چالش‌هایی پیش‌روی یک تصمیم

گروه صنعت- با وجود بیکاری سه میلیون کارجوی ایرانی و لزوم استفاده از همه ابزارها برای مهار بیکاری؛ حداقل دو میلیون فرصت شغلی به دلایلی مانند عدم سختگیری‌های لازم و وجود کارفرمایان سودجو امروز در تسخیر نیروهای غیرمجاز خارجی و عموما از اتباع کشور افغانستان قرار گرفته است‌. سالیان متمادی است که هزاران نفر از اتباع کشورهای خارجی به ویژه افغانستان از طریق مرزهای زمینی وارد ایران می‌شوند و به صورت آزادانه حتی بدون داشتن مجوز ورود و پروانه کار در بخش‌های مختلف اقتصادی مشغول به فعالیت می‌شوند‌. این نیروها که ابتدا اغلب در بخش‌های ساده به کار گرفته می‌شوند، پس از سال‌ها حضور در ایران امروز دیگر بخش قابل توجهی از آنان به کارگرانی ماهر و متخصص تبدیل شده‌اند و دیگر فرصتی به نیروی متقاضی کار ایرانی برای رقابت با خود نمی‌دهند‌!
براساس قانون، استفاده از اتباع غیرمجاز در مشاغل، پنج برابر حداقل حقوق جریمه دارد‌. اتباع خارجی باید برای کار کردن در ایران روادید با حق کار داشته باشند، چون در غیر این صورت اشتغال آنها در کشور غیرقانونی است. افغانی‌ها در ایران کارهای لوکس و بی‌دردسر انجام نمی‌دهند آنها یا کارگر ساده ساختمانی‌اند، یا در حال کاشت گل و گیاه در پارک‌های تازه تاسیس شده توسط شهرداری یا در حال جمع‌آوری زباله‌های قابل بازیافت هستند‌. البته هستند افغانی‌هایی که در شهر برای خودشان کاسبی راه انداخته‌اند؛ یا کفاشی دارند، یا خیاطی‌. سوال اما این است که اگر افغانی‌ها به کشورشان برگردند، مشکل بیکاری در ایران حل می‌شود؟
ایرانی‌ها کار نمی‌کنند
برخی از کارها در ایران وجود دارد که ایرانی‌ها به انجام آن تن نمی‌دهند و پیمانکاران مجبورند از نیروهای افغانی استفاده کنند‌. فریدون جهانی یک پیمانکار در این باره گفت: بیشتر کارگران در پروژه‌های حفاری و لوله‌گذاری شبکه فاضلاب، مهاجران افغانی هستند که ساعت و سختی کار برای آنها مهم نیست‌. وی افزود: بارها به مراکز کاریابی اعلام کرده‌ایم افراد جویای‌کار را به ما معرفی کنند اما هیچ کس حاضر نیست در این کار سخت فعالیت کند از این‌رو ما ناچاریم از نیروهای خارجی استفاده کنیم. جوانانی که هرگز بیل و کلنگ به دست نگرفته‌اند، چطور می‌توانند حفاری در عمق زمین را انجام دهند؟ آنها مدعی‌اند چون تحصیل کرده‌اند و مدرک دانشگاه دارند، باید پشت میز بنشینند اما برای آنها از میز و صندلی خبری نیست‌.
هر یک درصد رشد اقتصادی برابر با ۱۰۰ هزار شغل
اما علیرضا حیدری، کارشناس بازار در این باره گفت: لزوما نسبت اشتغال انتظاری از یک درصد رشد اقتصادی با از دست رفتن مشاغل در منفی شدن رشد، برابر نیست و عوامل دیگری نیز در از بین رفتن مشاغل دخیل هستند‌. این کارشناس بازار کار اظهار کرد: ایجاد اشتغال مستلزم انجام سرمایه‌گذاری در کشور است‌. با این حال، آشفتگی‌های آماری باعث بروز برخی مشکلات در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور می‌شود و در صورتی که مرکز آمار ایران مرجع رسمی اعلام آمار است، همه باید گزارشات این مرکز را بپذیرند‌. حیدری خاطرنشان کرد: در هر صورت هر سال تعدادی از مشاغل موجود کشور از دست می‌رود و مشاغل جدیدی نیز به وجود می‌آید اما اگر دولت بخواهد حتی نرخ رشد اقتصادی را روی صفر هم نگه دارد مستلزم پرداخت هزینه استهلاک سرمایه‌گذاری‌های قبلی است‌. وی افزود: در هر صورت باید به یک آماری استناد کرد و آن را برای به‌کارگیری در برنامه‌ریزی‌های بزرگ کشور مورد استفاده قرار داد‌.
