چالش دولت با بنزین تمام نمی‌شود

«‌جهان‌صنعت»- در حالی که محدودیت سقف سوخت‌گیری با کارت‌های شخصی هر سه ساعت ۴۰ لیتر در تمامی استان‌ها به جز تهران اجرایی شده، که مجلس هم تصمیم دارد از سال آینده الزام سوخت‌گیری با کارت‌های شخصی را در کشور اجرایی کند.
محدودیت در سوخت‌گیری تازه‌ترین طرح دولت برای مدیریت مصرف سوخت در کشور است. هرچند این طرح از ماه‌های گذشته در استان‌های مرزی اجرایی شد اما به دنبال افزایش مصرف بنزین حالا این طرح در سراسر کشور اجرایی شده است.
مصرف بنزین در ماه‌های اخیر از ۱۱۰ میلیون لیتر در روز فراتر رفته است و این افزایش مصرف فشار زیادی را به پالایشگاه‌ها وارد کرده است. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که طی شش ماهه گذشته صادرات بنزین به کمترین میزان رسیده و در برخی از ماه‌ها صفر شده است. از سویی فشار تقاضا برای بنزین باعث شده که برخی پتروشیمی‌ها به تولید بنزین روی بیاورند.
مشکل حالا فقط مصرف بنزین بالا نیست؛ بلکه هزینه تمام‌شده تولید بنزین فشار زیادی را به منابع بودجه‌ای دولت به خصوص تبصره ۱۴ وارد می‌کند. هزینه تمام‌شده هر لیتر بنزین ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان است. رقمی با بنزین ۱۵۰۰ تومان و ۳۰۰۰ تومان فاصله بسیاری دارد.
کارشناسان می‌گویند میانگین مصرف سوخت در ایران سه برابر میانگین استاندارد جهانی است و خودروهای داخلی روزانه بیش از ۳۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند. اگر میانگین ۳ دلار را برای هر لیتر بنزین در نظر بگیریم با احتساب دلار ۵۰ هزار تومانی امروز رقمی در حدود ۴۵ میلیارد دلار می‌شود. عددی که در واقع توسط یارانه دولت پوشش داده می‌شود.
اگرچه تصمیم به افزایش قیمت بنزین، تبعات اجتماعی سنگینی در پی خواهد داشت کمااینکه در سال‌های قبل هم باعث نارضایتی، اعتراض و اغتشاش شد، در نتیجه تصمیم دولت این است که قیمت بنزین ثابت بماند و از آن سو قیمت سایر فرآورده‌ها افزایش یابد تا هدفمندی یارانه‌ها به نوعی اجرایی شود. از همین رو، تصمیم بر این است که با نظارت بر مصارف بنزین در کشور و تمرکز بر جلوگیری از قاچاق تا حدودی هزینه‌های دولت کنترل شود.
سقف پردردسر سوخت‌گیری
مرحله اول طرح نظارت بر مصرف سوخت، با محدودیت سوخت‌گیری قرار است اجرایی شود. بنا به گفته محمد صادقی مدیر سامانه هوشمند سوخت هدف از این کار مدیریت مصرف سوخت در کشور است، اما این موضوع برای تهران اجرایی نمی‌شود.
او گفت: اکنون این روش سوخت‌گیری در تمامی شهر‌ها در حال انجام است. برآورد می‌شود که میانگین سقف سوخت‌گیری هر خودرو در کشور، عددی بین ۳۰ تا ۴۰ لیتر برای هر بار است، طبیعتا در کلانشهر‌ها و مسیر‌های پرتردد، این عدد بیشتر است. این ۴۰ لیتر را می‌توانند هر ۴ ساعت تجدید کنند و سقف آن نیز، سه بار در روز است که با این وجود روزانه ۱۲۰ لیتر امکان سوخت‌گیری وجود دارد که قبلا ۱۸۰ لیتر بوده است.
هرچند تصمیم دولت چند ماهی است که در استان‌های مرزی اجرایی شده و اعتراض‌هایی هم به دنبال داشته‌، با این حال رضا نواز سخنگوی جایگاهداران سوخت می‌گوید که این طرح منجر به سردرگمی مردم و جایگاهداران شده است.
