پس‌لرزه تعرفه‌ها به ایران خواهد رسید؟

«جهان‌صنعت»- «میزان صادرات ایران به آمریکا در ۱۱‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳، ۸۴ تن به ارزش ۱۷۲هزار و ۶۲۱‌دلار بوده که این آمار مربوط به صادرات مستقیم به آمریکا بدون ارسال به کشورهای واسطه است که بیش از ۵۵‌درصد آن محصولات غذایی بودند». آنچه خواندید بخشی از سخنان سیدروح‌الله لطیفی، سخنگوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت بود. این در حالی است که به گفته رئیس مجمع عالی واردات، به علت محدود بودن حجم کالاهای وارداتی ایران به ایالات‌متحده و همچنین جامع نبودن جامعه هدف محصولات ایرانی در این کشور نمی‌توان با اطمینان اندک تبادلات تجاری را که میان ایران و آمریکا در جریان است صادرات و واردات خواند.
تاریخچه روابط
طبق آخرین گزارش‌ها ایران در رتبه ۱۷۲ میان شرکای تجاری آمریکا قرار دارد. لطیفی همچنین از واردات یک‌هزار و ۴۳۱‌تن به ارزش ۹۳‌میلیون و ۶۸۴‌هزار و ۶۶۵‌دلاری از آمریکا به ایران خبر داد. وی همچنین اعلام کرد ۷۵‌درصد از واردات کالا از کشور آمریکا شامل انواع دارو، مکمل‌های غذایی، کیت‌های آزمایشگاهی، مواد اولیه جراحی، دندان‌پزشکی و دستگاه‌های پزشکی بوده و مابقی شامل مواد غذایی، اسانس‌ها و مکمل‌های غذایی، انواع اسید و نهاده‌های مولد دامی برای تکثیر نژاد دام از جمله جوجه، دام سنگین و میگو بوده است.
ایران قبل از انقلاب اسلامی با آمریکا مبادلات تجاری گسترده‌ای داشت و این همکاری دوجانبه در سال‌۱۹۷۸ به اوج خود رسید که در این سال میزان صادرات آمریکا به ایران ۷/‏‌۳میلیارد دلار و واردات آن کشور از ایران برابر با ۹/‏‌۲میلیارد دلار بود. همزمان با انقلاب، آمریکا و آلمان غربی بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران بودند. حدود 50 هزار آمریکایی در ایران زندگی و کار می‌کردند و آمریکا، فناوری، تجهیزات صنعتی، کالاهای کشاورزی و مصرفی را به ایران صادر می‌کرد. ایران، ۵۰‌ تا ۷۵‌درصد از برنج، گندم و غلات خود را نیز در دهه‌۵۰ از آمریکا وارد می‌کرد. نیازی به گفتن نیست که این رابطه گرم اقتصادی دوامی نداشت و ‍ پس از تسخیر سفارت آمریکا تمام روابط اقتصادی طرفین به پایان رسید.
صاعقه بر اقتصاد جهان
از سمت دیگر اعلام تعرفه‌های تجاری جدید از سمت رییس‌جمهور ایالات ‌متحده مانند صاعقه بر سر اقتصاد جهان فرود آمده و شوک عظیمی به تجارت جهانی وارد کرده است. این اتفاق موجب صعود قیمت طلا و افت نسبی قیمت دلار شد.
بورس آمریکا در یک وضعیت بی‌سابقه تماما در حالت منفی به سر برد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی با بدگمانی تمام انتظار دارند که این عمل ترامپ می‌تواند منجر به ایجاد یک موج تورم همه‌جانبه در جهان شود و قیمت بسیاری از کالا‌ها قرار است از این پس رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه کند. همین امر باعث شد برای بسیاری در کشور این پرسش به وجود بیاید که اعلام تعرفه‌ها و تاثیرات آن بر دیگر کشورهای جهان چه عواقبی برای اقتصاد ایران خواهد داشت؟ آیا با توجه به حجم ناچیز مبادلات میان دو کشور ایران در یک امنیت نسبی نسبت به عواقب این تصمیم ترامپ به سر خواهد برد یا کشورمان نیز مانند دیگر نقاط جهان باید برای یک موج تورمی عظیم آماده شود؟ به دنبال پاسخ به همین پرسش‌ها بود که «جهان‌صنعت» به گفت‌و‌گو با علیرضا مناقبی، رییس مجمع عالی واردات کشور به بررسی وضعیت تبادلات تجاری میان دو کشور و تاثیرات اعلام تعرفه‌ها پرداخت.
رواج آمارسازی‌های نادرست
مناقبی گفت: متاسفانه در کشور ما آمارسازی‌های نادرست به‌شدت رواج دارد و نمی‌توان به آمار‌های مذکور چندان اعتماد کرد. برخی افراد خاص کالاهای خاصی مانند انواع کنسروها، سبزی‌ها، ترشی‌ها و امثالهم را برای ایرانی‌های مقیم آمریکا در حجم بسیار کوچک می‌برند. اسم این عمل با توجه به حجم بسیار کم و نحوه انجام آن دیگر صادرات نیست که بتوانیم از آن به عنوان صادرات ایران به آمریکا و همکاری با این کشور نام ببریم. لازم به ذکر است همین جابه‌جایی کوچک هم در اکثر موارد به دلیل دشواری‌ها و چالش‌های موجود به صورت مستقیم نیست و از طریق واسطه‌های گوناگون صورت می‌گیرد.
