پیوستن آب به ناترازی‌ها

گروه انرژی- یک بحران دیگر در حوزه انرژی در راه است؛ این‌بار علاوه‌بر برق و گاز و گاز، آب هم مساله اول کشور در تابستان پیش‌رو شده است. بنا به گفته مقامات وزارت نیرو هنوز تابستان از راه نرسیده در ۴۳ شهر در ۲۳ استان دچار تنش آبی قرار گرفته‌اند و مهم‌تر از همه، این تنش‌ها قرار است شامل تهران هم بشود.
بیستمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت آب و تاسیسات آب و فاضلاب دیروز در حالی در تهران گشایش یافت که نگرانی‌ها درباره کاهش شدید بارش‌ها و ذخایر آبی کشور بالا گرفته است. بنا به‌گفته‌ هاشم امینی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب کشور در حال حاضر در ۴۳ شهر در ۲۳ استان دچار تنش آبی قرار دارد و متناسب با ناترازی، ۶۱ پروژه برای پیک مصرف تابستان و عید تعریف کردیم.
اگرچه مصوبه هیات وزیران که روز سه‌شنبه ابلاغ شده و به آبونمان آب اختصاص دارد اما آنطور که امینی می‌گوید، دولت برنامه‌ای برای افزایش قیمت آب ندارد. همزمان شهرام حیدریان، مدیرکل تعرفه‌های شرکت مهندسی شرکت آب و فاضلاب کشور گفته است که تصمیم‌گیری در خصوص تعرفه‌های آب در سال آینده به شرایطی بستگی دارد. وی درباره پاداش صرفه‌جویی گفت: پاداش صرفه‌جویی در هر استان متفاوت است و مشتر کان پرمصرف که بیش از دو برابر الگو مصرف دارند در بازه زمانی مشخص پس از تذکر نسبت‌به قطع آب آنها اقدام خواهیم کرد. به‌گفته او مشترکان بدمصرف رعایت نکنند از ساعت ۹صبح تا ۳ عصر با محدودیت آب روبه‌رو خواهند شد.
بیش از یک دهه است که خشکسالی فلات ایران را دربرگرفته است. خشکسالی‌هایی که مشکلات بسیاری از بخش کشاورزی به وجود آورده است. آنطور که امینی گفته در چهار سال گذشته شرایط خشکسالی متفاوت از بقیه سال‌ها بوده است. علاوه‌بر چالش در ۲۳ استان در سد استقلال در استان هرمزگان، سد کمال صالح و الغدیر در استان مرکزی و سدهای استان‌های اصفهان و تهران با چالش ورودی آب مواجه هستیم اما برنامه‌هایی را در دستور کار داریم.
مدیرعامل آبفا از برنامه دولت برای رفع تنش آبی در استان‌های دارای تنش آبی خبرداده و گفته است: تدابیری لحاظ شده با تزریق اعتبارات برنامه و بودجه بتوانیم تابستان را با همکاری مردم پشت‌سر بگذاریم.
15‌درصد آب هدر می‌رود
فرسودگی شبکه انتقال آب، یکی از عواملی است که باعث هدررفت آب می‌شود. برمبنای آخرین جدول بالانس آب میزان، آب بدون درآمد در کشور ایران حدود ۳۲‌درصد است که ۱۵‌درصد آن مربوط به هدررفت فیزیکی، 5/‏15‌درصد ظاهری و 4/‏1‌درصد مربوط به مصارف مجاز بدون درآمد است.
امینی درباره میزان بودجه در نظر گرفته‌شده برای کاهش هدررفت آب، گفت: تا ۲۰۰۰‌میلیارد تومان برای بازسازی تجهیزات در راستای کاهش هدررفت آب در نظر گرفته شده که ۷۰‌درصد برای حوزه شهری و ۳۰‌درصد برای بخش روستایی خواهد بود.
