پیشگویی بزرگ برژینسکی

مژده کلهر- نجات اسلن از یادداشت‌نویسان روزنامه جمهوریت ترکیه می‌نویسد: باید درک کرد که آیا آنچه برژینسکی بیست و شش سال پیش نوشت، پیشگویی بود یا بخشی از یک نقشه، زیرا روسیه به‌طور فزاینده‌ای در جغرافیای اوراسیا منزوی شده و در مجاورت آن جنگیده است.
جنگ اوکراین اساسا یک درگیری مسلحانه بین مرکز قدرت اقیانوس اطلس و مرکز قدرت اوراسیاست و در جغرافیای حائل اوکراین در حال گسترش است. در این جنگ که اسلاوها با اسلاوها درگیر شده‌اند، ایالات متحده آمریکا موفق شد از ارتش اوکراین به عنوان قدرت نیابتی علیه روسیه استفاده و نقاط ضعف ارتش آن را آشکار و فرسوده کند. با جنگ اوکراین، برای اولین بار پس از جنگ جهانی دوم، دوباره استفاده از قدرت سخت (قدرت نظامی) در مقیاس بزرگ در روابط بین‌الملل مطرح شده است. با این حال، به نظر می‌رسد جنگ اوکراین نقطه عطفی در تاریخ روسیه خواهد بود و تاثیر قابل توجهی بر ژئوپلیتیک جهانی و جنگ قدرت جهانی خواهد داشت، زیرا نمی‌توان با قاطعیت گفت که این جنگ چه زمانی و در چه شرایطی به پایان می‌رسد.
صفحه شطرنج
برای درک مبارزه بین مراکز قدرت در جغرافیای اوراسیا، درگیری‌های ناشی از این مبارزه و دلایل تنش‌های احتمالی، نگاهی به کتاب صفحه شطرنج بزرگ زبیگنیو برژینسکی که در سال ۱۹۹۷ منتشر شد، مفید است.
برژینسکی در این کتاب از دموکراتیزه شدن اوکراین، تحقق عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو، اروپایی شدن و دموکراتیزه شدن روسیه از طریق اوکراین حمایت کرده و ورود مجدد اوکراین برای کنترل روسیه را خطری جدی برای غرب دانسته است. برژینسکی در کتاب خود اهمیت ژئوپلیتیکی اوکراین را اینگونه بیان می‌کند: «اوکراین در صفحه شطرنج اروپا یک منطقه جدید و مهم و یک محور ژئوپلیتیکی است، چرا که وجودش به عنوان یک کشور مستقل، دگرگونی روسیه را تسهیل می‌کند. اگر مسکو کنترل اوکراین را که دارای منابع مهم و خروجی به دریای سیاه است، به دست بگیرد، روسیه دوباره ثروت خود را در دست خواهد گرفت و از اروپا تا آسیا می‌تواند به یک امپراتوری تبدیل شود.» در این کتاب، برژینسکی ارزیابی مهم دیگری نیز انجام می‌دهد: «نکته مهمی که باید در نظر داشت این است که روسیه بدون اوکراین نمی‌تواند در اروپا باشد. در حالی که اوکراین می‌تواند بدون حضور روسیه در اروپا باشد. روابط اروپایی اوکراین نقطه عطفی برای روسیه خواهد بود. انتخاب اوکراین به نفع اروپا، روسیه را نه به عنوان کشور اروپایی و نه آسیایی بلکه عنوان یک اوراسیایی در درگیری‌های نزدیک خود تنها رها می‌کند.»
کلام آخر
درک این نکته ضروری است که آیا آنچه برژینسکی بیست و شش سال پیش نوشت، پیشگویی بود یا بخشی از یک نقشه، زیرا روسیه به‌طور فزاینده‌ای در جغرافیای اوراسیا منزوی شده و در مجاورت آن در حال جنگ بوده است. مقاومت در برابر چنین طرح‌های عمیقی حیاتی است. مساله اصلی این است که تاریخ روسیه از این پس چگونه رقم خواهد خورد؟