چالش‌های پیش‌روی بازار سرمایه

مبین ناظمی*
بازار سرمایه در دوره اخیر رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد، به‌خصوص پس از تغییرات قابل‌توجهی که در سامانه نیما و بازار توافقی اعمال شد. این تحولات به دنبال تحولات سیاستگذاری بانک مرکزی، به ویژه در زمینه نرخ ارز، موجب رشد روی ریال محورها نظیر گروه‌های خودرویی و بانکی شد. در این مدت، بازار به‌طور میانگین در 80 روز کاری حدود 50‌درصد رشد کرد اما در حال حاضر وارد ناحیه اصلاحی خود شده است. اگرچه این تحولات تاثیرات مثبتی در کوتاه مدت داشته اما همچنان فاصله 19 تا 20‌درصدی بین نرخ توافقی و بازار آزاد پابرجاست که می‌تواند چالش‌هایی را برای شرکت‌ها ایجاد کند.
در گزارش‌های مالی 9ماهه، این رشد نرخ نیما و کاهش فاصله آن با بازار آزاد مشهود است. با این حال در بلندمدت اختلاف این دو نرخ می‌تواند مشکلاتی را برای شرکت‌ها به وجود آورد. در شرکت‌های بالادستی به ویژه در صنایع فولادی و پتروشیمی، این تفاوت می‌تواند به نفع آنها باشد چراکه مواد اولیه با نرخ پایین‌تر خریداری می‌شود و محصول نهایی در بازار توافقی با نرخ بالاتری به فروش می‌رسد اما در شرکت‌های پایین‌دستی این اختلاف می‌تواند منجر به زیان شود چرا که مواد اولیه به قیمت نزدیک به نرخ آزاد خریداری می‌شود ولی صادرات و فروش آنها
تحت تاثیر نرخ توافقی قرار دارد.
یکی دیگر از مشکلات بازار چالش‌هایی است که در صورت بازگشت محدودیت‌ها در رفع تعهدات ارزی برای شرکت‌های صادرکننده می‌تواند رخ دهد. اگر شرکت‌ها مجبور به رفع تعهد با استفاده از طلا و نقره شوند، این امر می‌تواند تاثیر منفی بر بازار سرمایه داشته باشد. علاوه بر این، حضور ترامپ در کاخ سفید و تهدیدات مربوط به تحریم‌های جدید می‌تواند سرمایه‌گذاران را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت نگران کند و بر امنیت سرمایه‌گذاری تاثیر منفی بگذارد. در حال حاضر بازار سرمایه با نسبت ‏ P/E حدود 9 تا 5/‏9 در حال معامله است اما شرکت‌هایی وجود دارند که نسبت P/E آینده‌نگر آنها کمتر از 50‌درصد این میزان است. در حالی که بازار رشد ریالی قابل‌توجهی داشته، با افزایش قیمت ارز، ارزش دلاری بازار سرمایه کاهش یافته است. این موضوع می‌تواند در صورت ادامه تنش‌های سیاسی و اقتصادی، باعث کوچک‌تر شدن ارزش دلاری بازار، حتی با وجود رشد ریالی شود.
چشم‌انداز بازار در بلندمدت مثبت است، به ویژه با توجه به مذاکرات و توافقات احتمالی برای رفع تحریم‌ها. با این حال، بازارهای موازی به ویژه بازار طلا، در حال تجربه تحولات مهمی هستند. معاملات آتی طلا در مردادماه روی طلا گرمی 9 تا 10 تومان در حال معامله شدن است و در واقع با چشم‌انداز فعلی، دلار در مردادماه در محدوده 110 تا 120‌هزار تومان دیده می‌شود که این رشد پیش‌بینی شده می‌تواند تاثیرات زیادی بر بازار داشته باشد. به‌ویژه، اختلافات موجود بین نرخ‌های نیما و بازار آزاد باعث ایجاد رانت‌هایی برای برخی شرکت‌ها و واسطه‌های دولتی شده که مانع از بهره‌مندی شرکت‌ها از منافع کلی تغییرات در سامانه‌های ارزی است.
در این شرایط، پیشنهاد می‌شود برای کاهش ریسک، سبد سرمایه‌گذاری متنوعی تشکیل شود. وزن 50 تا 60‌درصدی می‌تواند به دارایی‌های مشتقه از طلا یا صندوق‌های کالایی که تحت تاثیر دلار هستند اختصاص یابد. 10‌درصد از سرمایه‌گذاری نیز به صندوق‌های درآمد ثابت اختصاص داده شود و 30 تا 40‌درصد به سهام و صندوق‌های سهامی تعلق یابد. در این راستا، با توجه به محدودیت دامنه نوسان یکسان بین شرکت‌ها و صندوق‌ها، پیشنهاد می‌شود که در صندوق‌های غیراهرمی و صندوق‌های بخشی سرمایه‌گذاری صورت گیرد تا ریسک بازار کاهش یابد.
* مدیر پرتفوی شرکت مشاور سرمایه‌گذاری ترنج