به گفته او، در حال حاضر پرت شبکه ۱۵‌درصد است، برای کاهش هر یک‌درصد کاهش ۲۲‌هزار‌میلیارد تومان اعتبار لازم است. طبق این مصوبه مقرر شده حدود 4میلیون کنتور ظرف سه‌سال تامین شود که این موضوع نیز در کاهش هدررفت نقش دارد.
هدررفت آب در ایران تحت‌تاثیر چندین عامل قرار دارد که می‌توان آنها را به دو دسته کلی عوامل ساختاری و عوامل مدیریتی تقسیم کرد. بسیاری از لوله‌های توزیع آب در شهرها و روستاها قدیمی و فرسوده هستند. ترک‌ها و شکستگی‌های این لوله‌ها منجر به نشت آب و هدررفت آن می‌شود. همچنین در برخی مناطق، زیرساخت‌های آب‌رسانی به‌روز نشده و سیستم‌های قدیمی هنوز استفاده می‌شوند. این موضوع موجب می‌شود تا بخش عمده‌ای از آب به‌طور مستقیم هدر رود. علاوه‌بر این فقدان برنامه‌ریزی دقیق و عدم نظارت کافی بر مصرف آب در بخش‌های مختلف، هدررفت آب را افزایش می‌دهد.
کشاورزی سنتی و روش‌های آبیاری قدیمی در ایران از جمله مهم‌ترین دلایل هدررفت آب هستند. استفاده از آبیاری غرقابی و سایر روش‌های ناکارآمد باعث می‌شود تا مقدار زیادی آب بدون بهره‌وری موثر هدر برود. پیامدهای هدررفت آب تاثیرات مخرب متعددی بر منابع طبیعی و اقتصاد کشور دارد. با توجه به کاهش منابع آبی و افزایش هدررفت، بسیاری از مناطق کشور با مشکل جدی کمبود آب مواجه شده‌اند.
هدررفت آب هزینه‌های سنگینی به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند؛ از جمله هزینه‌های بازسازی زیرساخت‌ها و کاهش تولیدات کشاورزی و صنعتی. از سوی دیگر کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها از پیامدهای زیست‌محیطی هدررفت آب است که می‌تواند به از بین رفتن اکوسیستم‌های طبیعی منجر شود.
شهرهای پرچالش
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در ادامه نشست خبری با بیان اینکه در یک اقلیم خشک و نیمه‌خشک هستیم و شرایط تغییرات اقلیمی متناسب با نقاط دیگر دنیا سبب شده است در حوزه بارش‌ها دچار کمبود‌هایی شویم، اظهار داشت: این کمبود‌ها بر منابع سطحی و زیرزمینی اثر گذاشته و تامین آب شرب را با چالش مواجه کرده است. میزان بارش کشور ما یک‌سوم بقیه نقاط دنیاست. این بارش پراکنده است. در برخی بالای ‌هزار و 3۰۰میلیمتر و برخی زیر ۳۰میلیمتر بارش داریم. در چهارسال گذشته شرایط خشکسالی متفاوت بود. در سال آبی امسال رتبه‌بندی بارش ۵۳ از ۵۷ سالی است که آمار بارش‌ها را داریم که نشان‌دهنده سال خاص آبی است.
امینی گفت: ان‌شاءالله در بقیه سال آبی بارش‌های خوبی داشته باشیم. وزارت نیرو در هر شرایطی وظیفه‌اش تامین آب پایدار است. برنامه ما به شکلی است که بتوانیم پیک مصرف شب عید و تابستان را در شرایطی پشت سر بگذاریم که کمترین ناترازی را داشته باشیم. پیوسته در وضعیت منابع سطحی و زیرزمینی تمام استان‌ها پایش داریم.
