چاقوی چندکاره سوییسی در الیزه

گروه جهان- آینده سیاسی ادوار فیلیپ که از چند ماه قبل در فرانسه مورد بحث بود، در نهایت به استعفای او از دولت انجامید. استعفای او به دلیل اختلاف نظر با امانوئل ماکرون در تسریع گشایش‌های مربوط به رفع قرنطینه صورت گرفت. در نظرسنجی‌های مربوط به کرونا، محبوبیت فیلیپ از ماکرون به دلیل خونسردی‌اش در مدیریت بحران بیشتر بود. از سوی دیگر ماکرون پس از انتخابات شهرداری‌ها تحت فشار بود چراکه حزب او به غیر از چند شهرستان، در هیچ‌یک از شهرهای بزرگ فرانسه نتوانست به پیروزی دست یابد. نتیجه این انتخابات، به نوعی سرخوردگی مردم از سیاست‌های این حزب و بی‌اعتمادی به آن را نشان داد.
پس از شکست سخت حزب «جمهوری به پیش» امانوئل ماکرون در انتخابات شهرداری‌های فرانسه، تحلیلگران انتظار داشتند که کابینه جدید فرانسه با نخست‌وزیر جدید تشکیل شود. البته به دلیل پیروزی بی‌سابقه سبزها در انتخابات اخیر انتظار آن می‌رفت تا شخصیتی نزدیک به سبزها به عنوان نخست‌وزیر معرفی شود که البته ژان کاستکس به هیچ روی مصداق چنین تصویری نیست.
به دنبال کناره‌گیری نخست‌وزیر پیشین فرانسه از مقامش امانوئل ماکرون، ژان کاستکس ۵۵ ساله را مامور تشکیل کابینه جدید کرد. ژان کاستکس از جناح محافظه‌کار، مسوول ساماندهی پایان قرنطینه در فرانسه، شهردار پراد و از معتمدان سارکوزی است.
بی‌تردید کاستکس یکی از عملگراترین تکنوکرات‌های دولت کنونی است. او را بسیاری «چاقوی چندکاره سوییسی» می‌خوانند. او پیشتر در دولت‌های نیکلا سارکوزی و فرانسوا اولاند کار کرده و تجربه فراوانی دارد. ژان کاستکس، معاون وزیر کار وقت دولت نیکلا سارکوزی، ژاویه برتراند بود. به گفته برخی از تحلیلگران فرانسوی، وزارت کار در دوره پنج ساله سارکوزی به دلیل حضور کاستکس یکی از موفق‌ترین عملکردها را داشت. ژان کاستکس همچنین در دوران فرانسوا اولاند، رییس‌جمهوری سوسیالیست فرانسه پست‌های مهمی از جمله معاونت وزارت بهداشت را برعهده داشت.
از طرفی او به جبهه راست و محافظه‌کار تعلق دارد و نزد افکار عمومی چندان شناخته‌شده نیست. او شهردار شهر جنوبی پراد بوده و رسانه‌های فرانسه به او لقب «مسیو دکونفنمان» داده‌اند؛ لقبی که به مسوولیت او برای کاهش محدودیت‌های کرونایی و رفع قرنطینه اشاره دارد و می‌تواند به «آقای گشایشی» معنا شود.
طبق سنت حاکم بر جمهوری پنجم فرانسه به استثنای دور پنج ساله ریاست‌جمهوری نیکلا سارکوزی، کلیه روسای جمهوری در نیمه راه برای جهش و نیرو بخشیدن به برنامه‌های خود، دست به تغییر هیات دولت زده‌اند. گفتنی است فرانسوی‌ها و رقبای سیاسی از امانوئل ماکرون همواره به عنوان رییس‌جمهور شهرنشینان و حتی پاریسی‌ها یاد کرده‌اند تا این گونه او را از نگرانی‌های شهروندان ساکن شهرهای کوچک و به طور کلی قشر متوسط و آسیب‌پذیر ناآگاه و نسبت به نیازهای آنان بی‌اعتنا جلوه دهند. گزینش ژان کاستکس که خود از شهری کوچک می‌آید، می‌تواند این تصور را از تغییر دهد.
