چند نکته درباره شبکه‌های اجتماعی که شاید ندانید

ایسنا- کاربران هنگام نشر عکس سلفی، بدون اینکه بدانند، خط و مشی‌ نامحسوسی را دنبال می‌کنند که به آنها حکم کرده تصویر ارسالی چگونه باشد. لبخند تصنعی و ژست‌های ویژه (علی‌الخصوص برای بانوان) گواه بر این واقعیت است. کاربر با تبعیت از چنین قوانین نانوشته‌ای، ناآگاهانه سعی در استمرار آنها داشته و در اصل از انعکاس خود واقعی باز می‌ماند. تقلید از تصاویر محبوب، موید ایدئولوژی پنهان فضای مجازی، به تدریج دنیای واقعی کاربر را با تغییر سلیقه و شخصیت همراه می‌سازد.
تمامی پیام‌های شبکه‌های اجتماعی «ساخته شده» هستند؛ این مهم‌ترین مفهوم سواد رسانه‌ای است. رسانه‌ها صرفا واقعیت را منعکس نمی‌کنند بلکه پیام‌هایی از پیش ساخته شده بوده و ماحصل عوامل تعیین‌کننده هستند. یکی از فواید برخوردار بودن از سواد رسانه‌ای، تقکیک و تجزیه ساختمان چنین پیام‌هایی است.
تصور ما از واقعیت تحت تاثیر پیام‌های رسانه‌های اجتماعی هستند؛ انسان‌ با اتکا بر مشاهدات و تجربیات خود سعی در درک نظام دنیای پیرامون خود داشته و این رسانه‌ها هستند که تا حدود زیادی مسوول فراهم‌سازی مشاهدات و تجربیات افرادند. قسمت عمده‌ای از دیدگاه ما از واقعیت، برمبنای محتوایی است که راجع به آنها در شبکه‌های اجتماعی از قبل طراحی و نتیجه‌گیری شده و به خورد کاربران داده می‌شود. به راستی کاربران تا چه اندازه اخباری از خود منتشر می‌کنند که کمتر در شبکه‌های اجتماعی‌ترند (رایج) شده است؟ به راستی کاربر تا چه اندازه از تیترها و موضوعات رایج (هدایت شده) فراتر رفته و دیدگاه منحصر به‌فرد و استنباط شخصی خود را به اشتراک می‌گذارد.
مخاطبان متفاوت، درک متفاوتی از پیام یکسان دارند؛ رسانه‌ها بخشی عده‌ای از مواد اولیه‌ای که کاربران بر مبنای آنها واقعیت‌ها را می‌بینند، فراهم می‌کنند و تک‌تک کاربران محتوا را مطابق معیار شخصی خود تفسیر می‌کنند. معیارهایی همچون نیاز و اشتیاق، خوشی و ناکامی روزمره، پیش‌زمینه خانوادگی و فرهنگی، طرز تفکر نژادی و جنسی و دیدگاه‌های اخلاقی در استنباط مخاطب از مطالب تبیین شده به‌شدت موثرند، وقتی مطلبی پست (تولید و منتشر) می‌کنیم، تا چه حد از تفاوت سلایق مخاطبان خود با خبریم؟ بسیار پیش‌ آمده که کاربران جوان و آینده‌دار به دلیل عدم داشتن سواد رسانه‌ای، از عواقب انتشار مطالب نابجا بی‌خبر بوده در نتیجه با صاحبان مشاغل و یا دفاتر آموزشی دانشگاه دچار مشکل می‌شوند. فراموش نشود امکان درزِ محتوای مکالماتِ حتی خصوصی همواره وجود دارد. به یاد داشته باشیم همان مطلبی که برای طیف خاصی سرگرم‌کننده است، می‌تواند برای دسته‌‌ دیگری از مخاطبین مجادله‌برانگیز باشد.
محتوای شبکه‌های اجتماعی عملکرد تجاری دارند؛ هدف از کسب سواد رسانه‌ای آگاه‌سازی کاربر به قدرت نفوذ تبلیغات بر انواع رسانه‌های اجتماعی است. تبلیغات تجاری بر روش اداره رسانه‌های اجتماعی، محتوا و پراکندگی محتوا تحمیل شده است. اکثر تولیدات رسانه‌ای جنبه‌‌ کسب و کار داشته پس باید سودآور باشند. مالکیت و کنترل فضای مجازی از مباحث کلیدی هستند. شمار اندکی از افراد‌، ناظر آنچه کاربران می‌بینند بوده و از سال ۱۹۸۷ میلادی تا به امروز این رویه تغییر چندانی نکرده است. در حقیقت مالکیت تجاری پشت پرده در شبکه‌های اجتماعی منسجم‌تر شده است. امروزه شمار افراد تبلیغ‌کننده در مقایسه با کاربران ذینفع رو به افزایش بوده و شرکت‌های رسانه‌ای کم‌شماری از تمام فضای مجازی بهره‌برداری تجاری می‌کنند.
بسیاری از کاربران بی‌خبر از عملکرد خود، به‌ ظن اشتراک‌گذاری مطالب مورد پسند خود، بدون اینکه پولی بپردازند، اقدام به تبلیغات می‌کنند! قریب به اتفاق مطالب پست شده توسط کاربر، منجر به تشکیل پرونده‌ای از خود به عنوان مشتری بالقوه می‌‌شود.
بر اساس اطلاعات سایت پلیس فتا، محتوای شبکه‌های اجتماعی طرز فکر افراد را تغییر می‌دهند؛ تمام تولیدات رسانه‌های اجتماعی به نوعی مبلغ ارزش‌ها و روش زندگی تعریف شده هستند. هدف اصلی رسانه‌ها، ترویج محسوس یا نامحسوس ایدئولوژی (طرز تفکر) جدید و جایگزین در مورد مسایل مختلف همچون ذات زندگی موفق، محاسن مصرف‌گرایی، نقش زنان، فرمان‌برداری و قهرمان‌پروری بی‌قید و شرط است. زمانی که کاربر در عوض انتشار تصاویر معمولی‌تر از خود، صرفا تصاویری باشکوه از مسافرت‌های خود انتخاب و منتشر می‌کند، آیا ناآگاهانه مبلغ سبکی خاص از زیستن نیست؟ و آیا وی ناآگاهانه اذعان نمی‌کند که ثروت و اشرافی‌گری برای عده‌ای فراهم و برای عده‌ای دست‌یافتنی نیست؟
آیا کاربر برای ویرایش و حذف آنچه باب میل زندگی خویش نیست از شبکه‌های اجتماعی استفاده نمی‌کند؟ آیا شبکه‌های اجتماعی برای کاربران بستری مناسب فقط برای نمایش جلوه‌های خوش و جذاب زندگی برای مخاطبان نیست؟ به‌راستی ما تا چه اندازه اقدام به پست مطالب غیر‌مرسوم کرده‌ایم؟
درست است که چشم‌انداز شبکه‌های اجتماعی دستخوش تغییرات عظیمی شده ولی معیار، میزان و ملاک سنجش محتوا تغییر نکرده است. تمامی افراد و موسسات بزرگ و کوچک باید دید انتقادی به‌ صاحبان و گرداننده‌گان رسانه‌های اجتماعی داشته باشند.