او می‌گوید: روش سوخت‌گیری در هر استان با استان دیگر متفاوت شده و پاسخگویی مناسبی نیز از سوی مسوولان صورت نمی‌گیرد؛ این در حالی است که مواجهه اصلی مردم با جایگاه‌های سوخت است و انتقاد‌ها به مالکان و کارکنان جایگاه‌ها منتقل می‌شود. نواز با تاکید بر اینکه صنف جایگاهداران سوخت نقشی در تعیین سهمیه و قیمت سوخت ندارد، گفت: برحسب وظیفه اجتماعی، سعی می‌کنیم که انتقادات مردم را به صورت رسمی به مسوولان برسانیم. گاهی حتی طرح‌هایی که اجرا می‌شود، به جایگاه‌ها نیز آسیب می‌رساند.
او اضافه کرد: اصفهان در چند روز گذشته وارد فهرست استان‌هایی شده که عرضه‌ بنزین با روش جدیدی در آنها انجام می‌شود. برآورد می‌شود که میانگین سقف سوخت‌گیری هر خودرو در کشور، عددی بین ۳۰ تا ۴۰ لیتر برای هر بار است؛ طبیعتا در کلانشهر‌ها و مسیر‌های پرتردد، این عدد بیشتر است.
سخنگوی صنف جایگاهداران سوخت کشور ادامه داد: اکنون در اصفهان، مردم با کارت شخصی خود می‌توانند در هر بار که برای سوخت‌گیری مراجعه می‌کنند، ۴۰ لیتر سوخت دریافت کنند؛ در حالی که این عدد، قبلا ۶۰ لیتر بوده است.
او تاکید کرد: این ۴۰ لیتر را می‌توانند هر ۴ ساعت تجدید کنند و سقف آن نیز، سه بار در روز است؛ یعنی روزی ۱۲۰ لیتر امکان سوخت‌گیری وجود دارد که قبلا ۱۸۰ لیتر بوده، اما اگر از استان خارج شوند و به استان دیگری بروند، این فاصله زمانی وجود ندارد و می‌توانند دوباره با شرایطی که در آن استان‌ها حاکم است، سوخت‌گیری کنند. برای خودرو‌های عمومی مثل تاکسی‌ها، این سقف سوخت‌گیری دو بار در روز است؛ یعنی مثل خودرو‌های شخصی نیست که سه بار باشد.
نواز گفت: سقف سوخت‌گیری با کارت‌های آزاد موجود در جایگاه‌ها نیز از ۶۰ به ۳۰ لیتر کاهش پیدا کرده که به فاصله حدودا دو دقیقه، دوباره می‌توانند ۳۰ لیتر بعدی را سوخت‌گیری کنند.
او با تاکید بر اینکه ممکن است طی ماه‌های آتی همین طرح در تهران هم اجرا شود، گفت: معتقد هستیم که میزان برداشت در هر بار سوخت‌گیری نباید تغییر پیدا کند. پیش‌بینی ما این است که این اتفاق منجر به افزایش مصرف بنزین آزاد در کشور می‌شود، چون مجبور هستند که برای پر کردن باک خودرو، هم از کارت سوخت شخصی و هم از کارت جایگاه استفاده کنند. خصوصا در کلانشهر‌ها، احتمالا صف‌ها بیشتر خواهد شد.
مشکل جدید برای جایگاه‌ها
در همین حال ابراهیم الباجی عضو هیات‌مدیره کانون جایگاهداران سوخت کشور هم گفته که اعمال محدودیت در کارت‌های سوخت آزاد جایگاه‌ها مشکلات بسیاری را در بحث ترافیکی در جایگاه‌ها به وجود آورده و سوخت‌گیری را زمانبر کرده است.
الباجی براین باور است که بخشنامه‌ای که برای اعمال محدودیت در کارت‌های سوخت آزاد جایگاه‌ها صادر شده، مشکلات بسیاری را در بحث ترافیکی در جایگاه‌های سوخت به وجود آورده است.
