می‌توان برای این راه‌آهن متصور بود؛ هم برای انتقال کالاهای هند به سمت کشورهای آسیای میانه و هم ترانزیت بخشی از کالاهای روسیه و همچنین بخشی از کالاهایی که قرار است از افغانستان یا به این کشور منتقل شوند.
کارشناس حوزه حمل‌ونقل درخصوص موانع و مشکلات پیش روی تکمیل خط آهن چابهار- زاهدان گفت: عمده‌ترین مانع اجرایی این راه‌آهن بحث تامین منابع مالی است. در ابتدا قرار بود هندی‌ها همزمان با توسعه بندر چابهار، توسعه پسکرانه ریلی و اتصال ریلی این بندر به پسکرانه را فراهم کنند؛ پروژه‌ای که به بهانه تحریم‌های بین‌المللی متوقف شد. او افزود: سال 96 بود که صندوق توسعه ملی با اجازه رهبری، مبلغ 300میلیون یورو به این پروژه اختصاص داد اما به واسطه زمانبر شدن ساخت، این پروژه با کمبود منابع روبه‌رو شد. چالش عمده و اصلی اجرای خط آهن چابهار- زاهدان تاکنون بحث کمبود منابع مالی بوده است. شاهجویی گفت: اعتبارات به صورت قطره‌چکانی به پروژه راه‌آهن چابهار- زاهدان تزریق می‌شوند. در صورت انجام یک سرمایه‌گذاری و تخصیص اعتباری مناسب به این پروژه می‌توان به سرعت، بهره‌برداری از آن را آغاز کرد چراکه چالشی از لحاظ فنی و اجرایی در این راه‌آهن وجود ندارد.