چنبره « وندال‌ها» بر توریسم

نادر نینوایی- سال‌هاست گردشگری ایران بیش از هر چیز با مهمان‌نوازی مردمانش معرفی می‌شود. در پس این ظاهر بزک‌شده، اما مشکلات اجتماعی، فرهنگی و برخی برخوردهای خارج از عرف و قانون در عمده شهرهای مقصد گردشگری کشور جریان دارد.
فاجعه شب سال نو میلادی و تمسخر مسیح در این شب، آن هم در پشت درهای کلیسای وانک که یکی از مقاصد مهم گردشگری اصفهان است، گویای جریان داشتن نوعی از وندالیسم در زیر پوست جامعه ایرانی است.
چنبره وندال‌ها بر عرصه‌های گردشگری و میراث فرهنگی و رفتار زشت و ناشایست این افراد با گردشگران و البته یادگارنویسی‌ها روی بناهای تاریخی از جمله صحنه‌های پرتکراری است که عادت کرده‌ایم چشمانمان را روی آنها ببندیم یا خیلی ساده از کنارشان عبور کنیم.
آن‌طور که یکی از راهنمایان گردشگری به «جهان‌صنعت» گفته بروز رفتارهای ناشایست و توهین به گردشگران خارجی در اصفهان نمود بیشتری داشته و وضعیت از این حیث در اصفهان حادتر است.
به گفته این راهنمای گردشگری آزار و اذیت گردشگران خارجی به لحاظ کلامی و حتی در برخی موارد توهین به آنها مخصوصا روی پل‌های تاریخی اصفهان یعنی پل‌ خواجو و سی‌و‌سه پل آزار‌دهنده شده است. این اتفاق البته برای اکثر راهنمایان توری که تور خارجی می‌برند تجربه ناخوشایندی است که حداقل یکبار آن را از سر گذرانده‌اند. فریاد کشیدن‌ها، استفاده از الفاظ زشت و صدای ناهنجار یا حتی در مواردی مزاحمت برای زنان گردشگر خارجی که قصد بازدید از جاذبه‌های فرهنگی کشورمان را دارند باعث شده که عملا چتر وندالیسم بر توریسم ایران سایه بیفکند و این صنعت درآمدزا به مخاطره بیفتد.
حضور محسوس وندال‌ها
مرور خاطراتی که برخی از گردشگران خارجی خصوصا زنان در مورد سفرشان به ایران ذکر کرده‌اند مشخص می‌کند که رفتار ناشایست با توریست‌های خارجی در لایه‌های پنهان و حتی بعضا آشکار در کشورمان جریان دارد. خاطره‌نوشت‌های دو زن گردشگر ایتالیایی که روایت سفرشان به ایران در سال ۱۳۹۴است، نشانه‌هایی از رفتار نامناسب و جریان داشتن نوعی از وندالیسم در مواجهه ایرانیان با توریست‌های خارجی را دارد. اخیرا نیز گلایه‌های گردشگر آلمانی دوچرخه‌سوار در سفر به ایران خبرساز شد و اظهارات مطرح‌شده از سوی او در شبکه‌های اجتماعی داخل و خارج کشور بازتاب زیادی داشت.
میلاد نایینیان راهنمای گردشگری در مورد رفتارهای ناشایستی که بعضا با گردشگران خارجی در مقاصد گردشگری ایران می‌شود به «جهان‌صنعت» گفت: باید تاکید کنم که عمده ایرانیان رفتار خوبی با گردشگران خارجی دارند، اما بعضا به دلیل ناهنجاری‌هایی که در جامعه به ویژه در این چند دهه به وجود آمده است، متاسفانه یک‌سری رفتارهای زشتی با گردشگران خارجی می‌شود. یک نمونه این مساله مربوط به گردشگری آلمانی بود که با دوچرخه‌اش به بازدید از جنگل‌های مازندران رفته بود، اما او را کتک زدند و دوچرخه‌اش را گرفتند. همچنین خانم جهانگرد آلمانی که با دوچرخه سفر می‌کرد و از ایران عبور کرده و اکنون به هندوستان رسیده است در کشور ما از این حیث با مشکل مواجه شد. براساس پست‌هایی که او منتشر کرده در سربالایی‌ها برخی موتور‌سواران برایش مزاحمت ایجاد کرده‌اند. باید بگویم که این گونه رفتارها را این روزها حتی در کشورهای کمتر‌توسعه‌یافته‌ای مانند هند و بنگلادش کمتر می‌بینیم.
وی در خصوص علت بروز چنین رفتارهای ناشایستی با گردشگران خارجی در ایران گفت: به نظرم نبود آموزش و فرهنگ‌سازی درخصوص چگونگی برخورد با گردشگران خارجی بسیار تاثیرگذار بوده است. این ناهنجاری‌ها البته خواه‌ناخواه در کشور وجود داشته و وقتی گردشگر خارجی هم از ایران بازدید می‌کند ناخود‌آگاه با این شرایط مواجه می‌شود. به نظرم برای حل این مشکل باید صدا‌و‌سیما در زمینه فرهنگ‌سازی و آموزش اقدامات جدی‌تری داشته باشد. متاسفانه در کشور به مساله آموزش کمتر توجه می‌شود، این در حالی است که در بیشتر کشورهای جهان بخشی از بودجه رسانه به مساله آموزش‌های همگانی اختصاص می‌یابد. به نظرم غفلت از این آموزش‌های اخلاقی و همگانی و کم‌رنگ شدن چنین آموزش‌هایی در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان سبب شده که معضلات اینچنینی از جمله در حوزه گردشگری بیش از پیش مشاهده شود.
