پول‌پاشی برای هیچ

گروه فناوری- مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به رشد ۳۰ درصدی بودجه پارک‌های علم و فناوری برای سال آینده، باور دارد اعتبارات مناسبی برای پارک‌های مذکور دیده شده است. البته بازوی مشورتی مجلس با تاکید بر نقش پارک‌ها در توسعه فناوری و تجاری‌سازی، اعتبارات اختصاص‌یافته را به یک شرط مناسب می‌داند؛ «پایبندی دولت به اجرای قانون.»
دولت، دی ماه امسال لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ را به مجلس تقدیم کرد که در حوزه‌های مختلف نسبت به سال ۱۴۰۱ با رشد همراه بوده است. حال بازوی مشورتی مجلس، بررسی لایحه بودجه را در دستور کار خود قرار داده و با بررسی‌های کارشناسی، نسبت به آن اظهارنظر می‌کند. جدیدترین گزارش کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس مربوط به پارک‌های علم و فناوری است. مرکز پژوهش‌ها، پارک‌های علم و فناوری را یکی از نهادهای اجتماعی موثر در امر توسعه فناوری و تجاری‌سازی می‌داند و تاکید دارد برای تحقق این هدف باید تمامی اعتبارات در نظر گرفته‌شده در بودجه ۱۴۰۲ توسط دولت فراهم شود؛ اعتباراتی که این مرکز آن را مناسب برای سال ۱۴۰۲ می‌داند، اما به شرط تحقق یکی از بندهای آن!
بازوی مشورتی مجلس با بررسی وضعیت پارک‌های علم و فناوری کشور، از مشکل بودجه‌ای اغلب این مجموعه‌ها خبر داده که پارک‌های علم و فناوری تازه‌تاسیس برای ایجاد زیرساخت‌ها و فضاهای فیزیکی مطلوب، با مشکلات بیشتری روبه‌رو هستند؛ مشکلاتی که براساس بررسی‌های این مرکز، ناشی از عدم اختصاص اعتبارات «تبصره ۷ ماده ۳۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده» به مراکز یادشده است. براساس تبصره ۷ ماده ۳۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده، سهم عوارض ارزش افزوده دریافتی از شرکت‌های فناور مستقر در پارک‌های علم و فناوری، باید به صورت صددرصدی به همان پارک بابت ایجاد، توسعه و نگهداری زیرساخت‌ها، فضاهای عمومی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و ارائه خدمات شهری اختصاص یابد. اما به نظر می‌رسد که دولت با وجود دریافت این مالیات، منابع آن را به پارک‌ها اختصاص نداده و نوعی قانون‌گریزی را مرتکب شده است.از همین رو مرکز پژوهش‌های مجلس معتقد است در صورت اختصاص این اعتبارات قانون مالیات بر ارزش‌افزوده، به طور کلی اعتبارات مناسبی برای پارک‌های علم و فناوری در لایحه بودجه ۱۴۰۲ در نظر گرفته شده است. عدم اختصاص این ردیف بودجه نیز منجر به مشکلات بیشتر برای پارک‌های علم و فناوری خواهد شد، به ویژه آنها که در مناطق کم‌برخوردارتر هستند.
رشد ۳۰ درصدی بودجه پارک‌های علم و فناوری
براساس اعلام وزارت علوم، ۴۹ پارک علم و فناوری در سطح کشور وجود دارد، اما در لایحه بودجه تنها اطلاعات مربوط به ۳۴ پارک ذکر شده است. این امر نشان می‌دهد پارک‌های علم و فناوری دانشگاه‌ها که از اعتبارات دستگاه اصلی خود استفاده می‌کنند از این لایحه بودجه جدا شده‌اند. در واقع در این گزارش بودجه عمومی ۳۴ پارک علم و فناوری مورد بررسی قرار می‌گیرد. مجموع بودجه عمومی اختصاص‌یافته به ۳۴ پارک علم و فناوری در حدود هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان است که نسبت به قانون بودجه سال گذشته، حدود ۳۰/۴ درصد رشد یافته است. با توجه به تورم ۴۰ درصدی در کشور، این رشد کمتر از تورم است.
مصارف عمومی اختصاص‌یافته به پارک‌های علم و فناوری نیز در حدود ۱۱۵۷ میلیارد تومان است که نسبت به بودجه امسال، حدود ۲۱/۸ درصد رشد یافته است. مصارف عمومی شامل اعتبارات هزینه‌ای (مثل هزینه حقوق، قبوض آب و برق و…) اختصاص‌یافته به پارک‌های علم و فناوری ۹۰۰ میلیارد تومانی، اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (بودجه عمرانی) حدود ۲۵۸ میلیارد تومانی می‌شود. به‌علاوه، مصارف عمومی از محل درآمدهای اختصاصی پارک‌های علم و فناوری در حدود ۴۷۴ میلیارد تومان است که نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۱ در حدود ۵۷/۸ درصد رشد یافته است.
