چرا عربستان و ترکیه بارندگی دارند؟

گروه انرژی- تازه‌ترین گزارش دفتر اطلاعات و داده‌های آب شرکت منابع آب ایران نشان می‌دهد ورودی آب ۱۳ سد مهم کشور منفی شده است و ادامه این روند می‌تواند سال سختی را در ۱۴۰۳ رقم بزند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد میزان بارش‌ها از ابتدای سال آبی جاری (ابتدای مهر ۱۴۰۲) تا ۱۵ دی ماه نسبت به دوره بلندمدت ۴۰ درصد کاهش داشته، اما میزان خروجی آب از سدها ۲۱ درصد افزایش یافته است که همین امر و منفی شدن آب ورودی به سدها سبب کاهش حجم آب ۱۳ سد مهم و بزرگ کشور شده است. همین کاهش وضعیت سدها را نگران‌کننده کرده و در عین حال میزان خروجی آب از سدها نیز ۲۱ درصد افزایش یافته است.
فرامرز خوش‌اخلاق استاد آب و هواشناسی دانشگاه تهران می‌گوید: اقلیم ایران سال به سال خشک‌تر می‌شود و برای جبران کمبود ریزش‌های جوی لازم است نسبت به تامین آب از دریا و مدیریت صحیح منابع آب توجه ویژه شود. به‌طور کلی بارش و عدم بارش تحت تاثیر سیستم‌های ناوه (Trough) و پشته (Ridge) است که چرایی عدم بارش‌های قابل توجه در سال جاری کشور را باید در این موضوع جست‌و‌جو کرد.
این کارشناس هواشناسی بر این باور است که سیستم ناوه منطقه‌ای کشیده و طویل از یک دستگاه جوی کم‌فشار است که در امتداد خط ناوه کمترین فشار وجود دارد و در این سیستم هوای ابری و توام با بارندگی‌های شدید و طولانی وجود دارد.
به گفته وی معمولا در سیستم‌های فشار کم و ناوه به علت تجمع ذرات در سطح زمین و صعود توده‌های هوا و در اثر عمل انبساط و سرد شدن، مقدار بخار آب موجود در هوا به حد اشباع و تراکم رسیده و علاوه بر تشکیل ابر پدیده‌های جوی از قبیل باران، برف و تگرگ نیز رخ می‌دهد.
استاد دانشکده جغرافیا پیرامون سیستم پشته نیز گفت: سیستم پشته منطقه‌ای طویل و کشیده از یک دستگاه جوی پرفشاری است که در امتداد خط پشته بیشترین فشار جو وجود دارد و در این سیستم به علت نزول توده‌های هوا از سطح بالای جو به سطح زمین هوا گرم شده و در صورتی که ابری وجود داشته باشد تبخیر و هوا صاف می‌شود، به همین دلیل مناطق تحت نفوذ چنین سیستم‌هایی دارای اقلیم خشک و بیابانی است.
او افزود: بررسی نقشه‌های ماهواره‌ای و هواشناسی نشان می‌دهد در حال حاضر در مرز‌های غربی ایران سیستم پشته استقرار دارد که نه‌تنها مانع ورود سامانه‌های بارشی سودانی و مدیترانه‌ای به کشور شده که هوای گرم و خشکی را در فصل زمستان در کشور ایران ایجاد کرده است.
وی پاسخ به این سوال که چرا در برخی کشور‌ها همانند ترکیه و یا عربستان در مقایسه با ایران در حال حاضر شاهد بارش برف و باران بیشتری هستیم، گفت: استقرار سیستم ناوه در مناطق هم‌مرز ایران در غرب کشور و نیز بخشی از مناطق عربستان یکی از دلایل اصلی این پدیده است که دقیقا بر‌خلاف سیستم پشته عمل کرده است.
خوش‌اخلاق می‌گوید: در حال حاضر مرز دو سیستم ناوه و پشته منطبق با مرز‌های غربی ایران است. به همین دلیل در هفته‌های گذشته شاهد بارش‌های معناداری در کشور عربستان، عراق و اطراف دریاچه وان بودیم و در مقابل اکثر مناطق کشور ایران از بارش‌های مطلوب محروم بوده است. پیش‌بینی بنده این است که به مرور در هفته‌های آتی سیستم پشته که در مناطق غربی کشور استقرار پیدا کرده است، از بین می‌رود و شرایط برای ورود سامانه‌های بارشی در کشور فراهم خواهد شد.
این استاد آب و هواشناسی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به پدیده تغییر اقلیم و پیامد‌های جهانی آن افزود: به‌طور کلی جهان تحت تاثیر پدیده تغییر اقلیم با شرایط متفاوتی در حوزه آب و هوا و بارش‌ها رو‌به‌رو است که از جمله این شرایط تشدید بارش‌ها در برخی مناطق و کاهش آنها در مناطق دیگر است. بنابراین باید بپذیریم اکثر مناطق جغرافیایی ایران تحت تاثیر پدیده تغییر اقلیم به سمت خشک‌تر شدن حرکت می‌کند و در این شرایط مردم و مسوولان باید در کنار یکدیگر اهتمام ویژه‌ای برای مدیریت و حفظ منابع آبی محدود داشته باشند.
او تاکید کرد: لازم است برای جبران بخشی از کمبود‌های آبی مناطق ساحلی و نیز فلات مرکزی نسبت به پروژه‌های آب‌شیرین‌کن و انتقال آب از دریا توجه ویژه شود تا با توجه به روند شتابان کاهش منابع آبی کشور در آینده بخشی از نیاز‌ها از طریق این منابع تامین شود.