رییس‌جمهور فرانسه پیشتر و پس از پیروزی سبزها در انتخابات محلی شهرداری‌ها، از لزوم تغییر در کابینه حرف زده بود. در لیون، استراسبوگ و بوردو، شهرداری‌ها به دست ائتلاف چپ یا سبزها افتادند. این انتخابات در اصل باید در دومین هفته مارس برگزار می‌شد اما شیوع کرونا زمان آن را به تعویق انداخت. در عین حال تنها ۴۰درصد از واجدان حق رای در آن شرکت کردند.
نخست‌وزیران در فرانسه، مسوولیت بس دشواری دارند و به طور عمده مجری سیاست‌هایی هستند که خطوط اصلی آن را رییس‌جمهور تعیین می‌کند. رییس‌جمهور با توجه به ابعاد وسیع‌تر اختیارات و قدرتش بیشتر در کانون توجه قرار دارد و در اجلاس‌های اروپایی یا بین‌المللی هم اوست که کشورش را نمایندگی می‌کند. قرار شده ترکیب کابینه جدید فرانسه تا چهارشنبه مشخص شود. ماکرون پیشتر گفته اولویت‌های دولت آتی، حوزه سلامت، جوانان و بازنشستگان خواهد بود.
ژان کاستکس کیست
کاستکس ۵۵ ساله مسوول هماهنگی‌های دولت مربوط به بازگشایی پس از شیوع ویروس کرونا و همچنین وزیر مشاور در زمینه بازی‌های المپیک ۲۰۲۴ بود؛ طرح‌هایی که به گفته بسیاری از نزدیکان دولت فرانسه با موفقیت اجرا شد.
کاستکس همچون نخست‌وزیر سابق، ادوار فیلیپ، عضوی از حزب «جمهوری به پیش» که بنیانگذار آن رییس‌جمهوری فرانسه است، نیست و عضو حزب جمهوریخواهان و راست‌های محافظه‌کار فرانسوی است.
به نظر می‌رسد با توجه به اینکه دو چالش اصلی دولت امانوئل ماکرون «مبارزه با ویروس کرونا و حل بحران اقتصادی» است انتخاب ژان کاستکس به دلیل تجربیاتش در هر دو زمینه مورد توجه قرار گرفته باشد. همچنین ژان کاستکس در انتخابات شهرداری‌ها بار دیگر موفق شد با کسب آرای مطلق در شهر پراد، در جنوب غربی فرانسه، در همان مرحله اول پیروز شود. شهر پراد در چند ده کیلومتری شهر بزرگ پرپینیان قرار دارد. شهردار منتخب این شهر آلیو، سیاستمدار عضو راست‌گرایان افراطی است. حزب اتحاد ملی برای اولین بار موفق شد شهری بالای ۱۰۰ هزار نفری در فرانسه، پرپینیان، را در کنترل خود بگیرد.
به نظر می‌رسد انتخاب ژان کاستکس در مقام نخست‌وزیر پیامی است غیرمستقیم به مارین لوپن، رهبر حزب اتحاد ملی از سوی امانوئل ماکرون؛ پیامی که نیم‌نگاهی به انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۲ آینده میلادی دارد. در آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه در سال ۲۰۱۷، مارین لوپن رقیب اصلی امانوئل ماکرون بود. انتظار می‌رود که رییس‌جمهور فرانسه در ماه‌ها و هفته‌های آینده تغییرات بیشتری را در پست‌های دولتی اعمال کند.
فیلیپ یکشنبه گذشته به عنوان شهردار شهر زادگاهش یعنی لوهاور انتخاب شد و انتظار می‌رود در آنجا مسوولیتش را شروع کند.