درک متفاوت مردم از بیکاری با
آمارهای رسمی
این درحالی است که یکی دیگر از کارشناسان بازار کار نیز در این باره با تاکید بر ضرورت رعایت قانون در بحث حق و حقوق کارگران گفت: بیکاری آن چیزی که مرکز آمار ارایه می‌کند، نیست بلکه بیکاری آن چیزی است که مردم لمس می‌کنند و شیک کردن عناوین مشاغل راهکار حل بیکاری نیست‌. حمیدرضا حاجی اسماعیلی در گفت‌وگو با تسنیم، ضمن اشاره به پیشنهاد طرح شیک کردن عناوین مشاغل اظهار داشت: در دولت دهم این موضوع مطرح بود‌. برخی از افراد تمایل به کار کردن در شغل‌های ساختمانی را ندارند که این موضوع هم با کار کارشناسی و دیدگاه فنی بیان نشده است‌.
وی با تاکید بر اینکه اگر نظر آقای وزیر این است که کارگران به دلیل اسم مشاغل و کارهای ساده انگیزه لازم برای کار را ندارند این موضوع مورد تایید نیست، افزود: در بحث اشتغال اینچنین صحبت‌ها قابل اعتنا نیست و طرح شیک کردن عناوین مشاغل برای آزاد شدن ظرفیت‌های اشتغال به حاشیه رفتن است‌. حاجی‌اسماعیلی کارآمد کردن بازار کار را مهم‌ترین موضوع برای بررسی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دانست و تصریح کرد: در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد بنگاه‌های کوچک تعطیل شده‌اند و دولت به جای اینکه بخواهد عناوین شغلی را شیک کند باید به احیای بنگاه‌های تعطیل شده بپردازد‌.
مرزهای گسترده ایران و ورود پنهانی افغان‌ها
هرچند رفتار کارفرمایان سودجو و فرصت‌طلب در ادامه حضور اتباع غیرمجاز خارجی در ایران بی‌تاثیر نبوده و نیست اما کارشناسان بازار کار می‌گویند اجرا نشدن دقیق قانون درباره حضور خارجیان در ایران علت مهم‌تری است که کمتر به آن پرداخته می‌شود.‌ به عبارتی فضا و فرصت لازم برای حضور آزادانه اتباع بیگانه از کشور افغانستان در ایران آنچنان فراهم است که افاغنه نگرانی کمتری از این بابت احساس می‌کنند و مقصد اول آنها برای کار ایران است که البته وجود مرزهای گسترده، پهناور و مشترک با افغانستان نیز در پیدا شدن راه‌هایی برای ورود پنهانی به کشور بی‌تاثیر نیست و جریان ورود غیرقانونی را آسان‌تر می‌کند‌. اکثریت نیروهای کار خارجی نیز در کلانشهرهایی مانند تهران و در استان‌های شرقی کشور ساکن هستند و این روزها توانسته‌اند خود را به استان‌های دورتر نیز برسانند‌ آنها آزادانه در سطح شهرها و روستاها در رفت و آمد هستند و کسی از آنها نمی‌پرسد آیا مجوز اقامت و کار در ایران را دارند یا خیر؟
با توجه به اینکه نیروی کار افغانی برای حفظ کار و درآمد بیشتر کارها را باکیفیت‌تر و با دستمزد کمتر نسبت به کارگران ایرانی انجام می‌دهند، حال باید دید که با اخراج نیروی کار افغانی از ایران، کارگران ایرانی از پس کارهای سخت برمی‌آیند یا خیر؟ باید منتظر شد و دید که دولت در این زمینه چه تصمیم خواهد گرفت و آیا در این زمینه موفق خواهد شد یا نه؟