چالش‌ها و فرصت‌های صنعت خودرو در بورس

محمد کفاش پنجه‌شاهی*
در حال حاضر صنعت خودرو با چند چالش مهم مواجه است که بخشی به چالش‌های بیرونی و بخش دیگر نیز به محیط اقتصادی داخل کشور مربوط است. صنعت خودرو با قیمت‌گذاری دستوری مواجه است و فروش محصولات آنها در بازار نیز شرایط نامناسبی دارد. اختلاف قیمت درب کارخانه با قیمت بازار باعث می‌شود عده‌ای از این فاصله قیمتی سودهای رانتی کسب کنند که زیان‌دهی شرکت‌های خودروسازی بزرگ مثل ایران‌خودرو و سایپا را باعث می‌شود. خودروسازان خصوصی وضعیت بهتری از خودروسازان دولتی دارند. دولت در بحث قیمت‌گذاری و فروش نتوانست شرایط مناسبی را فراهم کند و همچنین بحث مدیریت دولتی در بنگاه‌های اقتصادی در خصوص خودروسازان نیز به نتیجه مطلوبی نرسیده است. وقتی شرکت‌های خودروسازی زیان‌ده می‌شوند طبیعتا از لحاظ نقدینگی نیز دچار مشکل می‌گردند. این موضوع باعث شده که این شرکت‌ها وام‌های زیادی داشته باشند و هزینه زیادی به آنها تحمیل شود. نکته بعدی عدم کارایی این شرکت‌هاست. خودروسازان دولتی لحاظ تعداد نیروی انسانی که توسط دولت تعیین می‌شود، با مازاد روبه‌رو هستند و همچنین این نیروی انسانی کارایی لازم را نیز ندارد. چالش بعدی، مشکلات مربوط به تکنولوژی است. با توجه به وجود تحریم‌ها و سختی برقراری ارتباط تجاری با بزرگان خودروسازی جهان، ما با شرایط روز تولید خودرو فاصله داریم. وجود انحصار نیز باعث شده شرکت‌های خودروسازی برای رقابت و نزدیک شدن به استانداردهای جهانی تولید خودرو تلاشی نکنند. خودروسازان، به علت تحریم‌ها، با ورود قطعات نیز به با مشکل روبه‌رو هستند. مشکلات مذکور همه به زیان‌ده شدن خودروسازان بزرگ منجر شده‌اند. هرچند که شرایط خودروسازان خصوصی بهتر است. در خصوص فرصت‌ها باید به وجود بازاری بزرگ و نبود رقبای خارجی اشاره کرد که از انحصاری که خودروسازان از آن برخوردارند، نشات می‌گیرد.
این انحصار یک تیغ دو لبه است چراکه از یک طرف شرکت از فروش رفتن محصولات خود مطمئن است و از طرف دیگر در شرایط رقابتی، از بازار جهانی عقب افتاده‌اند. در نتیجه اگر آزادسازی خودرو اتفاق بیفتد، خودروسازان دوام نخواهند آورد. اصلاح سیستم فروش و نزدیک کردن قیمت‌ها به قیمت بازار نیز فرصت خوبی است. دوره‌ای که خودرو داخل بورس کالا به فروش می‌رفت، سودی که نصیب عده خاصی می‌شد، بین مصرف‌کننده و کارخانه تقسیم می‌شد و امید است فروش در بورس کالا دوباره از سر گرفته شود. همچنین خودروسازان دارایی‌های زیادی مثل زمین و ساختمان دارند که در سال‌های اخیر ارزش زیادی پیدا کرده‌اند و لازم است که صورت‌های مالی آنها به روز شده و از ماده١٤١ خارج شوند. واگذاری خودروسازان به بخش‌خصوصی نیز راهکار دیگری است که می‌تواند چالش‌های مربوط به مدیریت دولتی را رفع کند. یک پدیده‌ای که به علت شرایط تورمی در سایر کشورها وجود ندارد اما در کشور ما دیده می‌شود، در نظر گرفتن خودرو به عنوان یک کالای سرمایه‌ای است که بخشی از تقاضای خودرو را تشکیل می‌دهد. اگر تحریم‌ها رفع شود و مشکلات تورمی نیز حل شوند، این نوع تقاضا که در آینده می‌تواند تهدیدی برای صنعت خودرو باشد، از بین خواهد رفت. در نتیجه تصحیح روش فروش و قیمت‌گذاری می‌تواند سودآوری شرکت‌ها، حل مشکلات نقدینگی و بهبود صورت‌های مالی آنها را باعث شود.
* کارشناس بازار سرمایه