به گفته وی در گذشته در هر مرحله کاربر می‌توانست با وارد کردن کارت سوخت آزاد جایگاه ۶۰ لیتر بنزین بزند اما اکنون با محدودیت اعمال‌شده در هر مرحله فقط می‌توان ۳۰ لیتر بنزین زد و این مساله در جایگاه‌ها کار سوخت‌گیری خودروهایی که با کارت آزاد جایگاه اقدام به دریافت سوخت می‌کنند را بسیار زمانبر کرده است.
عضو هیات‌مدیره کانون جایگاهداران سوخت کشور می‌گوید که با توجه به اینکه بخشی از سامانه‌های هوشمند جایگاه‌های سوخت با مشکلاتی مواجه هستند این مساله نیز می‌تواند باعث بالا رفتن استهلاک این سامانه‌ها شود و روند سوخت‌گیری را با مشکل بیشتری مواجه کند.
او تاکید کرد: تصمیم اعمال محدودیت برای کارت‌های سوخت آزاد جایگاه‌های سوخت نادرست است و برای مردم و جایگاه‌ها مشکلاتی را ایجاد کرده و باید در آن تجدیدنظر شود. نکته‌ای دیگر در این خصوص آن است که گفته شده در هر سکوی جایگاه باید فقط یک کارت سوخت آزاد وجود داشته باشد که این مساله نیز می‌تواند به افزایش زمان سوخت‌گیری و ترافیک جایگاه‌ها دامن بزند و مشکل‌ساز شود.
تصمیم‌های بنزینی کمیسیون تلفیق
در حالی که بخشنامه‌های بنزینی دولت همچنان ادامه دارد، مجلس هم در این مسیر دولت را همراهی می‌کند. در تازه‌ترین مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه تصمیم گرفته شده که الزام افراد به استفاده از کارت سوخت شخصی، تخصیص منابعی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی و اختصاص اعتباری برای بهینه‌سازی سیستم هوشمند سوخت‌رسانی کشور از سال آینده اجرایی شود.
بنا به گفته‌ هادی بیگی‌نژاد عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۲ یکی از مصوبات مهم کمیسیون تلفیق الزام افراد به استفاده از کارت سوخت شخصی در سال آینده است که امکان احصای آمار دقیق گردش بنزین و گازوییل در کشور را فراهم می‌کند و باعث سیاستگذاری دقیق‌تری در این حوزه خواهد شد.
او گفت: امروز وزارت نفت، مرکزی تحت عنوان بهینه‌سازی مصرف انرژی دارد اما منابع مالی برای بهینه‌سازی مصرف ندارند. در لایحه بودجه ۱۴۰۲ یک ردیف مالی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی مصوب شده است که این ردیف مالی برای انجام اقدامات اجرایی در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی هزینه خواهد شد.بیگی‌نژاد تاکید کرد: ما سعی کردیم به موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی و صرفه‌جویی در لایحه بودجه سال آتی توجه داشته باشیم، بنابراین هم در تبصره ۱ لایحه بودجه منابعی برای بهینه‌سازی دیده شده است و هم از جریمه وزارت نفت در حوزه هدررفت گاز فلر منابعی برای بهینه‌سازی اختصاص یافته است. هم صندوق بهینه‌سازی مصرف انرژی ردیف مالی جداگانه دارد. برخی از معادن و صنایع معدنی از گازوییل یارانه‌ای استفاده می‌کنند که گزارش‌هایی رسیده که در این بخش قاچاق صورت می‌گیرد و بنا شد در سال آینده ۵۰ درصد قیمت صادراتی گازوییل به این معادن و بخش‌های بالادستی نفت و گاز تخصیص یابد. درآمد حاصله از این محل برای ارتقای فناوری و نوسازی معادن استفاده خواهد شد و بخشی از آن نیز به پتروپالایشگاه شهید سلیمانی داده خواهد شد.
به گفته وی اگر در بودجه سال آینده از نفت و معادن اعتباری گرفته شود باز به خود آنها بازگردانده می‌شود تا خودشان را رشد دهند. از طرف دیگر در لایحه بودجه سال آتی مبلغی برای بهینه‌سازی سیستم هوشمند سوخت‌رسانی کشور تخصیص یافته است و درصدی نیز برای تکمیل نقشه‌های زمین‌شناسی معادن در کل کشور تخصیص داده شده است.