چسبندگی تورم

شکست سیاست‌های دولت برای کاهش نرخ رشد نقدینگی

گروه اقتصادی- در جدیدترین آمار اعلامی توسط مرکز آمار ایران، نرخ تورم ماهانه برای آذر سال جاری، دوباره به مرز ۳ درصد بازگشت است و نرخ تورم سالانه و نقطه‌به‌نقطه نیز هر دو بالای ۴۰ درصد سیر می‌کنند. به واقع سیاست‌های دولت برای کاهش نرخ رشد نقدینگی، نتوانسته اثری کاهشی بر نرخ تورم داشته باشد و نرخ تورم برای ششمین سال پیاپی همچنان بر فراز نرخ‌های بالای ۴۰ درصد قفل شده است. در علم اقتصاد به این نرخ تورم، تورم بالارونده می‌گویند. تجربه جهانی نشان داده اگر دولت‌ها در مهار نرخ تورم بالای ۴۰ درصد توفیقی نداشته باشند، پس از مدتی تورم از این کانال بالاتر خواهد رفت و به سوی ابرتورم میل می‌کند. هرچند در ادبیات تکنولوژی حکمرانی اقتصادی Main stream، به نرخ‌های تورم بالای ۱۰ درصد ابرتورم گفته می‌شود، زیرا بیش از ۱۶۰ کشور دنیا تکنولوژی تورم زیر ۳ درصدی را به خوبی در سیاست‌های پولی و مالی خود لحاظ می‌کنند.
روزنامه «جهان‌صنعت» پیش‌تر نیز در گزارشات مختلفی در همین صفحه هشدار داده بود که سیاست دولت برای کنترل رشد نقدینگی به دلیل عدم مراعات بسیاری از ضوابط مورد نیاز دیگر در این زمینه‌ به کاهش نرخ تورم منجر نخواهد شد. به عنوان مثال، مطرح شد کاهش نرخ رشد نقدینگی زمانی به کاهش نرخ تورم منتهی خواهد شد که نرخ رشد پایه پولی از نرخ رشد نقدینگی کمتر باشد و تاکنون چنین پدیده‌ای در دوران مدیریت دولت فعلی رخ نداده است.
افزایش فاصله تورم دهک‌های درآمدی
تثبیت قیمت کالاهای اساسی و مصرفی در بازه زمانی منتهی به آذر سال جاری نیز از محل تخصیص منابع ارزی از بلاک بیرون‌آمده به واردات کالاهای اساسی، میسر شده و به شکل خطرناک‌تری نسبت به گذشته، قیمت کالاهای اساسی به قیمت ارز و نوسانات آتی احتمالی آن لنگر شده و اکنون که میزان ذخایر خارجی بانک مرکزی به پایین‌ترین سطح ممکن رسیده، آینده تحولات قیمتی کالاهای اساسی وارداتی در هاله‌ای از ابهام فروخواهد رفت.
مطابق با آمار منتشرشده توسط مرکز آمار، بزرگ‌ترین گروه تحت فشار برای تورم ماهانه آذر، خانوار بوده که نرخ تورم خانوار نسبت به سال گذشته با تورم ۴/۴۴ درصدی روبه‌رو بوده است. هرچند این نرخ در بازه زمانی یک‌ساله منتهی به آذر، با کاهشی نیم‌درصدی روبه‌رو بوده است، اما از هدف‌گذاری دولت برای دستیابی به نرخ تورم زیر ۴۰ درصدی برای سال جاری بسیار فاصله دارد. همچنین نرخ تورم ماهانه برای خانوار معادل ۹/۲ درصد بوده که در زمره نرخ‌های بسیار بالاست و بیم بازگشت نرخ تورم ماهانه به نرخ بالای ۳ درصد را دوباره احیا می‌کند که خبر بسیار بدی برای مدیریت انتظارات تورمی است. گفتنی ا‌ست نرخ تورم ماهانه برای گروه‌های کلیدی مصرف یعنی خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات ۱/۴ درصد بوده و پس از آن گروه‌های کالاهای غیرخوراکی و خدمات، با رشد تورم ۳/۲ درصدی روبه‌رو بوده‌اند. فاصله تورم و دامنه تاثیر بر دهک‌های درآمدی مختلف نیز به ۱/۴ درصد رسیده است. این نرخ برای دهک اول درآمدی ۹/۴۱ درصد و برای دهک دهم درآمدی ۴۶ درصد بوده است. شاخص بهای مصرف‌کننده cpi نیز به ۲۱۷ رسیده است. (این شاخص محاسبه بهای مصرف‌کننده قدمتی کمتر از شاخص محاسباتی مرکزی دارد و به همین دلیل عدد پایین‌تری را نمایش می‌دهد.)
