چالش زمستانی صنایع

«جهان‌صنعت»- به دنبال سرد شدن هوا و افزایش تدریجی مصرف گاز در کشور، نگرانی‌ها درباره کمبود گاز صنایع آغاز شده است، هرچند پیشنهاد شده که به نیروگاه‌ها و صنایعی که گاز مصرف می‌کنند به جای گاز سوخت‌هایی که اغلب فرآورده‌های نفتی است، داده شود، اما کارشناسان می‌گویند، این کار به زیان اقتصاد کشور است.
به دنبال افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، قیمت فرآورده‌های نفتی هم به تبع آن بالا رفته است. از آنجا که نفت ایران تحریم است، در سال‌های اخیر فروش فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی رونق گرفته است. البته در ماه‌های اخیر تحریم‌هایی برای پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌های ایران از سوی آمریکا اعمال شد با این حال به دلیل نیاز بازار جهانی به فرآورده‌های نفت و گاز این موضوع چندان مانع صادراتی ایجاد نکرده است. به همین دلیل پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها از فرصت طلایی قیمت‌ها در بازارهای جهانی سود برده‌اند.
در دو سال اخیر اما دو فصل تابستان و زمستان تبدیل به کابوس صنایع شده است؛ تابستان کمبود برق و زمستان کمبود گاز. این شرایط به خصوص در امسال باعث بروز زیان‌های بسیاری برای صنایع شد، زیرا دولت برای حفظ مصرف خانگی اقدام به قطع برق صنایع کرد؛ خطری که حالا در زمستان پیش‌رو برای گاز صنایع وجود دارد. البته سال گذشته گاز بسیاری از صنایع یا قطع شد یا سوخت جانشین به آنها داده شد. امسال اما به دلیل بالا رفتن قیمت فرآورده‌ها، پالایشگاه‌داران نسبت به این موضوع شاکی هستند و عنوان می‌کنند که محصولات آنها می‌تواند با عرضه به بازار جهانی ارز به کشور وارد کند، حال آنکه اگر مثلا به نیروگاه‌ها با قیمت یارانه‌ای داده شود، به زیان آنهاست و فرصت‌های صادراتی آنها از دست می‌رود.
براساس گزارش‌های رسمی در زمستان پیش‌رو بیش از ۲۵۰ میلیون مترمکعب کمبود گاز در کشور وجود دارد. هر چند که مذاکراتی برای سوآپ گاز از روسیه در جریان است و سال گذشته هم قرارداد واردات گاز از ترکمنستان منعقد و اجرایی شد، با این حال همچنان کمبود گاز به نظر مساله چالش‌برانگیز زمستان پیش‌رو است. آن‌طور که حمیدرضا عراقی مدیرعامل اسبق شرکت ملی گاز ایران گفته «قطعا باید میزان گاز دریافتی از ترکمنستان را افزایش دهیم و اگر وارد نکنیم حتما باید گاز ارسالی به صنایع، نیروگاه‌ها و پتروشیمی را محدود کنیم و روی سوخت دوم برویم و در نتیجه صادرات فرآورده را متوقف کنیم».
عراقی در گفت‌وگو با ایلنا، تاکید کرد: «مجلس در مصوبات و بودجه‌بندی متوجه نیست که باید افزایش تولید داشته باشیم. اگر قرار است کشور توسعه پیدا کند گاز محور توسعه است، اگر این منبع را در اختیار نداشته باشیم با کدام انرژی قرار است صنایع را توسعه دهیم؟ ضمن اینکه غیر از گاز باید روی منابع دیگر انرژی مثل نیروگاه‌ها و پنل‌های خورشیدی هم سرمایه‌گذاری کنیم. همه دنیا روی امنیت انرژی سرمایه‌گذاری می‌کنند. متاسفانه تصور می‌کنیم سرمایه‌ها لایزال هستند و زمانی متوجه این موضوع می‌شویم که فرصتی برای سرمایه‌گذاری و استفاده از تکنولوژی و تولید گاز نداریم.»
نه فقط حمیدرضا عراقی، بلکه بسیاری از کارشناسان در سال‌های گذشته بارها و بارها به دولت‌ها هشدار دادند که اگر به موقع در صنعت نفت و گاز سرمایه‌گذاری نشود، نه‌تنها بازارها از دست می‌روند، بلکه کشوری که دارای منابع قابل‌توجهی از نفت و گاز است، ناچار به واردات می‌شود؛ اتفاقی که حالا با واردات گاز از ترکمنستان افتاده است. عراقی در این رابطه گفته است: «‌مهم‌ترین چالش این حوزه عدم سرمایه‌گذاری است، باید سرمایه‌گذاری داشته باشیم، باید کمپرسورهای جدید به کار بگیریم تا افزایش تولید داشته باشیم، فاز ۱۱ در مدار سرویس قرار بگیرد، مباحث زمین‌شناسی مخازن جدید حل شود و حفاری صورت بگیرد. بدانیم منبع نفت و گاز لایزال نیست؛ اگر روی آن سرمایه‌گذاری نشود، تکنولوژی جدید به کار گرفته نشود و نتوانیم حفاری افقی داشته باشیم و مخازن و میادین جدیدی که افتتاح شده‌اند به تولید نرسند مشکل خواهیم داشت.»
مدیرعامل اسبق شرکت ملی گاز ایران بر این باور است که اگر سرمایه‌گذاری جدی در پارس‌جنوبی و میادین دیگر از جمله کنگان، سرخس، خانگیران و ایلام صورت گیرد، به مشکل برمی‌خوریم، باید هم افزایش بازدهی داشته باشیم و هم ضریب بازیافت را بالا ببریم و هم اینکه حفاری افقی انجام شود. همه اینها سرمایه‌گذاری نیاز دارد، از یک سو موضوع بهینه‌سازی مصرف سوخت را جدی نگرفتیم؛ نه روی بهینه‌سازی مصرف و نه روی افزایش ضریب بازیافت سرمایه‌گذاری کردیم و نه اینکه تکنولوژی جدید به کار گرفتیم. مجلس نیز متوجه این موضوع نیست که اگر قرار است صرفه‌جویی شود نیاز به فرمول دارد و دولت‌، مجلس و مردم همه باید کمک کنند، قانون زیاد داریم اما مجری و متولی قانون نداریم.
به گفته وی استراتژی کشور در حوزه گاز این بود که توسعه انجام شود اما مشکل این است که کنترلی روی مصرف وجود ندارد، یعنی برق و گاز هر کدام کار خود را می‌کنند. برای کنترل مصرف فقط بحث کیفی مطرح است و زمان‌بندی و میزان مشخص نشده، تمام برنامه‌ها توصیفی است، اشکال ما این است که انرژی رایگان است و تصور کردیم که لایزال است، بنابراین همچنان مصرف می‌کنیم.