چرایی تداوم حضور آمریکا در سوریه

دکتر صلاح‌الدین هرسنی*
دونالد ترامپ طی تصمیمی فرمان حضور برخی از نیرو‌های آمریکا در سوریه را صادر کرده است. این تصمیم به دنبال خروج کامل آمریکا از سوریه گرفته شده است.
از منظر مفهوم‌شناسی، تجدیدنظر ترامپ بابت تداوم حضور در سوریه، اخذ تصمیم در شرایط بحران را به نمایش می‌گذارد‌، چراکه تحولات اخیر با محوریت بازیگران محوری بحران سوریه به گونه‌ای در حال رقم خوردن است که از منظر راهبردی هیچ‌کدام آن به نفع واشنگتن نیست.
در این ارتباط‌ اولین عوامل بحران‌زا مربوط به پیامد و تبعات خلأ حضور واشنگتن در سوریه است.
این تبعات بیش از همه متوجه دستاورد‌هایی است که واشنگتن آن را تحت لوای مبارزه با داعش و تحت ائتلاف مجموعه‌های مربوط به خود در سوریه به دست آورده است. آن‌گونه که پیداست، واشنگتن به هیچ‌وجه تمایلی ندارد دستاوردهایش در سوریه از دست برود. بنابراین خلأ حضور واشنگتن در واقعیت‌های میدانی سوریه‌ به معنای از دست دادن دستاوردهای واشنگتن در خاورمیانه و مشخصا سوریه خواهد بود. مزید بر این، سوریه در شرایط حاضر و در غیاب عراق و افغانستان تنها مجرای نفوذ واشنگتن در خاورمیانه است و واشنگتن تحت برنامه‌های توسعه‌طلبانه مقامات کرملین حاضر به بسته شدن تنها مجرای نفوذش به خاورمیانه نیست.
دومین عامل بحران، تمایلات توسعه‌طلبانه مسکو است. واقعیت آن است که سوریه مجرای نفوذ روسیه در خاورمیانه بوده است. لذا این حضور در روزگاران پسا‌داعش و با توجه به مواضع اعلامی و پنهان روسیه، می‌تواند به معنی نقش برتر آن در مناسبات خاورمیانه باشد و از آن، بازیگر فعال و مایشاء در تحولات منطقه غرب آسیا بسازد. در واقع عقب‌نشینی واشنگتن می‌تواند به نقش‌یابی فزاینده مسکو و پیشروی آن در ترسیم خط‌ مشی مناسبات و تحولات خاورمیانه کمک شایانی کند. ضمن آنکه مسکو در تحقق برنامه‌های توسعه‌طلبانه خود، مستظهر به یک بازیگر منطقه‌ای مانند تهران است که اساسا واشنگتن با نقش‌یابی آن در مناسبات خاورمیانه موافقتی ندارد. در این شرایط‌ تجدید‌نظر ترامپ بابت تداوم حضور برای محدود‌سازی نقش مسکو به انجام می‌رسد.اما کلیدی‌ترین عامل بحران‌زا، مربوط به ماجراجویی‌های آنکارا و تعقیب توسعه بحران از سوی رجب طیب اردوغان و همفکرانش در آنومی کردن شمال سوریه است. قرائن و شواهد نشان می‌دهند که مسکو از ماجراجویی‌های آنکارا رضایت و بر آن توافق دارد، چراکه تداوم یک ائتلاف راهبردی با محوریت مسکو- آنکارا و تهران به زیان واشنگتن خواهد بود. سفر اخیر اردوغان به روسیه و دیدار او با ولادیمیر پوتین در سوچی در این راستا صورت گرفته است. حال واشنگتن به این نتیجه رسیده است که اگر بخواهد به حضورش در سوریه پایان دهد، از نقش خود در ترسیم مناسبات منطقه غرب آسیا خواهد کاست. بنابراین تجدید‌نظر ترامپ برای تداوم حضور در سوریه برای تضمین نقش‌یابی در آینده مناسبات هندسه ژئوپلیتیک غرب آسیا خواهد بود.
*کارشناس مسائل بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com