تاثیر ایرانیان ساکن آمریکا
مناقبی ادامه داد: ایالات ‌متحده بیشترین جمعیت ایرانیان خارج از کشور را به خود اختصاص داده است و طبق برخی سرشماری‌ها حدود
2 میلیون ایرانی در این کشور سکونت دارند که رقمی حدود 900هزار نفر از آنها در ایالت کالیفرنیا استقرار دارند. مسلما این جمعیت خواهان بسیاری از کالاهای ایرانی هستند. ما در فروشگاه‌های آمریکایی کالای ایرانی نمی‌بینیم اما در محله‌های ایرانی‌نشین و فروشگاه‌های ایرانی است که می‌توانیم این کالاها را پیدا کنیم. همین کالاها هم در اکثر موارد نخست وارد مقاصد دیگر شده و از طریق آنها به آمریکا وارد می‌شود و واردات مستقیم و رسمی میان دو کشور وجود ندارد.
رییس مجمع عالی واردات کشور گفت: مقایسه تاثیرات تعرفه‌های ابلاغی ایالات ‌متحده در ایران و باقی کشور‌های جهان، قیاس مع‌الفارق است. اصولا افرادی که با علم اقتصاد آشنایی دارند در اکثر موارد می‌دانند که نمی‌توان ایران را در موضوعات اقتصادی با دیگر نقاط جهان مقایسه کرد و ما رویه مخصوص به خود را داریم. بررسی این موضوع که ایالات‌متحده تعرفه کالا‌های آمریکایی را بالا برده است یا بالعکس و تاثیرات مستقیم آن بر اقتصاد ایران ممکن نیست چرا که اکثر کالاهای وارداتی به کشور ابتدا باید چندین دست بچرخد تا وارد کشور شود. متاسفانه ما هرجا که به نفع‌مان است مایل به قیاس هستیم چرا که ما را از اشتباهات خودمان تبرئه می‌کند. همین امر باعث شده است چندان نتوان به قیاس‌های صورت گرفته اعتماد کرد.
اقتصاد اقتصادی در مقابل اقتصاد سیاسی
رییس مجمع عالی واردات کشور افزود: در حالی که باقی جهان به اقتصاد نگاه اقتصادی دارند در کشور ما نگاه به اقتصاد کاملا سیاسی و متاثر از تاثیرات سیاسی است. در جدال اقتصاد سیاسی و اقتصاد اقتصادی مسلما دومی دست بالا را دارد چرا که هنگامی که اقتصاد تابع سیاست باشد نمی‌توان در آن تصمیم مستقل و تاثیرگذاری گرفت. سیاست‌ها ثبات ندارند و به سادگی تغییر می‌کنند اما در نگاه اقتصادی به اقتصادی چون بحث منطق اقتصادی در میان است سود و توسعه اقتصادی حرف اول را می‌زند. مناقبی خاطر‌نشان کرد: نگاه ترامپ در مرحله نخست اقتصادی است و به نظر می‌رسد بتواند با توجه به جایگاه مالی خود برنامه‌های اقتصادی‌اش را به واقعیت مبدل سازد. البته در یک حالت است که می‌توان گفت ترامپ ممکن است از برنامه‌های خود عقب‌نشینی کند و آن این است که یک اجماع جهانی علیه ایالات ‌متحده شکل بگیرد و در این صورت ترامپ که دغدغه اولیه‌اش اقتصاد و پیشرفت اقتصادی است چاره‌ای جز عقب‌نشینی نخواهد داشت.
رسمیت بخشیدن قاچاق
مناقبی افزود: در پاسخ به این سوال که آیا واردات مستقیم کالا از ایالات‌ متحده به ایران وجود دارد یا خیر؟ باید گفت من هرگز چنین چیزی را ندیدم. واردات کالا از کشورهایی مانند بریتانیا کماکان وجود دارد اما واردات از آمریکا آن هم به طور مستقیم به طور کلی موضوعی جداست. البته این موضوع به این معنا نیست که هیچ‌گونه کالای آمریکایی وارد کشور نمی‌شود؛ ممکن است از طریق برخی کانال‌ها مانند کولبری یا توقف در کشورهای دیگر نظیر امارات این اتفاق صورت بگیرد. کالاهای کولبری نمونه دیگری از کالای قاچاق بودند که در دولت قبلی آمدند و آن را رسمی کردند؛ این اقدام منجر شد مسیر درست و قانونی تجارت آسیب ببیند و مسیرهای غیررسمی که عملا نمونه‌هایی از قاچاق بودند رونق بگیرند.
وی در خاتمه سخنانش افزود: بدون در نظر گرفتن این شیوه‌ها می‌توان گفت هیچ‌گونه واردات قانونی به صورت ثبت سفارش از آمریکا به ایران وجود ندارد. در چنین شرایطی برخی افراد به دنبال مقصر می‌گردند. اینکه انگشت اتهام را به سمت دولت آقای پزشکیان بگیریم مشخصا خطاست چرا که مشکلات امروز ما به طور عمده نتیجه ضربه‌هایی است که ما در سه سال گذشته متحمل شدیم.