میوه‌ها و سبزیجات، پرچمداران گرانی
در تورم گروه کالایی نان و غلات که در زمره گروه‌های کم‌کشش و پرمصرف است، نرخ تورم ماهانه از میانگین ماهانه تورم پایین‌تر بوده است. بیشترین افزایش قیمت کالاها در این گروه، مرتبط با شیرینی خشک با ۷/۱ درصد و سپس رشته آش با ۶/۱ درصد افزایش بوده است و بیشترین کاهش قیمت در این گروه، مرتبط با برنج ایرانی درجه یک بوده که ۷/۱ درصد کاهش قیمت را نسبت به ماه قبل از آن تجربه کرده است. در گروه نسبتا کم‌کشش بعدی که مرتبط با گوشت‌ها و فرآورده‌های جانبی آنهاست، بیشترین افزایش قیمت ماهانه مرتبط با مرغ ماشینی که ۳/۸ درصد رشد را تجربه کرده که در سه سال اخیر به شکل ماهانه بی‌سابقه محسوب می‌شود. کنسرو ماهی تن با ۴ درصد و سپس ماهی قزل‌آلا با ۹/۲ درصد افزایش بیشترین نرخ تورم را در گروه یادشده به خود اختصاص دادند و رکوردشکنان پروتئینی نسبت به ماه قبل بوده‌اند.
در گروه لبنیات، تخم‌مرغ و انواع روغن نیز بیشترین افزایش مربوط به شیرخشک بوده که با نرخ رشد تورمی ۶/۲ درصد نسبت به ماه قبل پرچمدار تورم در این حوزه بوده است، سپس تخم‌مرغ ماشینی با ۳/۲ درصد تورم ماهانه در کنار کره پاستوریزه با ۵/۱ درصد افزایش، بیشترین افزایش قیمت در گروه‌های کالایی را در ماه گذشته تجربه کرده‌اند. بیشترین کاهش قیمت در این گروه نیز مربوط به روغن مایع با کاهش ۶/۱ درصدی بوده و سپس روغن نباتی جامد با کاهش ۳/۰ درصدی در رتبه بعدی قرار گرفته است.
در گروه میوه‌ها و خشکبار، با توجه به فرارسیدن شب یلدا در پایان ماه گذشته، هندوانه طبق معمول رکورددار تورم در گروه یادشده بود و با تورم ۶/۸۶ درصدی، بدترین عملکرد تورمی را به ثبت رساند. پس از آن خربزه با نرخ تورم ۷/۱۳ درصد، انار ۹/۸ درصد و موز ۲/۸ درصد دیگر پرچمداران افزایش نرخ تورم ماهانه بودند. در این گروه کالایی نیز کاهش قیمت رخ داد و پرتقال با ۱/۷ درصد کاهش بالاتر از پسته با ۹/۰ درصد کاهش، بیشترین کاهش‌یافتگان قیمتی را تشکیل دادند.
در گروه سبزیجات و حبوبات در ماه گذشته عدم تعادل قیمتی بسیار بزرگی به ثبت رسید و تورم این گروه کالایی چند ده برابر نرخ تورم عادی ماهانه بود. در گروه یادشده، گوجه‌فرنگی با افزایش ۹/۶۸ درصد پرچمدار فضای تورمی بوده و پس از آن، خیار ۹/۲۸ درصد و سپس پیاز ۷/۲۰ درصد تورم را نسبت به ماه قبل از آن تجربه کردند. بیشترین کاهش قیمت در این گروه کالایی مربوط به فلفل‌دلمه‌ای با ۸/۴ درصد و سپس هویج‌فرنگی با ۹/۰ درصد کاهش قیمت قرار گرفته‌اند.در گروه قند، شکر، آشامیدنی‌ها و سایر خوراکی‌ها، بیشترین افزایش قیمت مربوط به چای بسته‌ای خارجی بوده که با ۵/۲ درصد افزایش قیمت نسبت به ماه پیش از آن، پرچمدار تورم در این رسته کالاهای مصرفی خوراکی بوده و سپس سس گوجه‌فرنگی با ۲/۲ درصد در رتبه بعد قرار گرفته است. شکر نیز مهم‌ترین پرچمدار کاهش قیمت در این گروه بوده که با کاهش ۴/۰ درصدی بهینه‌ترین شرایط تورمی را در این گروه تجربه کرده است.در مجموع و با توجه به تحولات، تورم ماهانه آذر، بالاترین رکود تورم ماهانه را در سال جاری تا‌کنون به خود اختصاص داده است. با توجه به وضعیت نامناسب امحای نقدینگی در سیستم بانکی کشور و با توجه به کاهش شدید نسبت ذخایر خارجی بانک مرکزی و رسیدن آن به سطح سال ۸۲ خورشیدی (که به معنای محدود شدن امکان واردات کالا با استفاده از ارزهای در اختیار دولت است)، از جمله پارامترهایی‌ است که نشان‌دهنده عدم بهبود اوضاع تورمی دست‌کم تا پایان سال خواهد بود. چسبناک ماندن نرخ تورم و بالا بودن آن پس از گذشت بیش از ۶ سال، سبب تشدید فقر و افزایش نارضایتی عمومی از سیاست‌های اقتصادی خواهد شد و دولت باید تا فرصت کافی در اختیار دارد، دست به تحولات بنیادین در حوزه سیاست‌های پولی بزند.