پیامد نگاه تزئینی به موزه‌ها

میترا خراسانیان*- در گام نخست باید دید جایگاه موزه در کشور و در جامعه به چه صورت است. جوامع هر چقدر پیشرفته‌تر بوده و دیدگاه رو به جلوتری داشته باشند، زیرساخت‌های فرهنگی در آنها محکم‌تر و منسجم‌تر خواهد بود. به همین دلیل باید در نظر داشته باشیم که نوع نگاه و رفتار جوامع پیشرفته با موزه بسیار عمیق‌تر و دقیق‌تر است.

زمانی که به یک موزه و کار فرهنگی به عنوان یک کار تزئینی نگاه می‌شود، نوع رفتار با آن موزه هم تغییر می‌کند و شاهد حواشی و برخوردهایی نظیر آنچه در موزه باستان‌شناسی رشت اتفاق افتاده، می‌شویم. میراث ملی کشور مهم‌ترین دارایی و ارزش فرهنگی ایران است، لذا مهم‌ترین وظیفه هر یک از ما نگهداری از این میراث و انتقال آن به نسل‌های آتی است.

در راستای همین وظیفه‌ای که برای انتقال میراث فرهنگی و هویت ملی بر عهده داریم ‌باید جدای از نمایش آثار تاریخی مساله حفاظت از آنها را به صورت جدی مد‌نظر قرار دهیم. یعنی حتی اگر این امکان وجود نداشته باشد که میراث فرهنگی‌ای که داریم را در معرض دید عموم قرار دهیم، مشکلی نیست، اما باید توجه داشت که مهم‌ترین وظیفه ما حفظ این آثار است.

به نظرم اگر شرایط نمایش آثار در موزه‌ها به‌گونه‌ای باشد که آسیبی به آنها برساند این ارزش کار را پایین می‌آورد و با این برخورد مهم‌ترین قدم که حفظ آثار است را زیر سوال می‌بریم.

نکته دیگری که وجود دارد آن است که نظارت و نوع نگرش و رفتار با اشیای موزه‌ای باید چارچوب‌مند باشد. به نظرم باید بیشترین دغدغه وزارت میراث فرهنگی و بیشترین اعتبارات، صرف حفظ اصولی و ایجاد شرایطی باشد تا این میراث فرهنگی به نحو احسن حفظ و نگهداری شود. عواملی مثل دما، رطوبت و نور همگی در نگهداری و عمر میراث فرهنگی اثرگذار هستند و باید مورد توجه قرار گیرند.

جدای از مساله حفظ میراث فرهنگی، یکی از اتفاقات ناخوشایندی که در موزه باستان‌شناسی رشت افتاده اینکه این موزه به نوعی رها شده است. این در حالی است که باید برای چنین موزه‌ای با این ابعاد ملی، یک ساختمان و شرایط جدید در نظر گرفته می‌شد. همچنین استفاده از سنسورهای دما، رطوبت، گرد و غبار و مواردی از این دست و ایجاد شرایط استاندارد برای موزه باستان‌شناسی رشت باید مورد توجه قرار گیرد.

باید بپذیریم که داریم وارد عصری می‌شویم که‌ های‌تک (تکنولوژی‌ پیشرفته) اثر‌گذار است و نمی‌توانیم در برابر این موضوع مقاومت نشان دهیم. در حال حاضر بسیاری از موزه‌های جهان بحث هوشمندسازی و داشتن «کیوآرکد» کنار آثار برای معرفی چند‌زبانه آثار موزه را مد‌نظر قرار می‌دهند و به هر روی امروز صنعت گردشگری هم باید در امر موزه‌داری مورد توجه قرار گیرد. زمانی که بازدیدکنندگان سایر شهرها و کشورها از موزه‌ای بازدید می‌کنند درواقع با نوع تفکر و نگرش آن جامعه و مقصد نیز به نوعی آشنا می‌شوند.

به نظرم این امکان وجود دارد که با یک‌سری اقدامات سطحی و کوچک اثرات زیادی در موزه باستان‌شناسی رشت و سایر موزه‌ها می‌توان ایجاد کرد که هوشمند‌سازی موزه، تهیه آرشیو الکترونیک و تهیه بارکد برای معرفی آثار موزه حداقل به دو زبان از آن جمله‌اند.

در نهایت یک قدم مهم و اساسی که می‌تواند برای موزه باستان‌شناسی رشت برداشته شود احداث ساختمانی است که تمام آیتم‌های مهم و اصول حفاظتی در آن لحاظ شود و مجهز به سنسورهای دما و رطوبت باشد. با انجام این اقدامات می‌توان موزه باستان‌شناسی رشت را از حالت خانه موزه خارج کرد و ساختمانی جدید و با استانداردهای جدید برای آن در نظر گرفت.

* کارشناس و فعال موزه‌داری