سهم بالای پارک فناوری پردیس از بودجه
مرکز پژوهش‌های مجلس در بخش دیگری از گزارش خود، سهم پارک‌های علم و فناوری از لایحه بودجه را مورد بررسی قرار داده است. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، پارک فناوری پردیس با ۱۱۸ میلیارد تومان، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با ۱۰۵ میلیارد تومان و پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی با ۵۰ میلیارد تومان، بالاترین حجم بودجه عمومی دولتی در میان پارک‌های علم‌وفناوری را به خود اختصاص خواهند داد. اما اگر این ارقام را با بودجه سال ۱۴۰۱ مقایسه کنیم، سه پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی، سمنان و گلستان با بیشترین رشد در اعتبارات عمومی بودجه روبه‌رو شده‌اند.
خروجی مستقل و مستقیمی از پارک‌های علم و فناوری نداشته‌‌ایم
کیوان نقره‌کار کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات در خصوص اهمیت پارک‌های علم و فناوری در اقتصاد کشور به «جهان‌صنعت» گفت: بحث پارک‌های علم و فناوری، شتاب‌دهنده‌ها و نمونه‌هایی از این دست شاید نزدیک به سه دهه است که در دنیا به وابسته حمایت از شرکت‌های نوپا رایج شده و چند سالی است که در کشور شاهد این‌گونه سازمان‌ها هستیم. نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است این است که باید ببینیم این سازمان‌ها در نهایت تا چه میزان بر روند اقتصادی کشور تاثیرگذار هستند.
او در ادامه بیان کرد: اگر بخواهیم این موضوع را بررسی کنیم و به یک نتیجه مناسب برسیم این است که ما در چندسال اخیر پارک‌های علم و فناوری داشتیم که ذیل دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها فعالیت کرده‌اند یا به نوعی در قالب ترکیبی از شتاب‌دهنده‌ها توسط بخش خصوصی اداره می‌شدند. اما نکته مهم این است که تا‌به‌حال خروجی مستقل و مستقیمی نداشتیم. به عنوان مثال یک پارک‌ علم‌ و‌ فناوری بگوید چند درصد از شرکت‌هایی که در آنجا مستقر بودند، به نتیجه رسیدند و تا چه میزان توانستند در بازار اقتصادی کشور و بازار بین‌المللی تاثیرگذار باشند. بنابراین تا این لحظه گزارش‌های جامعی وجود نداشته و صرفا اگر شرکتی از دل این پارک‌ها یا شتاب‌دهنده‌ها بیرون آمده نتیجه تلاش‌ها و سرمایه‌گذاران خودشان بوده است. بنابراین اولین نکته این است که ما باید بررسی عملکرد پارک‌های علم و فناوری را در اختیار داشته باشیم.
نقره‌کار در ادامه گفت: همچنین زمانی که چنین اتفاقی رخ دهد و گزارش عملکردی در اختیار داشته باشیم آن موقع است که تخصیص بودجه بیشتر به این پارک‌ها معنای درستی پیدا می‌کند. اساسا پارک‌های علم و فناوری با توجه به بودجه‌ای که در اختیار دارند چگونه آن را مصرف می‌کنند؟ مستقیما به شرکت‌ها می‌دهند؟ از طریق کارگزار‌ها ارائه می‌کنند؟ خدمات مختلف مشاوره‌ای یا آموزشی می‌دهند؟ این پول به صورت نقد به شرکت‌ها داده می‌شود یا برای آنها مصرف می‌شود؟ تمام این موارد را باید بررسی کرد.
باید نظام‌های درست نظارتی حاکم شوند
نقره‌کار ادامه داد: همچنین اگر قرار است چنین بودجه‌ای به پارک‌ها تخصیص داده شود؛ اول اینکه پارک‌های علم و فناوری قرار است چه امکان بیشتری را ارائه کنند که بودجه بیشتری هم دریافت کنند؟ دوم اینکه چه شاخص‌هایی بعد از اینکه این بودجه را دریافت کردند، در اختیار دارند؟ سوم اینکه چه خروجی‌هایی بعد از این جریان قرار است نصیب کشور شود. چهارم اینکه باید گزارش‌هایی ارائه شود. به نظر می‌رسد ما این شفافیت را در بدنه پارک‌های علم و فناوری با توجه به تمام زحماتی که می‌کشند، نداشته‌ایم. در نهایت به نظر می‌رسد اگر نظام‌های درست نظارتی بر آنها حاکم نشوند، این عدم شفافیت‌ها باز هم افزایش پیدا می‌کند.
او در پایان خاطرنشان کرد: طبیعی است که هر مجموعه نوپا، گروهی از فارغ‌التحصیلان یا دانشگاهیان به این دلیل که هنوز با صنعت و بازار آشنایی کامل ندارند، حمایت از آن‌ها الزامی است. همچنین باید جریان‌ فکری، ایده‌ها و محصولات نوآورانه این عزیزان در جهت درست مسیر بازار و صنعت قرار بگیرد. بنابراین الزام است که شبکه‌ای از مجموعه‌ها در قالب‌های مختلف مانند پارک‌های علم و فناوری کنار این افراد قرار بگیرند. اما نکته مهم این است که این پارک‌های علم و فناوری چه وظایفی برعهده دارند و چگونه وظایف خودشان را انجام می‌دهند.