کاستکس خواهان همبستگی فرانسوی‌ها
ژان کاستکس، نخست‌وزیر جدید فرانسه پس از گزینش خود به این مقام کلید کاخ نخست‌وزیری را از ادوار فیلیپ دریافت کرد. نخست‌وزیر پیشین هنگام انتقال قدرت با تاکید بر درک سیاسی و دقت فکری جانشین خود، ابراز خرسندی کرد که مشعل مدیریت کشور را به او می‌سپارد. ژان کاستکس نیز در پاسخ تاکید کرد که دوران سه ساله نخست‌وزیری ادوار فیلیپ جایگاه ویژه‌ای در تاریخ فرانسه خواهد داشت. نخست‌وزیر جدید آغاز کار خود را مرحله تازه‌ای در رویارویی با بحران برآمده از شیوع ویروس کرونا دانست و خواستار تحول اولویت‌ها و سازگار کردن روش‌ها شد.
ژان کاستکس، نخست‌وزیر جدید فرانسه هنگام انتقال قدرت از اقدامات نخست‌وزیر پیشین این کشور تمجید کرد و گفت: می‌دانم که در دوره بحران بهداشتی کنونی هدف دائمی شما حفاظت از فرانسویان بوده است. او به تحسین کارنامه نخست‌‌وزیر پیشین در زمینه رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری، مبارزه با بیکاری و کاهش مالیات‌ها پرداخت و گفت: هیچ‌کس تردید ندارد که توانایی بسیار شما به شکل پایدار در خدمتگزاری به فرانسه به کار خواهد رفت.
ادوار فیلیپ، نخست‌وزیر پیشین نیز توانایی‌های جانشین خود را ستود و با تاکید بر فراست، شناخت دقیق کشور و وفاداری صادقانه به دولت ابراز اطمینان کرد که او در هدایت کشور تصمیمات مطلوبی اتخاذ خواهد کرد.
نخست‌وزیر جدید در سخنان خود گفت: با تصمیم امانوئل ماکرون مرحله تازه‌ای در دوره پنج‌ساله ریاست‌جمهوری آغاز می‌شود؛ دوره‌ای که الزامات آن را شرایط تازه تحمیل می‌کند، شرایطی سنگین و دشوار زیرا بحران بهداشتی پایان نیافته و بحران اقتصادی و اجتماعی از هم‌اکنون مستقر شده است.
ژان کاستکس با تاکید بر این شرایط گفت: اولویت‌ها باید تحول یابد، روش‌ها باید سازگار شود و ملت باید بیش از همیشه برای رویارویی با بحرانی که مستقر می‌شود از خود همبستگی نشان دهد تا در پیگیری اصلاحاتی که دولت پیشین آغاز کرد، کشور بحران را قوی‌تر و همبسته‌ تر پشت سر گذارد. اینچنین امانوئل ماکرون هر چند نخست‌وزیر خود را تغییر داده است اما قصد دگرگون ساختن رویکرد سیاسی خویش را ندارد.
هر چند از هفته‌ها پیش زمزمه‌هایی درباره تغییر نخست‌وزیر و به تبع آن دولت بر سر زبان‌ها بود و روزنامه‌ها نیز در این زمینه تن به گمانه‌زنی‌های بسیار داده بودند اما هیچ‌کس از ژان کاستکس برای احراز این مقام یاد نکرده بود.
در چشم‌انداز انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ٢٠٢٠، گزینش ژان کاستکس که او نیز شهردار شهر کوچکی در جنوب غربی فرانسه است، با گرایش آرای عمومی شهروندان هماهنگی دارد. نخست‌وزیر جدید جمعه شب گذشته در شبکه یک تلویزیون فرانسه گفت قصد دارد دولت خود را هر چه زودتر تشکیل دهد و حتی پیش از دوشنبه ترکیب آن را اعلام نماید و در میانه این هفته سیاست کلی دولت خود را در برابر پارلمان تشریح کند.