پشت صحنه‌ای از چاپ کتاب‌های شعر

رضا اسماعیلی معتقد است با‌وجود روند صعودی چاپ کتاب‌های شعر در سال‌های اخیر، ما همچنان با فقر کتاب در این حوزه روبه‌رو هستیم. شعر امروز هرچند توانسته در ورود به قالب‌ها و موضوعات متنوع موفق عمل کند اما در رساندن حرف خود به گوش مخاطب خارج از کشور و دیگر زبان‌ها ناکام بوده است. شعر که میراث ایرانیان است، در دنیای امروز تنها با مولوی و خیام و شاعران کلاسیک شناخته می‌شود و کمتر شاعر معاصری این مجال را یافته تا آثارش را به مخاطبان شعر‌دوست دیگر زبان‌ها هم عرضه کند. با توجه به این کاستی، رهبرمعظم انقلاب در دیدار اخیر شاعران با ایشان، بر ترجمه شعر فارسی تاکید کردند. با این حال به نظر می‌رسد برگردان سروده‌های فارسی‌زبان و رساندن آن به دست مخاطبان آن سوی آب، کار چندان ساده‌ای نیست. شعر به لحاظ قالب و زبان مخصوص خود در کنار دستگاه‌هایی که موازی تلاش دارند در حوزه ترجمه کار کنند، جزو مظلوم‌ترین آثار ادبی در این حوزه بوده است. رضا اسماعیلی در این باره معتقد است: «شعر امروز ایران، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. امروز ما شاعران خوبی داریم ولی آنچه باعث مظلومیت و مهجوریت شعر ایران شده، بی‌توجهی به امر ترجمه است. ما در حوزه ترجمه آثار شاعران ایرانی و معرفی آنان به مردم جهان خیلی کم‌فروشی کرده‌ایم. نهادهای متولی باید زمینه ترجمه اشعار شاعران ایرانی را فراهم کنند. ترجمه اشعار، اولین قدم برای جهانی شدن شعر معاصر ایران است. عرضه کتاب‌های شاعران ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی و تعامل شاعران ایرانی با شاعران جهان از دیگر راهکارهایی است که در معرفی شعر امروز ایران به مردم جهان می‌تواند موثر باشد. به خاطر سهولت در چاپ کتاب، در سال‌های اخیر چاپ و انتشار کتاب‌های شعر روندی صعودی داشته است؛ البته اگر به پشت صحنه چاپ کتاب‌های شعر نگاه کنیم، از این اتفاق خوشحال نخواهیم شد چرا‌که پشت آشفته‌بازار چاپ کتاب شعر، بیشتر انگیزه‌های تجاری است. شمارگان کتاب‌ها نیز خیلی پایین است. بدتر از همه اینکه بخش اعظم و در مواردی تمام هزینه چاپ کتاب به دوش شاعر است. تقلید و تکرار شعر معاصر را از سکه انداخته است. این آفت تا حدود زیادی محصول «جشنواره‌زدگی» است. گرفتار شدن در چنبره فرم‌گرایی نیز بیشتر متوجه آن دسته از شاعرانی است که «حرفی برای گفتن» ندارند. شاعرانی که حرفی برای گفتن داشته باشند با تلفیق هنرمندانه «فرم» و «محتوا» اثری درخشان خلق می‌کنند. راه رستگاری شعر معاصر توجه بیشتر به «اندیشه‌ورزی» است. شعر امروز ما از «فقر اندیشه» رنج می‌برد. البته شاعران نوپرداز به خاطر عدم التزام به وزن و قافیه سنتی و انتخاب قالب‌های نو
(نیمایی و سپید) به عنصر اندیشه توجه بیشتری دارند.»
این کارشناس کتاب معتقد است: «گاهی تاثیرپذیری از «ترجمه» به یک تهدید تبدیل می‌شود. البته اگر شاعر یا نویسنده هوشمندانه به این حوزه ورود پیدا کند، می‌تواند دایره و دامنه این تاثیرپذیری را به شکلی مدیریت کند که که کارش به
«تکرار و تقلید» و کپی‌برداری از آثار ترجمه نکشد. در شعر هم متاسفانه ما شاهد این تاثیرپذیری هستیم البته اگر تاثیرپذیری با خلاقیت و ابتکار همراه باشد، اشکالی ندارد ولی کپی‌برداری صرف از آثار نویسندگان و شاعران خارجی چیز خوبی نیست و به ادبیات آسیب می‌رساند.»