این فعال گردشگری افزود: نباید فراموش کنیم هرکجا که مشکلات اقتصادی افزایش می‌یابد خواه‌نا‌خواه مشکلات فرهنگی نیز شدت خواهند یافت و طبیعتا با توجه به وضعیت اقتصادی کشور سطح اقتصادی عموم مردم پایین مانده است. اگر به «هرم سلسله‌مراتب نیازهای مازلو» توجه کنید متوجه می‌شوید کسی که به لحاظ اقتصادی تامین نشده باشد نمی‌تواند به لحاظ معنوی و اخلاقی به درجات بالاتر برسد و همین مساله در کشور ما نیز نمود دارد.
تازگی داشتن گردشگر خارجی و مساله حریم خصوصی
جدای از مساله ناهنجاری‌های اجتماعی و حرکات برخی وندال‌ها یا حتی اوباش در مواجهه با گردشگران خارجی، باید گفت که رکود گردشگری ایران و تعداد پایین تورهای خارجی که از ایران بازدید می‌کنند باعث شده مشاهده گردشگر خارجی برای ایرانیان تازگی داشته باشد‌، به این معنا که به محض آنکه یک شهروند ایرانی گردشگری خارجی را در کوچه، خیابان یا در اطراف یکی از جاذبه‌های گردشگری می‌بیند به سرعت سر صحبت را باز می‌کند و با انگلیسی دست و پا شکسته سعی در کسب اطلاعات از توریست دارد. اغلب گردشگران خارجی که از ایران بازدید کرده‌اند از اینکه حریم خصوصی‌شان رعایت نشده و مرتب سوال‌هایی نظیر از کدام کشور آمده‌اید؟ یا چرا به ایران آمده‌اید؟ از آنها پرسیده می‌شود، گلایه دارند.
در مواردی نیز دیده شده که در ورودی برخی مغازه‌ها دست گردشگر خارجی را گرفته‌اند و به اجبار او را به بازدید از مغازه وا داشته‌اند.
نایینیان راهنمای گردشگری این گونه مسائل را ناشی از ناآگاهی، تازگی داشتن و کم بودن توریست‌های خارجی در ایران دانست و گفت: باید در نظر داشت تامین امنیت در هر کشوری به عهده پلیس آن کشور است. به ویژه در جاهایی که اماکن گردشگری وجود دارد پلیس باید با هدف تامین امنیت حضور داشته باشد یعنی مردم باید با دیدن پلیس احساس امنیت و آرامش کنند. در مرحله بعد راهنمایان گردشگری نیز باید از گروه خود به خوبی محافظت کنند و نسبت به افراد گروه خود تعهد داشته و روی کارشان متمرکز باشند.
وی افزود: «به نظرم برای آنکه مردم متوجه اهمیت حریم خصوصی همه افراد از جمله گردشگران خارجی شوند باید آموزش‌های مرتبط ارائه شود. اگر تعریف حریم خصوصی و ارکان آن به همه مردم آموزش داده شود می‌توان امیدوار بود که حریم خصوصی همه افراد از جمله گردشگران خارجی به درستی رعایت شود. به نظرم باید از دوران کودکی به دانش‌آموزان آموزش بدهند که مسائل شخصی هر فرد و باورهای شخصی‌‌ش به خود فرد مربوط است و نباید با اصرار از گردشگر خارجی یا هر فرد دیگر بپرسیم که اهل کجاست یا چه باورهایی دارد. متاسفانه در این زمینه‌ها اقدامات موثری انجام نشده و آموزش‌و‌پرورش کشور از این حیث با مشکل مواجه است.»
به عنوان جمع‌بندی باید در نظر داشت وقتی گردشگر خارجی در ایران تجربه‌های ناخوشایندی داشته باشد پس از بازگشت به کشورش این تجربیات ناخوشایند را بازگو می‌کند و این امر برای صنعت توریسم کشورمان نوعی تبلیغ منفی محسوب می‌شود.‌
در مورد نمونه زن دوچرخه‌سوار آلمانی که از ایران بازدید داشت و برخوردهای غیر‌اخلاقی از سوی برخی افراد مزاحم با او شد، وی تجربه منفی خود را از سفر به ایران مطرح کرد و طبعا اظهارات او تبعات منفی نیز برای گردشگری ایران به دنبال داشت.
باید در نظر داشته باشیم که برخوردهای نامناسب با گردشگران خارجی می‌تواند موجب دامن زدن به ایران‌هراسی موجود در عرصه بین‌المللی شود.
در نهایت باید اذعان کرد در شرایط فعلی، ارائه آموزش‌های عمومی در مدارس و رسانه‌ها و البته تامین امنیت کامل گردشگران خارجی لااقل در شهرهای مقصد گردشگری، می‌تواند تا حدودی چالش‌های این عرصه را کمرنگ کند.
طبیعتا در صورت تامین امنیت کامل و روی ندادن حوادث نا‌خوشایند، توریست‌های خارجی نیز تجربیات و خاطره‌های خوشی را با خود از ایران به یادگار می‌برند و با بازگو کردن این خاطرات، گردشگری کشور می‌تواند به جذب بیشتر توریست و چراغ سبز گردشگران بین‌المللی به ایران امیدوار باشد.‌