او افزود: براساس آخرین پایش‌ها مشخص شد ۴۳شهر در ۲۳ استان دارای تنش آبی است. متناسب با این موضوع ۱۶۱پروژه را تعریف کردیم که خوشبختانه در حال اجراست. علاوه‌بر چالش در ۲۳استان در سد استقلال در استان هرمزگان، سد کمال صالح و الغدیر در استان مرکزی و سدهای استان‌های اصفهان و تهران با چالش ورودی آب مواجه هستیم اما برنامه‌هایی را در دستور کار داریم.
مدیرعامل آبفا می‌گوید: در استان اصفهان و تهران هم کاهش بارش‌ها را داشتیم. امید است در این ۴۳شهر و ۲۳ استان بتوانیم با تزریق منابع پروژه‌ها را اجرا تا از پیک عبور کنیم. در دولت چهاردهم ۳۶تصفیه آب را در حال اجرا هستیم که انشاءالله بتوانیم در پایان چهار سال این را به مردم هدیه بدهیم.
وی سد کمال صالح و الغدیر در استان مرکزی را نیز دیگر سدهای دارای چالش عنوان کرد و گفت: ورودی آب به این دو سد به‌شدت کاهش یافته است.
امینی با اشاره به کاهش بارش در اصفهان و تهران گفت: وضعیت آب سطحی در آینده استان شرایط خاصی دارد. همچنین حدود ۱۰‌هزار روستا که دارای تنش آبی است را شناسایی کرده و تاکنون ۷‌هزار و ۶۷ روستا آبرسانی شده است. انشاءالله تا پایان سال این روستا‌ها به ۷‌هزار و ۶۰۰ روستا می‌رسد.
به گفته او، تا امروز ۸۶ سامانه آب شیرین‌کن در کشور داریم که آب ۲‌میلیون و ۳۰۰‌هزار نفر را تامین می‌کند و ۱۸ سامانه آب شیرین‌کن در حال احداث داریم. همچنین نزدیک به ۲۷۳ تصفیه فاضلاب در کشور احداث کردیم.
چالش جدید سد کمال خان
محمد جوانبخت، معاون وزیر نیرو هم در مراسم افتتاح بیستمین نمایشگاه آب و فاضلاب درباره واکنش ایران به سدسازی اخیر افغانستان که ورودی آب به خراسان را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، اطمینان داد که این موضوعات پروتکل خاص خود را دارد، وزارت خارجه نیز فعال و کاملا با جدیت موضوع را پیگیری می‌کند. امیدواریم اتفاقات خوبی رخ ‌دهد و نگرانی‌ها مرتفع شود.
او گفت: در خصوص حقابه هیرمند با کشور همسایه قرارداد داریم و پیوسته پیگیری می‌شود، بخش فنی و حقوقی مرتبط با موضوعات فنی و اندازه‌گیری‌ها و احجام آبی که باید وارد کشور شود مربوط به وزارت نیرو است، ما با دقت و با جزییات موضوع را پیگیری می‌کنیم. ضمن اینکه طرف مقابل این قول را داده که همراهی کند و امیدواریم اتفاقات خوبی رخ دهد.
جوانبخت درباره شرایط آبی پیش‌روی کشور در تابستان آینده هم گفت: بنده در نظر ندارم مردم را نگران کنم اما اوضاع آب کشور خوب نیست. بارش‌ها در چهارماه اول سال آبی جاری حدود ۴۰‌درصد از شرایط متوسط بلندمدت ۵۵ساله عقب است. طبق پیش‌بینی‌هایی که توسط هواشناسی صورت گرفته اوضاع بارش‌ها خوب نیست بنابراین نگران هستیم اما برای تمام نقاط جمعیتی به ویژه در حوزه آب شرب برنامه داریم. امیدواریم دولت هم کمک کند طرح‌های کوتاه‌مدت اجرا شود.
معاون وزیر نیرو تاکید کرد: قول می‌دهم با جدیت ‌و تلاش بتوانیم پیک مصرف آب را سپری کنیم. به شرط اینکه مردم در حوزه مصرف کمک کنند و پشتیبان بخش آب کشور باشند.