چالش تامین مالی بخش‌خصوصی

سارا اصغری- یکی از مهم‌ترین مشکلات تولیدکنندگان و حوزه صنعت در کشور، کمبود نقدینگی و نبود سرمایه‌گذاری در این حوزه است. نکته قابل توجه این است که نرخ تشکیل سرمایه در کشور به صفر رسیده است، این در حالی است که شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» سر می‌دهیم اما در عمل هیچ سرمایه‌گذاری‌ای در این حوزه انجام نمی‌دهیم.
قدیر قیافه، نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران در حاشیه هفتمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران «ایران‌اکسپو ۲۰۲۵» در پاسخ به این پرسش که تامین مالی زنجیره تولید در کشور به چه صورت است و تولیدکنندگان در این زمینه با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند، به «جهان‌صنعت» گفت: تمام زنجیره‌های تولید در کشور در تامین مالی خود دچار مشکل هستند. تامین مالی در گذشته همواره بانک‌محور بوده است و هم‌اکنون بانک‌ها وضعیت مشخصی دارند و دیگر به تولید نگاه ویژه ندارند و بیشتر با بخش تجاری کار می‌کنند و بیشترین سهم تسهیلات و وام‌های تکلیفی را به بخش‌های عمومی، دولتی، تجاری و بخش‌های خصولتی می‌دهند و در این میان بخش‌ خصوصی جایگاه خاصی ندارد.
قیافه در ادامه با اشاره به نوع تسهیلات‌دهی بانک‌ها خاطرنشان کرد: شرایطی که بانک‌ها برای تخصیص وام و تسهیلات اعمال می‌کنند، شرایط سختگیرانه‌ای است. در سابقه مالی بانک‌ها مشخص است که آنها چگونه عمل کردند، این در حالی است که در دنیا برای تضمین تسهیلات، الزامی به وثیقه ملکی نیست، بلکه اهلیت و صلاحیت متقاضی وام مهم شمرده می‌شود اما در ایران فردی که ملک زیاد داشته باشد، وام و تسهیلات بیشتری به وی اختصاص پیدا می‌کند، در حالی ‌که در سایر کشورها ارائه طرح اقتصادی حائز اهمیت است. این موارد باید از نقطه‌نظرات کارشناسان بانکی مورد توجه قرار گیرد و بررسی شود.
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران در ادامه با اشاره به بازار سرمایه بیان کرد: در بازار سرمایه نیز مراکز تامین مالی و از جمله صندوق پروژه، گواهی سلف و گواهی بدهی مطرح است که این نوع امکانات فرآیند طولانی دارند که دریافت آنها از 6 ماه تا یک سال نیز طول می‌کشد تا تامین مالی انجام بگیرد. همچنین اعداد و ارقام و درصدهايي که به عنوان کارمزد مطرح می‌شود گاهی تا ۴۵‌درصد نیز می‌رسد. کدام تولیدکننده است که بتواند این میزان کارمزد را پرداخت کند. در حقیقت تولیدکننده ایرانی در تمام سال تلاش می‌کند و آن را باید بابت این کارمزد بانکی پرداخت کند و اتفاقی برای صنعتگر نمی‌افتد که از این شرایط خارج شود. باید فکر جدی برای نرخ کارمزد بانک‌ها کرد که با این نرخ‌ها ادامه کار صنعت دشوار خواهد بود.
قیافه در ادامه با اشاره به اهمیت حوزه معدن همچنین خاطرنشان کرد: بیشتر تولیدات صنعتی ما به معدن مرتبط است و حتی صنعت داروسازی نیز از معدن بهره می‌گیرد که باید به فکر تامین مالی این زنجیره بود.
نرخ تسهیلات از نرخ تشکیل سرمایه پیشی‌گرفته است
نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران افزود: واقعیت این است که نظام مالی، پولی و بانکی ما در کشور نیاز به تغییرات اساسی دارد و فرآیندهای آن باید به‌روز شده و همانند سایر کشورها در دنیا شود. نقدینگی برای تولید مهم به‌‌شمار می‌رود، این در حالی است که با کمبود نرخ روبه‌رو هستیم و نرخ تشکیل سرمایه نزدیک ما به صفر است و نرخ استهلاک ما از نرخ تشکیل سرمایه پیشی گرفته است و این موضوع به هیچ‌وجه خوب نیست و سال‌های آینده با کاهش میزان نرخ تولید ناخالص داخلی، کاهش سود و بیکاری و معضلات بیشتر روبه‌رو خواهیم شد.
