چالش جدید فولادسازان

بنیامین نجفی
مهم‌ترین دغدغه فولادسازان ایرانی در سال ۱۴۰۳ چیست؟ چه موانعی پیش‌روی توسعه این صنعت قرار دارد و راهکار برون‌رفت از چالش‌های موجود چیست؟ فولادسازی ایران به‌عنوان یکی از صنایع پیشران اگرچه با فرصت‌ها و امکان‌های متعدد توسعه‌ای روبه‌رو است اما برخی محدودیت‌ها سبب شده که تا به امروز متناسب با ظرفیت‌هایش رشد نکند.

مساله تامین برق و انرژی برای فولادسازان یکی از حیاتی‌ترین نیازهایی است که طی سال‌های اخیر به وضوح دچار چالش شده است. برخی واحدهای فولادسازی در کشور طی سال گذشته با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بودند که باعث شد تولید آنها کاهش یابد. در واقع مشکلات فرابخشی سبب شد که انگیزه تولیدکنندگان فولاد برای افزایش تولید و صادرات دچار تنزل شود چراکه فولاد‌سازان در سال گذشته همچنان با چالش تامین انرژی و بازگشت نرخ ارز روبه‌رو بودند که اعمال محدودیت‌های برق در تابستان و گاز از میزان تولید آنها کاست. در این راستا به گفته فعالان صنعت فولاد، محدودیت‌های اعمالی بر تامین برق کارخانه‌‌‌های فولادی سال ۱۴۰۲ بیشتر از سال‌های قبل بود و تولید فولاد کشور در سه ماه دوم سال را تا بیش از ۳۰درصد کاهش داد. فولادسازان و تولیدکنندگان این بخش در نیم‌سال اول هر سال با مشکل کمبود و قطعی برق و در نیمسال دوم با چالش کمبود گاز مواجه هستند. این اتفاق سبب شده است که هزینه‌های مضاعفی به آنها تحمیل شود و به‌طور مستقیم میزان تولید و کیفیت کارشان تحت تاثیر قرار بگیرد. حالا اما اخیرا یکی از اقدامات دولت در حوزه فولادسازی، ابهام و نااطمینانی در این بخش را افزایش داده است.
ملزم شدن فولادسازان به تامین برق مورد نیازشان از طریق ساخت و احداث نیروگاه‌های اختصاصی اتفاقی است که به‌طور ذاتی برای بخش فولاد تعریف نشده اما حالا تولیدکنندگان و صادرکنندگان فولاد مکلف به این کار شده‌اند. در این خصوص این سوال مهم وجود دارد که فولادسازان چگونه می‌توانند نیاز خود به برق را در ۶ماه نخست از طریق این مسیر تامین کنند؟ به‌طور کلی تولید برق از طریق آب یا زغال‌سنگ ممکن است. در وضعیت فعلی، تامین برق از مسیر آبی، به دلیل چالش‌های موجود احتمالا نمی‌تواند چندان ممکن باشد و به نظر نمی‌رسد که امکان عملیاتی شدن این ایده از اساس وجود نداشته باشد چراکه منابع آبی در یکی از نامطلوب‌ترین شرایط خود طی دهه‌های اخیر است بنابراین به نظر می‌رسد تنها گزینه رفتن به سمت زغال‌سنگ باشد.
در خصوص زغال‌سنگ هم باید تصریح کرد که با وجود ذخایر فراوان این محصول در کشور، چندان امکان بهره‌برداری و استفاده از آنها وجود ندارد. در واقع زغال‌سنگ و به‌طور مشخص زغال‌سنگ حرارتی که صنعت فولاد باید نیاز برق خود را از آن تامین کند با عقب‌ماندگی‌های زیادی روبه‌رو است که عملا استفاده از این گزینه برای فولادسازان را هم تا حدود زیادی منتفی خواهد کرد.
حالا باید دید که دقیقا منظور دولت و وزارت نیرو از این طرح چیست و چه ساز‌و‌کاری را برای احداث نیروگاه‌های اختصاصی برق توسط فولادسازان در نظر گرفته است؟ از سوی دیگر فرصتی که برای صنایع فولادی ایجاد شده موضوع تولید فولاد سبز است. کشورها به دنبال خرید این نوع فولاد هستند که قیمتش ۳۰درصد بالاتر از فولاد معمولی است، در نتیجه اگر سرمایه‌گذاری در این حوزه صورت بگیرد می‌توان در بخش انرژی وابستگی را کاهش داد. در واقع فولاد سبز فرصتی است که در صورت عدم سرمایه‌گذاری در مقطع کنونی می‌تواند فرصت‌های بالقوه‌ای را در این زمینه در آینده نزدیک از صنعت فولاد کشور بگیرد. بنابراین اگر ایران می‌خواهد همچنان به عنوان یکی از قطب‌های جهانی تولید فولاد مطرح باشد و جایگاه خود را از منظر کیفی ارتقا بدهد، چاره‌ای جز سرمایه‌گذاری در این صنعت در کوتاه‌مدت و میان‌مدت ندارد.