پوست‌اندازی سیاسی به سبک اروپایی

گروه بین‌الملل- اولاف شولتز صدراعظم آلمان در میان رهبران اروپایی بسیار نادر است. او در ۶۴‌سالگی از دهه ۱۹۹۰ به عنوان یک سیاستمدار منتخب مشغول به کار است. از سوی دیگر نیکوس آناستازیادس از قبرس، آنتونیو کاستا از پرتغال و کلاوس یوهانیس از رومانی تنها رهبرانی هستند که بالای ۶۰ سال دارند.
با این حال نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر ۹ نفر از ۲۷ نفر رهبران فعلی اتحادیه اروپا زیر ۴۰ سال هستند. طبق گزارشی که بلومبرگ منتشر کرده در سال ۲۰۱۹ میانگین سنی رهبران جهان از دهه ۱۹۵۰ میلادی افزایش یافته، اما سران دولت‌های اروپایی به سرعت در حال جوان‌گرایی هستند، به طوری که اکنون میانگین سنی رهبران و سیاستمداران اصلی اروپایی تنها ۵۳ سال است.
در واقع در سراسر اروپا، نخست‌وزیران و روسای جمهوری در حالی جوان‌تر شده‌اند که در عین حال تجربه کمتری در حوزه سیاسی و قانونگذاری دارند. وجه مشخصه دیگر آنها نیز این است که کمتر به احزاب اصلی تعلق داشته و به شدت از ابزارهای ارتباطی مانند رسانه و شبکه‌های اجتماعی به نفع خود بهره‌ می‌گیرند.
ماکرون، سوناک و زلنسکی
به گزارش یورونیوز، امانوئل ماکرون رییس‌جمهوری فرانسه، تنها پنج سال قبل از اینکه در سال ۲۰۱۷ در ۳۹‌سالگی به قدرت برسد، وارد سیاست رسمی شده و جوان‌ترین رهبر فرانسه بعد از ناپلئون لقب گرفت. ریشی سوناک نخست‌وزیر بریتانیا سه سال هم از ماکرون کوچکتر بوده و تنها هفت سال سابقه در مجلس عوام دارد. در واقع سوناک جوان‌ترین نخست‌وزیر بریتانیا بعد از رابرت جنکینسون در سال ۱۸۱۲ است.
اکنون ایتالیا، ایرلند، اوکراین، فنلاند و اتریش نیز دارای روسای دولتی بسیار جوان هستند. حتی سباستین کورتس صدراعظم اتریش وقتی در ۳۱‌سالگی به قدرت رسید، رکورد جوان‌ترین رییس دولت جهان را شکست. در این رابطه یان برز استادیار علوم سیاسی کالج دوبلین با انتشار کتابی به عنوان نخست‌وزیران در اروپا به این نتیجه رسیده که در بازه سال‌های ۱۹۴۵ تا ۲۰۱۹، نیمی از افرادی که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ به قدرت رسیده‌اند کمتر از شش سال تجربه فعالیت و حضور در پارلمان را داشته‌اند. برز و همکارانش همچنین دریافتند که تجارب شغلی رهبران اروپایی کمتر سیاسی و فنی شده است، به طوری که آنها دیگر مانند سیاستمداران حرفه‌ای سابق نیستند. به عنوان مثال افرادی نظیر ماکرون، ریشی سوناک و الکساندر دی‌کرو نخست‌وزیر بلژیک از عالم تجارت به دنیای سیاست وارد شده‌اند. یا اشخاصی نظیر نخست‌وزیر فعلی ایرلند که پیش از این پزشک و ولودیمیر زلنسکی که هنرپیشه و طنزپرداز بوده‌اند.
شخصیت، کاریزما و شناخت عمومی
در این رابطه برز در گفت‌و‌گو با یورونیوز توضیح داد: یکی از دلایل اصلی کاهش سن رهبران اروپایی، تغییر رویه در احزاب اصلی در این قاره بوده است. در واقع احزاب به جای انتخاب نامزد نخست‌وزیری و ریاست‌جمهوری که تجربه سیاسی گسترده دارند، به دنبال افراد محبوب و کاریزماتیک هستند. به همین دلیل چنین شرایطی باعث شده که سیاستمداران بی‌تجربه‌تر بتوانند در احزاب سیاسی بالاتر رفته و در سنین پایین‌تر وارد پست‌های اجرایی عالی شوند.
همچنین تحلیلگران به دلایل دیگری نیز اشاره می‌کنند. تلویزیون و رسانه‌های اجتماعی به تک‌تک سیاستمداران بستر و قدرت بیشتری داده‌اند. این رسانه‌ها تمایل دارند بر شخصیت هر یک از سیاستمداران تمرکز کنند. به همین دلیل افول احزاب جریان اصلی باعث شده تا رهبرانی مانند ماکرون بتوانند ابزارهای سیاسی خود را ایجاد کنند.