وی در پاسخ به این پرسش که فعالان اقتصادی در سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» چگونه قادر به سرمایه‌گذاری خواهند بود، خاطرنشان کرد: وقتی نرخ تشکیل سرمایه ثابت در کشور صفر و حتی شاید منفی شده است، پس در چنین شرایطی چگونه می‌توانیم از سرمایه‌گذاری برای تولید صحبت به میان بیاوریم. این شعار که از سوی رهبر معظم انقلاب برای امسال مطرح شده است، باید توجه کنیم که طی ۱۰‌سال گذشته همواره شعار حمایت از تولید سر داده شده است و بر تولید داخل تاکید شده و این موضوع نشان می‌دهد که تولید مشکل نیست، بلکه تبدیل به مساله شده است که این مساله نیازمند یافتن راهکارهایی است، حل مساله به سادگی و با همایش و نشست و نصب بیلبورد اتفاق نمی‌افتد، همه باید به سمت حل این مساله پیش برویم. «جهش تولید با مشارکت مردم» شعاری بود که سال گذشته از سوی رهبری مطرح شد، آیا در سال گذشته زمینه مشارکت مردم را فراهم کردیم، آیا از مردم برای مشارکت در تولید دعوت به عمل آوردیم و در نهایت آیا مشارکت مردم افزایش پیدا کرد و نتایج ملموسی برای ما به همراه داشته است، در حالی ‌که شاهد هستیم که مشارکت مردم در این سال کاهش یافته است که یکی از عوامل آن کمبود انرژی و برق بوده است. ما به‌جای کمبود انرژی از اصطلاح ناترازی استفاده می‌کنیم که اصل مساله را نشان ندهیم. واقعیت اقتصاد ما این است که ما کمبود برق و گاز داریم که برای رفع این کمبودها باید به‌دنبال راه‌حل بود و این امر نیز به نوبه خود نیازمند راهکارهای بلندمدت حداقل پنچ ساله است.
نایب‌رییس اتاق ایران با اشاره به ریشه بسیاری از این کمبودها تصریح کرد: ریشه بسیاری از این کمبودها در انرژی به شیوه ناصحیح مصرف برمی‌گردد و یک علت آن به نرخ تشکیل سرمایه ثابت برمی‌گردد که صفر و حتی منفی شده است؛ به این معنا که بسیاری از کارخانه‌های ما نیازمند سرمایه و استفاده از فناوری‌های جدید دارند تا بتوانیم میزان مصرف خود را کاهش دهیم. وقتی نمی‌توانیم سرمایه جذب کنیم و بانک مرکزی تخصیص ارز را به تولید و صنعت نمی‌دهد، این سبب می‌شود که عقب نگه داشته شویم. باید بتوانیم با راهکارهای مناسب این مسائل را حل کنیم و برای این موضوع نیازمند یک عزم ملی هستیم. در این راستا باید با اقدامات خود کاری کنیم که بخش ‌خصوصی و واحدهای تولیدی متوقف نشوند. در حقیقت لطمه به تولید به معنای لطمه به مردم ایران و بیکاری بیشتر است. انتظار داریم که دولتمردان به‌ویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت در این رابطه قدم بردارند و نقش جدی خود را ایفا کنند. باید دست تولیدکنندگان را بگیرند. امروزه بسیاری از مراکز دولتی به ‌دنبال این موضوع هستند که بخش‌ خصوصی را محدودتر کنند و در همه حوزه‌ها دخالت داشته باشند. برای نمونه دخالت‌هایی که در حوزه اداره اتاق بازرگانی دارند که برخلاف سیاست‌های نظام است. رهبر معظم انقلاب بر این موضوع تاکید دارند که در کار مردم دخالت نکنید و اجازه بدهید که بخش ‌خصوصی کار خودش را انجام بدهد. در این راستا باید شرایط را فراهم کرد، نه اینکه به‌ دنبال اعمال حاکمیت بیشتر دولت بود. باید این نگاه‌ها تغییر کند، باید همه باهم درآمدزایی ایجاد کنیم چراکه دولت، بخش ‌خصوصی و مردم همه جزو ایران و فرزندان ایران هستیم که باید برای آن تلاش کنیم.