چالش‌های اختلاف ارز نیمایی و آزاد

رشد نرخ ارز نیمایی یکی از دغدغه‌های شرکت‌های صادرات‌محور بازار سرمایه است تا مجبور نباشند ارز حاصل از صادرات خود را با قیمتی بسیار نازل‌تر از بازار آزاد به فروش برسانند. حمید مرتضی‌کوشکی کارشناس بازار سرمایه در این خصوص بیان کرد: اختلاف نرخ ارز در سامانه نیما با بازار آزاد، دو چالش جدی به همراه دارد. چالش اول آنکه بازارهای رقیب بازار سرمایه، با نرخ ارز در بازار آزاد حرکت می‌کنند و ممکن است افزایش نرخ ارز در بازار آزاد، انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در آن بازارها ایجاد کند و موجب شکل‌گیری تورم انتظاری در بازارهای کالایی شده و بخشی از نقدینگی به سمت سرمایه‌گذاری در بازارهای کالایی، سکه، خودرو و حتی مسکن حرکت کند.‌ وی افزود: حال آنکه سرمایه‌گذاران می‌دانند بازار سرمایه بر اساس نرخ‌های سامانه نیما حرکت می‌کند. به همین دلیل هم بازارهای رقیب بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر از بازار سرمایه خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: چالش دوم آنکه وقتی عرضه‌کننده ارز در سامانه نیما این شکاف نرخ ارز را مشاهده کند، از ترفندهای مختلف استفاده می‌کند تا ارز خود را با تاخیر در سامانه نیما عرضه کند و خود این موضوع در شرایطی که اقتصاد کشور با بحران ارزی مواجه است، به مشکلات دامن خواهد زد. کمااینکه در سال‌های اخیر صحبت‌هایی در مورد اعمال فشار بانک مرکزی روی شرکت‌های صادر‌کننده به منظور عرضه درآمدهای ارزی در سامانه نیما مطرح شده است و این فشار به این منظور بوده که نرخ ارز در سامانه نیما پایین‌تر از بازار آزاد نگه داشته شود. وی افزود: اما اگر آزادی عمل بیشتری به شرکت‌های صادرات‌محور داده شود تا بتوانند بخشی از درآمدهای ارزی خود را با قیمتی بالاتر از سامانه نیما به صرافی‌ها عرضه کنند، نه فقط نرخ ارز در سامانه نیما رشد خواهد کرد که‌ تا حدودی از افزایش نرخ ارز در بازار آزاد هم جلوگیری خواهد شد و به عبارتی هر دو بازار، رشد منطقی‌تری خواهند داشت. فراموش نکنید هر چقدر در بازار ارز محدودیت بیشتری اعمال شود، این سیگنال به بازار ارز داده خواهد شد که عرضه ارز محدود است و بازار آزاد رشد بیشتری خواهد داشت. در مقابل با کاهش محدودیت‌ها، بازار آزاد آرامش بیشتری خواهد داشت. در شرایط فعلی شکاف نرخ ارز در سامانه نیما با بازار آزاد، انگیزه عرضه ارز در سامانه نیما را کاهش داده است.
اثر افزایش نرخ دلار نیمایی بر بورس
کوشکی در رابطه با تاثیر افزایش نرخ ارز در سامانه نیما بر بازار سرمایه اظهار کرد: در حال حاضر تحلیلگران عمدتا نرخ ارز در سامانه نیما را ۲۴ تا ۲۷ هزار تومان لحاظ می‌کنند. بنابراین اگر نرخ دلار در سامانه نیما مثلا به ۲۸ هزار تومان برسد، رشد چندانی در بازار سرمایه مشاهده نخواهیم کرد. آنچه اتفاق مثبتی را در بازار سرمایه ما رقم خواهد زد، جهش قیمت کالاها (به خصوص کالاهایی که در بورس کالا معامله می‌شود) خواهد بود. وی در گفت‌و‌گو با بورس‌نیوز افزود: به عبارتی اگر نرخ دلار نیمایی در عرض دو ماه، اندکی افزایش یابد بازار سرمایه واکنش چندانی به این افزایش نرخ نشان نخواهد داد، اما اگر در تایم کوتاه‌تری شاهد افزایش ناگهانی نرخ ارز و به دنبال آن جهش نرخ فروش محصول شرکت‌ها باشیم، بازار سرمایه تحت تاثیر این اتفاق حرکت خواهد کرد.
شکست گفتاردرمانی در کنترل نرخ ارز
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: معتقدم باید برآیند فاکتورهای تاثیرگذار بر بازار سرمایه را بررسی کرد. بحث تصمیمات موثر دولت بر بازار سرمایه، اصلاح نرخ یوتیلیتی‌ها، عوارض صادراتی، مالیات و… و از سوی دیگر وضعیت بازارهای جهانی، ریسک بازار سرمایه ما را افزایش داده است و نمی‌توان این ریسک‌ها را با افزایش نرخ ارز در سامانه نیما پوشش داد. وی افزود: البته نکته اینجاست که سیاستگذاران و دولتمردان در ماه‌های اخیر با گفتار درمانی، نرخ ارز را کنترل کرده‌اند و با وجود آنکه در تراز ارزی کشور اتفاق خاصی رخ نداده بود، نرخ دلار با گفتاردرمانی و اظهارنظرهای مثبت نسبت به نتیجه مذاکرات تا حدودی زیادی مهار شده است. با چنین شرایطی اگر مذاکرات به نتیجه برسد، سیاستگذاران ما با استفاده از همین ابزار امکان رساندن نرخ دلار به محدوده ۲۷ هزار تومان را دارند (این نرخ پایدار نخواهد بود) که این موضوع هم ریسک بازار سرمایه ما محسوب نمی‌شود، چراکه بازار سرمایه ما هنوز دلار ۲۷ هزار تومانی به خود ندیده است.‌ اما کاهش انتظارات تورمی در نتیجه توافق، موجب ایجاد رکود در بازار‌ها خواهد شد. در چنین شرایطی با توجه به تنوع صنایع در بازار سرمایه، این بازار در شرایط رکود اقتصادی هم جذاب خواهد بود. کوشکی عنوان کرد: البته که این توافق در بلندمدت موجب رونق در صنایع نیز خواهد شد، اما آثار منفی توافق زودتر از آثار مثبت آن نمایان خواهد شد، چراکه مثلا جذب سرمایه‌گذاری خارجی یا اجرای طرح‌های توسعه‌ای، پروسه‌ای زمانبر و بلند‌مدت خواهد بود. اما اگر توافقی صورت نگیرد، نمی‌توان سقفی برای دلار (چه در سامانه نیما و چه در بازار آزاد) پیش‌بینی کرد و بعید نیست که اتفاقات سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ در اقتصاد ما تکرار شود. کوشکی ادامه داد: به طور کلی تا دلار نیمایی به بالای ۳۰ هزار تومان نرسیده و تثبیت نشده باشد، انتظار رشد زیادی در بازار سرمایه نمی‌رود. چه توافقی صورت بگیرد و چه توافقی حاصل نشود، بازار سرمایه در حال حاضر مناسب‌ترین گزینه برای سرمایه‌گذاری است. در صورت عدم توافق و جهش ارزی، کلیت بازار پتانسیل رشد خواهند داشت و در صورت توافق، برندگان واقعی سرمایه‌گذارانی هستند که برمبنای تحلیل اقدام به تشکیل پرتفوی کرده و با استراتژی بلند‌مدت سرمایه‌گذاری کرده‌اند.