استفان لهنه از پژوهشگران اندیشکده کارنگی در این خصوص توضیح می‌دهد: چنین موضوعی حاکی از نوسانات بیشتر در سیاست اروپاست. در واقع از آنجا که فرآیند ائتلاف‌سازی در اروپا پیچیده شده، احزاب به دنبال جوانانی هستند که چندان به دنبال سیاست‌های تشکیلاتی نیستند. از سوی دیگر به واسطه وجود رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، امر سیاست‌ورزی بسیار پراسترس شده، از این رو جوانان که استقامت بیشتری داشته و از ارتباطات نوین بهره‌ می‌گیرند، دست بالاتر را پیدا کرده‌اند.
البته در این میان چند استثنا نیز وجود دارد. مانند مارک روته ۵۵ ساله که از سال ۲۰۱۰ به عنوان نخست‌وزیر هلند فعالیت می‌کند یا اولف کریسترسون نخست‌وزیر جدید سوئد که اکنون ۵۹ سال دارد.
کدام رهبران باثبات‌تر هستند؟
با وجود ایجاد موج جوان‌گرایی میان رهبران اروپا، اکنون وضعیت ثبات و بی‌ثباتی در سیاست این قاره نیز مطرح است. به عنوان مثال سباستین کورتس صدراعظم سابق اتریش، به قول یکی از روزنامه‌ها، «صدراعظم رسانه‌ای بود که با نوید یک «سبک جدید» سیاست به قدرت رسید. اما اولین دولت او تنها دو سال دوام آورد و پس از یک رسوایی فساد با رای عدم اعتماد سرنگون شد. او چند ماه بعد دوباره به قدرت رسید، اما دولت دوم او نیز کمتر از دو سال دوام آورد. همچنین تااوی رویواس در سال ۲۰۱۴ در ۳۵ سالگی نخست‌وزیر استونی شد، اما دولت ائتلافی او پس از رای عدم اعتماد کمتر از دو سال بعد سقوط کرد. او در سال ۲۰۲۰ بازنشستگی خود را از سیاست اعلام کرد.
ادوارد هگر از اسلواکی که اکنون ۴۶ سال دارد برای اولین بار در سال ۲۰۱۶ در شورای ملی تک مجلسی حضور پیدا کرد و سرانجام نیز ماه گذشته نتوانست رای اعتماد به دست آورد. از این رو تحلیلگران معتقدند که اکنون اروپا با نوعی سرگردانی دست به گریبان است، زیرا چهره‌های برجسته با دهه‌ها تجربه سیاسی، مانند آنگلا مرکل و هلموت کهل، یا فرانسوا میتران رییس‌جمهور سابق فرانسه، امروزه نادر هستند؛ امری که توان نقش‌آفرینی در شرایط بحرانی را از اروپا سلب کرده است.
نتایج یک تحقیق در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که نخست‌وزیران با تجربه در اجرای سیاست‌های دلخواه خود موفق‌تر از جوانان بی‌تجربه عمل می‌کنند. با این حال هستند ناظرانی که معتقدند هر چند سابقه طولانی عضویت در مجلس شانس نخست‌وزیر را افزایش می‌دهد، اما لزوما گذران سال‌های بیشتر در پارلمان، حاوی مزایای عمده‌ای برای سیاستمداران جوان نخواهد بود. به همین دلیل است که نمی‌توان به قاطعیت گفت که اروپا از موج رهبران جوان ضربه خورده است. حتی انتخاب رهبران جوان بدون سابقه سیاسی به احزاب این امکان را می‌دهد که با رای‌دهندگان ارتباط بهتری بگیرند. همچنین امروز شواهد نشان می‌دهد که عمده‌ترین تهدیدها برای وحدت و انسجام اروپا، معمولا از سوی رهبران قدیمی نشات می‌گیرد.
نمونه این رهبران قدیمی، ویکتور اوربان نخست‌وزیر ۵۹‌ساله مجارستان و یاروسلاو کاچینسکی ۷۳‌ساله از لهستان هستند. حتی ولادیمیر پوتین ۷۰‌ساله هم ثابت کرده سال‌ها حضورش در سطح اول سیاست روسیه و اروپا، چندان منجر به اتخاذ تصمیمات اخلاقی و معقول نشده است. علاوه بر این برخی از کارشناسان معتقدند که رهبران جوان‌تر کمتر به سمت پوپولیسم و ناسیونالیسم افراطی گرایش دارند. به همین دلیل به گفته لهنه در مجموع نمی‌توان گفت که ظهور رهبران جوان در اتحادیه اروپا، منجر به ناکارآمدی شده است.