پیامدهای برگزیت بر کشورهای منطقه خاورمیانه

محمد بهادرخانی*- فرآیند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) صرفا یک چالش اروپایی نیست و قطعا بازتاب‌هایی فراتر از اتحادیه اروپا خواهد داشت. کشورهای منطقه خاورمیانه که در حال حاضر دارای روابط اقتصادی و سیاسی با اتحادیه اروپا هستند از این تغییرات تاثیر‌پذیر خواهند بود. با توجه به اینکه زمان اعلام نهایی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا ۳۱ اکتبر ۲۰۱۹ است‌ لذا‌ ضروری است که پیامدهای آن بر کشورهای منطقه خاورمیانه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
در صورت تحقق خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در واقع دوران یکجانبه‌گرایی و نظام تک‌قطبی در اتحادیه اروپا پایان می‌پذیرد. در حال حاضر اتحادیه اروپا در خصوص تمام مسائل خود به ویژه در حوزه سیاسی و اقتصادی تصمیم واحدی را در قالب سیاست خارجی اتحادیه اروپا اتخاذ می‌کند. این امر به نوبه خود، نشان‌دهنده اتحاد و همگرایی بالای کشورهای اروپایی است. هر قدر که کشورهای اروپایی باهم همگراتر باشند، امکان اعمال نفوذ سایر کشورها در تصمیم‌گیری سیاست خارجی آنها کمتر خواهد بود. در واقع، اتحادیه اروپا یک نظام واحد تک‌قطبی و یکجانبه در سطح منطقه خود است که برآیند تصمیمات در حوزه سیاسی و اقتصادی در آن به صورت واحد است. به عنوان نمونه، تصمیم‌گیری سیاست خارجی اتحادیه اروپا در خصوص مساله فلسطین، سوریه، منابع انرژی نفت و گاز در خاورمیانه، مساله هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، برجام و ده‌ها مساله دیگر به صورت یکپارچه و واحد و از طریق نماینده سیاست خارجی اتحادیه اروپا اتخاذ می‌‌شود.
‌اما با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، ما شاهد چند‌جانبه‌گرایی در تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی در منطقه اروپا خواهیم بود که این بیشتر به نفع کشورهای منطقه خاورمیانه و سایر مناطق است. خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا هم باعث تضعیف قدرت اتحادیه اروپا و هم بریتانیا در حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی می‌شود. اتحادیه اروپا دیگر از بریتانیا به عنوان دولت دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل برخوردار نیست لذا‌ برای افزایش قدرت سیاسی خود دست به اتحاد با بازیگران دیگر مناطق از جمله منطقه خاورمیانه خواهد زد. بریتانیا نیز که به عنوان «اسب تروای» ایالات متحده شناخته شده است با رخ دادن برگزیت، اتحاد راهبردی خود با ایالات متحده را عمیق‌تر و گسترده‌تر خواهد ساخت‌ بنابراین‌ ما شاهد یک اروپایی خواهیم بود که یکپارچگی خود را از دست داده است‌ و به جای همگرایی منطقه‌ای یک نوع از رقابت قدرت در آن رخ خواهد داد.
در حوزه اقتصادی نیز روند به همین منوال است که با رخ دادن برگزیت اتحادیه اروپا از استقلال عمل بیشتری در حوزه سیاست خارجی خود برخوردار خواهد شد. بریتانیا به خاطر پیروی از سیاست‌های خاورمیانه‌ای ایالات متحده، همواره به عنوان یک مانع در راه پیوند اقتصادی بین کشورهای منطقه خاورمیانه و اتحادیه اروپا بوده است. در واقع تصمیماتی که اتحادیه اروپا در مورد برقراری روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای منطقه خاورمیانه گرفته است تحت تاثیر دیدگاه‌های ایالات متحده بوده است. بنابراین‌ با رخ دادن برگزیت، فرصت مناسبی برای اتحادیه اروپا و برخی از کشورهای خاورمیانه مانند جمهوری اسلامی ایران برای برقراری روابط سیاسی و اقتصادی فراهم خواهد شد. به عنوان نمونه، امکان بیشتری برای جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورهای خاورمیانه جهت چانه‌زنی در فروش منابع انرژی نفت و گاز به کشورهای اروپایی وجود خواهد داشت. در حال حاضر اتحادیه اروپا به تبعیت از تحریم‌های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران عمل می‌کند؛ در حالی که با وقوع برگزیت ایالات متحده باید هم بریتانیا و هم اتحادیه اروپا را با خود همراه سازد که این امر بسیار دشوارتر از وضعیت خروج بریتانیا از آن است.
در نتیجه‌ می‌توان خاطر‌نشان کرد که خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا به نفع کشورهای منطقه خاورمیانه خواهد بود‌ چون با دو قطبی شدن منطقه اروپا، هر کدام از این قطب‌ها برای حفظ قدرت خود به دنبال اتحاد سیاسی و اقتصادی با دیگر بازیگران خارج از منطقه خواهد بود.
*کارشناس مسائل بین‌الملل